نگرانی ساکنان برخی از محله‌های شمال شهر از افزایش شمار سگ‌های ولگرد
سگ‌ها فقط پارس نمی‌کنند!
حسن حسن‌زاده
کنار سطل‌های زباله و میان کیسه‌های پلاستیکی پر از زباله که گوشه خیابان رها شده است به دنبال غذا می‌گردند. این روزها در آستانه فصل سرما و با تاریکی زودهنگام هوا شمار سگ‌های ولگرد در پسکوچه‌های برخی محله‌های شمال شهر بیشتر از قبل شده است.
ساکنان محله‌های درکه، گلابدره و فرحزاد می‌گویند که سگ‌های ولگرد با تاریکی هوا به‌صورت تکی و گله‌ای در کوچه و خیابان‌های محله به دنبال غذا می‌گردند و برای اهالی محله ترس و نگرانی ایجاد می‌کنند. نگرانی‌ها از پرسه سگ‌های ولگرد وقتی جدی‌تر می‌شود که ساکنان نزدیک بوستان‌های کوهستانی شمال شهر از گازگرفتگی و وقوع حوادث دلخراش برای برخی از اهالی خبر می‌دهند. سری به این محله‌ها زدیم و در گفت‌وگو با اهالی، شورایاران، مسئولان شهرداری و کارشناسان محیط‌زیست، ابعاد مختلف این معضل و راهکارهای مقابله با آن را بررسی کردیم.
سربالایی‌های تند و تیز گلابدره به شمالی‌ترین بخش این محله و کوچه‌های پلکانی بالادست آن ختم می‌شوند؛ جایی که خانه‌های قد و نیم قد و آلونک‌های فرسوده محله به ارتفاعات البرز تکیه کرده‌اند. از خانه‌های بالادست محله تا بوستان‌های کوهستانی دهکده، آبک و سورتمه راه زیادی نیست.
شب‌ها و با تاریک شدن هوا کوچه‌های پلکانی محله که بسیاری از آنها به دلیل تأمین نشدن روشنایی در تاریکی فرو رفته‌اند به جولانگاه سگ‌های ولگرد تبدیل می‌شود. نزدیکی به چند بوستان کوهستانی، نبود سطل زباله در کوچه‌های پلکانی بالادست محله و انباشت زباله‌گردشگران در حاشیه رودخانه گلابدره، سگ‌های ولگرد را به دل کوچه‌های این محله می‌کشاند. در سال‌های اخیر اما پرسه سگ‌های ولگرد در کوچه‌ها و خیابان‌های گلابدره، اتفاقات ناگواری برای برخی از ساکنان این محله رقم زده است.
«مهدی درستکار» عضو شورایاری گلابدره می‌گوید: «اهالی محدوده تپه آبک که چند قدم با بوستان کوهستانی آبک فاصله دارند نگران رفت‌وآمد و بازی فرزندان خود در کوچه‌ها هستند. زباله‌هایی که برخی از گردشگران در بوستان رها می‌کنند و نبود سطل زباله در کوچه‌های بالادست محله عامل اصلی تجمع سگ‌های ولگرد در گلابدره است. سگ‌های گرسنه هم به هوای غذا به دل محله می‌زنند و باعث ترس و نگرانی همسایه‌ها می‌شوند.» اهالی گلابدره می‌گویند که با سرد شدن هوا و کمبود غذا در بوستان‌های کوهستانی اطراف به تعداد سگ‌های ولگرد در کوچه‌های محله اضافه می‌شود. سگ‌هایی که به هوای تغذیه از زباله‌های حاشیه رودخانه و سطل‌های زباله گذرشان به خیابان‌های محله می‌افتد.
«سیف‌الله راحت لو» از اهالی گلابدره می‌گوید: «یکی از معضلات محله ما نبود سطل زباله در کوچه‌های پلکانی است. برخی از اهالی زباله‌ها را در کوچه رها می‌کنند و همین زباله‌ها سگ‌ها را به محله می‌کشاند. اما تجمع سگ‌ها در کنار سطل‌های زباله پایین دست محله هم زیاد است. هفته گذشته وقتی می‌خواستم کیسه زباله را در سطل بیندازم چند سگ به من حمله‌ور شدند.»
