معاون اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه 9 از چشم‌اندازها و برنامه‌های شهرداری در تکه نهم پایتخت می گوید
بهترین نسخه فرهنگی سرمایه‌گذاری روی نهادهای مردمی
سحر جعفریان
فرهنگ، زیربنای انسجام و همبستگی جوامع از خرد تا کلان است. از محدوده مرزهای یک کشور گرفته تا محله‌های یک شهر که در کنار همه تفاوت‌ها از مدرنیته تا سنت به نوعی به هم‌زیستی فرهنگی رسیده‌اند و در سایه این هم‌زیستی فرهنگی است که می‌توانند پیشرفت و موفقیت در همه عرصه‌ها را تجربه کنند. مصداق این ادعا را می‌توان در محله‌هایی از پایتخت یافت که با مشارکت و حضور پر رنگ اهالی در مرتبه‌های مختلفی از امور فرهنگی به رونق رسیده‌اند.
این همان نگاه ویژه‌ای است که «علی‌رضا خامسیان»، سکاندار تازه نفس معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه ۹، در برنامه‌ها و طرح‌های خود در محله‌های 9گانه غربی‌ترین منطقه تهران دنبال خواهد کرد. برای آگاهی از اهداف و چشم‌اندازهای فرهنگی منطقه به گفت‌وگویی صمیمانه با علی‌رضاخامسیان نشسته‌ایم که با هم می‌خوانیم.
علی‌رضا خامسیان که سابقه چندین ساله فعالیت در حوزه رسانه و روابط‌عمومی دارد، در آغاز سخن با تأکید بر فرهنگ به‌عنوان پیش نیازی تأثیرگذار بر فعالیت سایر بخش‌های شهری، می‌گوید: «زندگی در محله‌ها و شهرها را نمی‌توان بدون در نظر گرفتن پایه‌های فرهنگی و اجتماعی تصور و تجربه و تحلیل کرد. چراکه ارزش‌های فرهنگی، افراد را پایبند به مقررات و چارچوب‌ها در هر رشته و گرایش می‌کنند.
برای مثال، این فرهنگ در توسعه شهرسازی از رعایت اصول اخلاقی و انسانی ساخت‌وسازها گرفته تا اصول مهندسی و استاندارد را در بردارد؛ اتفاقی که اگر شاهد آن باشیم شاید از میزان ناهمگونی معماری محله‌ها کاسته شود. این فرهنگ هم‌چنین اگر در چگونگی ارتباطات و تعامل‌های محلی شهروندان ریشه داشته باشد، می‌توان محله‌ای با بیشترین میزان تعلق خاطر و مشارکت در شناسایی و رفع مشکلات به مدد باورهایی مشترک و مشخص نظارگر بود. بنابراین، فرهنگ باید به موازات گسترش شهرنشینی، صنعتی شدن، تحرک اجتماعی و تغییر پایگاه‌های طبقاتی پیش برود.»
بروزرسانی فرهنگ با توسعه کالبد شهر
دومین سؤال درست همین‌جا مطرح می‌شود که چگونه باید تئوری‌های سخت و سنگین فرهنگی را با شکل و شمایل محله‌های در حال تغییر تهران امروز، تطبیق کرد؟ خامسیان در پاسخ می‌گوید: «نیازهای فرهنگی دقیق شناسایی و شیوه‌های مناسب برای رفع این نیازها از افزایش سرانه‌های اجتماعی و محصولات فرهنگی گرفته تا برگزاری برنامه‌ها و تکمیل کارگاه‌هایی آموزشی تخصصی ارائه شود تا بتواند در به روز شدن فرهنگ‌های شهری و محلی و البته توسعه آنها در کنار کالبد و فیزیک شهر و محله مؤثر باشد. برای نیل به این مهم نیاز به مطالعه، پژوهش و برنامه‌ریزی است.»
کاهش آسیب های اجتماعی با مشارکت مردم
نسخه فرهنگی و پیشنهادی معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه، ویژه محله‌های پرجمعیت نهمین تکه از پازل «تهران» در روزهای «کرونا»یی که با کسادی فعالیت‌های اجتماعی مواجه هستند، تمرکز بر انجمن‌های مردم‌نهاد و مدنی است. او در تکمیل این باور می‌گوید: «یکی از ویژگی‌های منطقه، فعالیت‌های قابل توجه انجمن‌ها و نهادهای مدنی است.
رسالت این انجمن‌ها بر پیشگیری و کاهش انواع آسیب‌های اجتماعی است که به نوعی ریشه همه آنها در فقر فرهنگی و آموزشی است. این انجمن‌ها در گذر زمان، صاحب اعتبار شده‌اند و اگر بر روی بسته‌های آموزشی به‌عنوان ابزار اصلی پیشگیری از بی‌فرهنگی در قامت‌های مختلف از سوی آنها سرمایه‌گذاری شود، می‌توان نتیجه مطلوبی را در حوزه فرهنگ شهری منطقه انتظار کشید تا بیش از این شاهد شکل‌گیری آسیب در پستوی تاریک محله‌هایی کم برخوردار نباشیم. برای اجرای این سیاست به قوای دیگری با نام مشارکت مردمی هم نیاز است.»
خیابان اجتماعی، اقدام مؤثر فرهنگی
بهره‌برداری از خیابان «اجتماعی» منطقه، نقطه عطفی در حذف نگاه عمرانی و سازه محور است که معاون اجتماعی و فرهنگی ضمن بیان آن، ادامه می‌دهد: «عرصه‌گشایی‌های غیر‌اصولی و بلندمرتبه‌سازی‌های متراکم، فضا را برای افزایش سرانه‌های فرهنگی شامل سینما، سالن تئاتر، کتابخانه، گالری‌ها، نمایشگاه‌های هنری، فرهنگسراها، خانه‌های فرهنگ، موزه‌ها و سایر بناهای فرهنگی با توجه به جمعیت ساکن منطقه محدود کرده بود که تبیین و تعیین رویکرد محله‌محور و ایجاد شهر زیست‌پذیر، شرایط را به سوی رونق فرهنگی سوق خواهد داد. افتتاح خیابان اجتماعی در ناحیه یک، فال نیک همین ماجرا است.
خیابانی که در کنار دسترسی‌های خودرویی به تردد آسان و ایمن عابران، به پاتوق فرهنگی و خانوادگی تبدیل شود. به هر حال خیابان بخشی از محیط زندگی شهروند است، فقط محلی برای عبور و مرور، نیست.»
تغییر در‌سراهای محله با رویکرد شهروندمحوری
شهروند محوری و فعالیت‌های‌سراهای محله، از دیگر موضوع‌هایی است که معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه درباره حرف می‌زند. او می‌گوید: «طبیعی است عملکرد‌سراهای محله نیز مانند بسیاری از بخش‌ها در هر طبقه و فضای اجتماعی، با نقص‌هایی روبه‌رو باشد، اما این ماهیت و دستاوردهای قابل توجه‌سراها نباید نادیده گرفته شود. اندکی اصلاحات در تشریح چگونگی فعالیت‌ها و بازنگری مدیریتی می‌تواند در پربازده شدن اقدامات فرهنگی این مراکز به‌عنوان پاسگاه‌های پویای مردمی، تأثیرگذار باشد. بنابراین، باید شهروندمحوری، نشاط و سرمایه اجتماعی را با خلاقیت‌های فردی و جمعی در محیط‌های آموزشی‌سراهای محله پیوند زد.»
