یادداشت
عبور از پاییز پرمخاطره با شجاعت
حامد فوقانی-دبیر گروه شهر
پاییز و زمستان متفاوتی در پیش است. چند سالی است که پاییز برای ساکنان کلانشهرها با آلودگی و تعطیلی مقطعی همراه است و زمستان با بیم و امید باد و باران برای فرار از این آلودگی. امسال اما ماجرا چیز دیگریست.
پزشکان، کارشناسان حوزه بهداشت و سلامت و مدیران شهری دائما هشدار می‌دهند که آلودگی هوا در آبان و آذر به‌شدت افزایش می‌یابد؛ درست مانند سال‌های گذشته که با رخداد اینورژن (وارونگی دما) ذرات معلق چند روز و حتی چند هفته‌ای، آسمان کلانشهرها را خاکستری کرده و نفس شهروندان را بند آوردند. حال، چندروزی می‌شود که شاخص آلودگی هوا در تهران و چند شهر بزرگ دیگر کشور، خیز برداشته و تیرگی هوا و اعدادی که از نظر ذرات زیر 10 و 2.5میکرون، مونواکسید کربن و دی‌اکسیدنیتروژن در تابلوهای سنجش آلودگی هوا ثبت می‌شوند از روزهای بسیار آلوده در هفته‌های بعد حکایت دارند. در این میان، کرونا هم جولان می‌دهد. در صورتی که پژوهش‌های دانشگاهی مثل پژوهش دانشگاه هاروارد زنگ خطر جدی را به‌صدا درآورده‌اند که «ذرات معلق آلاینده میزان ابتلا به بیماری کووید-19 را تا 15درصد افزایش می‌دهند». البته اینکه آلاینده‌ها روی شیوع کرونا تأثیر دارند یا نه، خیلی در اصل ماجرا تفاوتی ایجاد نمی‌کند؛ چراکه درپی افزایش آلودگی هوا، نفس خیلی از شهروندان به شماره می‌افتد، سلامت سالمندان به خطر می‌افتد، حجمی از ریه‌ها را ذرات مضرر اشغال می‌کنند و بیماران ریوی، قلبی-عروقی، دیابتی و خیلی‌های دیگر با مشکلات جدی روبه‌رو می‌شوند. بنابراین کرونا بی‌تردید یک قوز بالای قوز است.
بی‌رودربایستی باید گفت اگر از همین حالا تصمیمات دقیق و فوری گرفته نشود طی روزهای آینده و پیش از آنکه سالگرد ورود کرونا به کشور فرا برسد، فاجعه رخ می‌دهد.مسئله آلودگی هوا امسال با هر سال دیگر تفاوت دارد و رفع آن نیازمند بهره‌مندی از نظرات کارشناسان خبره است. اینکه مثل هرسال، درپی قرارگرفتن در وضعیت اضطرار آلودگی هوا، طرح‌هایی مثل زوج و فرد از جلوی منازل و تعطیلی موقت واحد‌های صنعتی آلاینده، معادن شن و ماسه و کارخانه‌های آسفالت انجام بگیرد، علاج کار نخواهد بود.
خدا را شکر مدارس آنلاین شده و دانش‌آموزان در بیشتر کلاس‌ها حضور فیزیکی ندارند، دانشگاه‌ها نیمه‌تعطیل هستند و کارمندان برخی از ادارات دورکار؛ البته بماند که بسیاری از مدیران اجازه دورکاری به کارمندان خود نمی‌دهند. با این حال، باید تا دیر نشده تصمیم گرفته شود؛ وگرنه ردکردن مرز ناسالم، رسیدن به نقطه اضطرار و سپس مانند هرسال چه‌کنم چه‌کنم یعنی نوشدارو پس از مرگ سهراب...
یادمان نرود که رفع آلودگی هوا نیازمند یک اراده جمعی است و شجاعت می‌خواهد؛ شجاعت برای تشکیل یک‌مدیریت واحد متشکل از مسئولان وزارتخانه‌های صنعت، معدن، تجارت، نیرو، سازمان حفاظت از محیط‌زیست، پلیس، استانداری، فرمانداری، شهرداری، شورای شهر و بقیه نهادهای مرتبط. مکزیکوسیتی که 2دهه پیش آلوده‌ترین شهر جهان شناخته می‌شد، با همین اراده جمعی و در کنارش ارتقای برنامه‌های نظارتی و وضع قوانین سختگیرانه برای معاینه فنی خودروها، تغییر و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل و 2برنامه 5و10ساله آلودگی هوا را کنترل کرد تا اکنون هوای پاک داشته باشد.
پس باید تصمیم‌های قاطعانه گرفته شود وگرنه هزینه‌های سلامت در میان‌مدت و بلندمدت، خرجی روی دست اقتصاد کشور می‌گذارد که به هیچ وجه قابل جبران نیست. در یک‌کلام، پرواضح است که الان هزینه‌کردن، پیشگیری از هزینه‌های هنگفت بعدی خواهد بود. در این بین، طرح‌های کوتاه‌مدتی مثل طرح‌های تشویقی ماندن بیماران در خانه، موافقت مدیران با دورکاری کارمندان و پرداخت هزینه‌های اینترنتی آنها، تعطیلی کارخانه‌هایی غیراستاندارد، نظارت و جلوگیری از تردد خودروهای باری و کامیون‌های آلاینده به‌ویژه از شب تا صبح و مهم‌تر از همه درک وضعیت ناوگان حمل‌ونقل همگانی و حمایت برای نوسازی ناوگان هم می‌تواند جوابگو باشد. از سوی دیگر هم بد نیست تعطیلی دوهفته‌ای برای تهران تجویز شود.
سخن آخر: شجاعت در سریال گیم آف ترونز، تکلیف سرزمین‌های پادشاهی را مشخص کرد و قهرمان‌های داستان توانستند از زمستان سخت عبور کنند. کلانشهرهای ایران هم حالا نیاز به شجاعت در تصمیم‌گیری از سوی مسئولان برای عبور از پاییز پرمخاطره دارند.