پرسه سگ‌ها در حاشیه رودخانه درکه
پرسه سگ‌های ولگرد در معابر و کوچه‌های درکه هم برای اهالی دردسرساز شده است. ساکنان کوچه‌های تفنگ‌سازان و رستمی از تجمع سگ‌های ولگرد کنار سطل‌های زباله و ایجاد ترس و دلهره برای رهگذران می‌گویند. محله درکه هم به دلیل جاذبه‌های گردشگری و قرار گرفتن در مسیر کوهپیمایی، هر روز پذیرای شمار زیادی از گردشگران است.
اهالی این محله کمبود سطل زباله و انباشت کیسه‌های زباله در کوچه‌ها و حاشیه روددره درکه را عامل اصلی افزایش سگ‌های ولگرد در محله می‌دانند. یکی از ساکنان کوچه تفنگ‌سازان عکسی را که شب گذشته از تجمع سگ‌های ولگرد در کنار کیسه‌های زباله ثبت کرده است نشان می‌دهد و می‌گوید: «این عکس متعلق به یکی از مناطق حاشیه جنوب تهران نیست. این عکس را ساعت ۸ شب در کوچه تفنگ‌سازان و در نزدیکی یکی از مدارس محله گرفتم. کوچه رستمی هم به مراتب وضع نامناسب‌تری دارد. کمبود سطل زباله و رها کردن کیسه‌های پر از زباله، هر شب سگ‌های زیادی را به کوچه ما می‌کشاند. متأسفانه برخی از اهالی هم زباله‌ها را در معابر رها می‌کنند که نتیجه آن افزایش تعداد سگ‌های ولگرد و نگرانی از رفت‌وآمد کودکان است.»
استشهادیه‌ای برای جمع‌آوری سگهامریم سلامت/شورایار محله فرحزاد
حاشیه روددره فرحزاد در محدوده منطقه ۲ هم یکی دیگر از جولانگاه‌های سگ‌های ولگرد است. حضور پرتعداد زباله‌گردها و اقدام به تفکیک زباله در حاشیه روددره بستر مناسبی برای تجمع سگ‌های ولگرد و دیگر جانوران موذی فراهم کرده است. کوچه‌ها و معابر پلکانی فرحزاد هم از پرسه سگ‌ها در امان نمانده و اهالی نگران بچه‌ها هستند.
«مریم سلامت» شورایار محله فرحزاد می‌گوید: «یکی از معضلات اصلی در محله ما فعالیت مداوم زباله گردهاست. افرادی که نه تنها در حاشیه رودخانه بلکه در کوچه‌های محله و در کنار سطل‌ها هم اقدام به تفکیک زباله می‌کنند. بعد از تاریکی هوا، همین زباله‌ها سگ‌های ولگرد را به محله می‌کشاند. در نزدیکی پل ذوالفقار و کوچه‌های شهید افضلی، شهریار، چهل پله و باغچه حصار بیش از دیگر نقاط محله شاهد انباشت زباله و تجمع سگ‌های ولگرد هستیم. به‌عنوان مثال ساکنان نزدیک باغچه حصار به دلیل تجمع سگ‌های ولگرد در این باغ و پارس کردن مداوم این سگ‌ها در تمام ساعات شبانه‌روز استشهادیه‌ای، تنظیم و به شهرداری ارائه کرده‌اند تا زودتر اقدامات لازم برای جمع‌آوری سگ‌های ولگرد انجام شود.»
باغ‌های طرشت و جولان سگ‌های ولگردمهدی درستکار/عضو شورایاری گلابدره
اغ‌های سرسبز طرشت که طراوت و شادابی خاصی به معابر این محله قدیمی بخشیده‌اند هم از تجمع سگ‌های ولگرد و ایجاد مزاحمت برای همسایه‌ها در امان نمانده‌اند. حصار برخی از باغ‌های قدیمی طرشت در اثر بی‌توجهی مالکان از بین رفته و فضای سبز این باغ‌ها به مأمنی برای حضور معتادان، گروه‌های پرخطر و البته بیتوته سگ‌های ولگرد تبدیل شده است. سراغ یکی از پردردسرترین باغ‌های این محله در حاشیه خیابان چوبتراش می‌رویم. دیوار ضلع غربی و جنوب غربی باغ از بین رفته و دسترسی به آلونک‌ها و خرابه‌های داخل باغ را برای معتادان آسان کرده است. از مقابل گروه معتادانی که در گوشه‌ای از باغ آتش روشن کرده‌اند می‌گذریم و به آلونک‌های مخروبه انتهای باغ می‌رسیم.
