یادداشت/جشن میانه پاییز در بحران کرونا

سیدکریم محمدی- فعال فرهنگی و اجتماعی

ایرانیان باستان، میانه پاییز را در آغاز سرما جشن می‌گرفتند. می‌دانید که جشن‌ها و فواصل بین آنها در متون کهن فارسی، مبتنی بر تعاریف خاصی و به مثابه حلقه‌های یک زنجیر در پیوستگی است. لازم است یک حلقه را جدا کنید تا گسست همه رشته را به چشم ببینید. چنانچه در متون کهن آمده، جشن سده، چهل‌روز پس از شب یلدا و صد روز پس از روز اول آبان برپا می‌شده. این جشن در عین حال، بیست‌وپنج روز پیش از جشن اسفندگان برگزار می‌شده است. این فاصله‌ها در ایران باستان، با نوعی از گاهشماری مبتنی بر ماه‌های سی‌ویک‌روزه با مبدأ هجری شمسی مطابقت دارد که همچنان بزرگ‌ترین دستاورد دانش گاهشماری در جهان محسوب می‌شود. اما میانه‌های آبان را  ایرانیان به‌عنوان جشن میانه پاییز به شادی می‌گذراندند و این وقتی بود که سرما آرام‌آرام خود را به کوچه‌های پاییز می‌کشاند و دامداران و کشاورزان، گله‌ها را از چراگاه‌های تابستانی‌شان به محل زمستانی‌شان بازمی‌گرداندند. در باور سنتی ایران کهن، پانزدهم آبان هنگامی است که خداوند گیاهان را آفریده است. عنصرِ دینی این جشن، دعا و نیایش است و قرار است موجب همدلی و هم‌اندیشی مردم شود، چرا که ایرانیان بر این باور بودند که کامیابی در سایه اتحاد و یگانگی است و توانِ تحمل مردم برابر بلایای طبیعی با پشتیبانی از همدیگر است که بالا می‌رود. شرکت در این جشن‌ها، علاوه بر اینکه وظیفه‌ای ملی بود، تعهدی دینی هم به‌حساب می‌آمد. هزینه برگزاری جشن، داوطلبانه و در حد مقدورات مالی اشخاص پرداخت می‌شده است، درحالی‌که همگی به یک اندازه از آن بهره‌مند می‌شده‌اند؛ زن و مرد و پیر و جوان و فقیر و غنی. همین عدالت‌محوری، موجب اتحاد و همبستگی بیشتر هم می‌شده است. در پایان مراسم نیز آنچه از اطعمه و اشربه باقی می‌مانده، بین نیازمندان تقسیم می‌شده است تا در عین حال در وجه اجتماعی خود، نیکوکاری و احسان هم ترویج شود. دقت در آیین‌های مرتبط با این جشن‌ها، به ما نشان می‌دهد که ایران از پیشگامان ایجاد وحدت، همبستگی، اتحاد و یگانگی و احسان و نیکوکاری بوده است.
در عصر معاصر نیز ما بارها شاهد این همدلی‌ها بوده‌ایم؛ در سال‌های جنگ، در مواقع بروز بلایای طبیعی چون زلزله و سیل و.... حالا هم در روزگاری که ویروس نوپدید کرونا جان انسان‌ها را نشانه گرفته است، همیاری مردم در رفع نیازهای اقشار فرودست جامعه، دیدنی بوده است. با این حال، هستند کسانی که با رعایت‌نکردن پروتکل‌های بهداشتی، ماجرا را بغرنج‌تر کرده‌اند و با بی‌اعتنایی به منشور همبستگی و همدلی ایرانیان که از هزاران سال قبل رواج داشته، جان هموطنانشان را به خطر می‌اندازند. این، مغایر با رواج همدلی ما ایرانیان است؛ همگان از لزوم رعایت پروتکل‌ها برای قطع زنجیره انتقال بیماری می‌گویند و آن را حق‌الناس قلمداد می‌کنند و می‌دانیم که خداوند از حق خود در مواجهه با انسان‌ها می‌گذرد ولی از حق‌الناس نه.