چند قدم مانده به بنای مخروبه، از دل ویرانه‌های به جا مانده از کارگاه نجاری، صدای پارس کردن سگ‌ها بلند می‌شود. «رمضانعلی خان‌محمدی» ساکن مجتمع مسکونی مجاور باغ می‌گوید: «زباله‌هایی که در باغ ریخته می‌شود شمار سگ‌های ولگرد را بیشتر کرده است. معتادان و کارتن‌خواب‌ها پس از تفکیک زباله به این سگ‌ها غذا می‌دهند و همین موضوع سبب افزایش تعداد آنها شده است. شب‌ها ساکنان مجتمع‌های مسکونی اطراف از صدای پارس دسته‌جمعی سگ‌ها خواب راحت ندارند. اگرچه تا امروز حادثه گازگرفتگی نداشتیم اما اگر کودکی از ترس صدای پارس سگ پا به فرار بگذارد معلوم نیست هجوم سگ‌ها به سمت آن کودک چه پیامد ناگواری خواهد داشت.»
مهربانی از سر ناآگاهیرضا طرشتی‌نژاد/دبیر شورایاری طرشت
به گفته اهالی محله طرشت افزایش تعداد سگ‌های ولگرد در باغ‌های این محله مقصران دیگری هم دارد. فعالیت چند گروه مردمی حمایت از حیوانات که ناخواسته زمینه‌ساز تجمع سگ‌های ولگرد در باغ‌ها شده‌اند به این معضل دامن زده است. خان محمدی می‌گوید: «طی ماه‌های اخیر چند گروه مردمی حمایت از حیوانات سراغ سگ‌های باغ خیابان چوبتراش و چند باغ دیگر طرشت آمده‌اند. این افراد با غذا دادن به سگ‌ها ناخواسته باعث افزایش جمعیت آنها و تجمع بیشتر سگ‌های ولگرد در باغ شده‌اند. از وقتی فعالیت این گروه‌ها بیشتر شده، تعداد سگ‌های ولگرد باغ هم به‌طور محسوسی افزایش داشته است.»
در دیگر باغ‌های محله طرشت هم تجمع سگ‌های ولگرد به معضل شماره یک همسایه‌ها تبدیل شده است. ساکنان کوچه «باغ‌کاج» هم از تجمع سگ‌های ولگرد و البته فعالیت گروه‌های مردمی که به سگ‌ها در باغ غذا می‌دهند گلایه دارند. «علی عابدینی» یکی از اهالی محله طرشت می‌گوید: «فعالیت این گروه‌های مردمی باعث افزایش تعداد سگ‌های ولگرد و ایجاد حس ناامنی برای همسایه‌ها می‌شود. سگ‌هایی که در باغ تجمع کرده‌اند، شب‌ها در کوچه‌های اطراف پرسه می‌زنند و باعث ترس و دلهره همسایه‌ها می‌شوند.» «رضا طرشتی‌نژاد» دبیر شورایاری طرشت هم می‌گوید: «طی سال‌های اخیر تعداد سگ‌های ولگرد در محله ما بیشتر شده است.
آنقدر که هرکدام از اهالی یکبار هم که شده از هجوم این سگ‌ها خاطره بد دارد. متأسفانه برخی از اهالی با بی‌توجهی کیسه‌های زباله را در حاشیه باغ‌ها رها می‌کنند. سگ‌های ولگرد هم سراغ کیسه‌های زباله می‌روند و زباله‌ها در تمام کوچه و خیابان پخش می‌شود. در نتیجه علاوه بر زشت شدن چهره محله، زمینه برای تجمع موش‌ها و انتقال انواع بیماری‌ها فراهم می‌شود.»
ماجرای یک حادثه دلخراشرمضانعلی خان‌محمدی/ساکن مجتمع مسکونی مجاور باغ
هنوز از آخرین حادثه دلخراشی که در اثر حمله سگ‌های ولگرد برای یکی از ساکنان محله گلابدره رخ داد، بیش از ۲ ماه نمی‌گذرد. «علی‌اصغر گودرزی» نوجوان ۱۱ ساله ساکن محدوده تپه آبک مشغول بازی در کوچه بود که ناگهان چند سگ ولگرد به او حمله کردند. شدت جراحت در محل گازگرفتگی به اندازه‌ای بود که با گذشت ۲ ماه از عمل جراحی، هنوز هم این نوجوان به سختی راه می‌رود.
«مهدی گودرزی» پدر علی‌اصغر درباره این حادثه دلخراش می‌گوید: «حوالی غروب بود که علی‌اصغر برای بازی با دوستانش از خانه بیرون رفت. چند دقیقه بعد صدای فریادهای علی‌اصغر را از کوچه شنیدیم. وقتی سراسیمه خودمان را به کوچه رساندیم، ران پای پسرم غرق در خون بود. به سرعت او را به بیمارستان فاطمه‌الزهرا(س) یوسف‌آباد رساندیم. شدت جراحت به اندازه‌ای بود که پسرم را ۵ بار به اتاق عمل بردند و به ران پای او بیش از ۷۰ بخیه زدند. حالا ۲ ماه از آن حادثه می‌گذرد و علی‌اصغر تازه توان راه رفتن به دست آورده. اما متأسفانه هنوز هم تعداد سگ‌های ولگرد در تپه آبک زیاد است و همسایه‌ها بعد از این حادثه بیشتر از قبل نگران کودکان هستند.»
زنده‌گیری و انتقال سگ‌ها به پناهگاه ویژهاگرچه جولان سگ‌های ولگرد در برخی محله‌های شمالی مناطق یک و ۲ مشکلات بسیاری برای گردشگران، رهگذران و ساکنان این محله‌ها به همراه می‌آورد اما معاونت خدمات شهری شهرداری این مناطق با همکاری شرکت ساماندهی مشاغل شهرداری تهران، برنامه ویژه‌ای برای جمع‌آوری و انتقال سگ‌های ولگرد به پناهگاه‌های ویژه نگهداری سگ‌ها دارند. «علی‌اکبر کریم‌پور» معاون امور خدمات شهری و محیط‌زیست شهردار منطقه ۲ می‌گوید: «زنده‌گیری، جمع‌آوری و انتقال سگ‌های ولگرد به محل‌های ویژه نگهداری سگ‌ها به‌صورت متمرکز زیر نظر شرکت ساماندهی مشاغل شهرداری تهران است.
اما معاونت خدمات شهری شهرداری منطقه ۲ محل‌های تجمع سگ‌های ولگرد را که از طریق گزارش‌های شهروندان و رصد مداوم کارشناسان مرکز شناسایی می‌شود به اطلاع شرکت ساماندهی می‌رساند تا با اعزام گروه‌های ویژه، عملیات زنده‌گیری و انتقال سگ‌های ولگرد به پناهگاه نگهداری این سگ‌ها در منطقه ۲۲ انجام شود.»
کریم‌پور از رصد ویژه محله‌های نزدیک به مناطق کوهستانی و هماهنگی با شرکت ساماندهی مشاغل برای زنده‌گیری و انتقال سگ‌های ولگرد به پناهگاه می‌گوید: «ناحیه ۹ شهرداری منطقه به دلیل مجاورت با محدوده کوهستانی و محله فرحزاد به دلیل وجود باغ‌های پرشمار بیش از دیگر محله‌های منطقه با مشکل سگ‌های ولگرد روبه روست. شهروندان هم در صورت مشاهده سگ‌های ولگرد و محل‌های تجمع این سگ‌ها می‌توانند با سامانه ۱۳۷ تماس بگیرند تا با همکاری شرکت ساماندهی، عملیات لازم برای انتقال سگ‌های ولگرد انجام شود. همچنین سگ‌های ولگرد پس از انتقال به پناهگاه توسط دامپزشکان، معاینه و در صورت ابتلا به هاری واکسینه، درمان و نگهداری می‌شوند.»
محمد درویش، فعال محیط‌زیست/از غذا دادن افراطی به حیوانات شهری پرهیز کنیم
محمد درویش/فعال محیط‌زیست
نحوه تعامل و رویکرد شهروندان نسبت به حیوانات شهری مانند غذا دادن به این حیوانات در کوچه و خیابان، مدیریت پسماند و... در کنترل جمعیت حیوانات شهری از جمله سگ‌های ولگرد بسیار مؤثر است. «محمد درویش» فعال محیط‌زیست، استفاده از تجربه دیگر کشورها در کنترل جمعیت حیوانات شهری و رفتار صحیح شهروندان با این حیوانات را عامل مهمی در کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد می‌داند و می‌گوید: «استفاده از تجربه دیگر کشورها در این حوزه بسیار مؤثر است. در کشورهای اتحادیه اروپا، پیدا کردن یک سگ یا گربه بدون صاحب در کوچه و خیابان بسیار دشوار است.
همه سگ‌ها و گربه‌ها صاحب مشخص دارند و در صورت مشاهده سگ‌های ولگرد، شهرداری‌ها وظیفه دارند سگ‌ها را به پناهگاه‌های ویژه منتقل کنند. علاوه بر اینکه شهرداری باید شرایط مناسب‌تری برای جمع‌آوری، انتقال و درمان سگ‌های ولگرد در پناهگاه‌ها فراهم و شرایط را برای سرپرستی افراد داوطلب فراهم کند، شهروندان هم باید رفتار صحیح با حیوانات شهری را آموزش ببینند.
اگرچه لازم است سگ‌ها و گربه‌ها در کنار انسان زندگی کنند و در طبیعت رها نشوند، شهروندان هم باید از غذا دادن افراطی به این حیوانات پرهیز کنند. زیرا غذا دادن افراطی به سگ، رفتار اکولوژیکی این حیوان را تغییر می‌دهد و انگیزه‌اش را برای پیدا کردن غذا کمتر می‌کند. به‌عنوان مثال شهر تهران با معضل افزایش جمعیت موش‌ها مواجه است. دلیل اصلی این اتفاق، تغییر رفتار اکولوژیکی گربه‌ها و کاهش انگیزه این حیوان برای شکار موش است.
اتفاقی که در نتیجه غذا دادن افراطی به این حیوان در کوچه و خیابان یا دسترسی‌اش به زباله‌های شهری رقم خورده است. بنابراین روش صحیح غذا دادن به این حیوانات، ابتدا ساخت پناهگاه‌های کافی و مناسب برای سگ‌های ولگرد توسط شهرداری، انتقال این حیوانات به پناهگاه و مشارکت گروه‌های مردمی برای غذا دادن به این حیوانات در پناهگاه‌ها تا پیدا شدن سرپرست داوطلب است.» این فعال محیط‌زیست، مدیریت صحیح پسماند شهری را هم عامل مهم دیگری برای کنترل و کاهش جمعیت سگ‌های ولگرد می‌داند و ادامه می‌دهد: «غذای فراوان برای سگ‌ها، گربه‌ها و موش‌ها در اطراف سطل‌های زباله شهر یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش جمعیت این حیوانات در خیابان‌های تهران است. از طرفی همان‌طور که افزایش جمعیت یک‌گونه جانوری برای بقای آن‌گونه مضر است به دیگرگونه‌های جانوری هم لطمه وارد می‌کند.
به‌عنوان مثال افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد یکی از عوامل اصلی آسیب‌های جدی به میش‌بره‌ها در مناطق حاشیه‌ای و ارتفاعات تهران است. در نتیجه شهرداری باید توجه جدی‌تری به مبحث مدیریت پسماند داشته باشد. خوشبختانه طرح «کاپ» سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران گام مؤثری در مدیریت پسماند شهری است. براساس این طرح، سطل‌های زباله به تدریج به داخل آپارتمان‌ها و خانه‌ها منتقل می‌شود و هرکدام از سطل‌های زباله مالک مشخص پیدا می‌کند. اگر این طرح به درستی اجرا شود معضل زباله‌های رها شده در شهر کاهش می‌یابد و در نتیجه شاهد کاهش زباله‌ها و غذای بی‌اندازه برای سگ‌های ولگرد، گربه‌ها، موش‌ها و افزایش خطرآفرین جمعیت این‌گونه‌ها خواهیم بود.»
