داروسازی با دست‌های خالی

لیلا شریف ـ روزنامه‌نگار



کمبود دارو، کابوس یک بیمار است؛ اینکه در کنار تحمل درد بیماری هر بار بعد از مصرف دارو ناچار باشی از خودت بپرسی آیا باز هم می‌توانم این دارو را تهیه کنم، یعنی دردی مضاعف. روزی انسولین نایاب می‌شود، روزی دیگر خانواده بیماران  ام پی اس در برابر سازمان غذا و دارو تحصن می‌کنند و این چرخه این روزها مدام در حال تکرار‌شدن است و تنها نام دارو و عنوان بیماری تغییر می‌کند. تحریم موجب شده است تا مشکلات تأمین دارو هر روز گسترده‌تر شود اما باید بدانید که این مشکلات تنها به واردات دارو محدود نمی‌شود؛ چرا که مواد اولیه تولید دارو -که اساس فعالیت بسیاری از شرکت‌های تولیدی این صنعت را تشکیل می‌دهد- با مصائب عدیده‌ای روبه‌رو شده‌اند و هر روز این گره کورتر می‌شود.
برای بررسی وضعیت تأمین مواد اولیه تولید دارو با هاله حامدی‌فر و محمود نجفی عرب از اعضای هیات‌مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی گفت‌وگو کرده‌ایم.

خودکفایی کامل در صنعت داروسازی ممکن نیست
هاله حامدی‌فر که فعالیت‌های بسیاری در حوزه تولید دارو انجام داده است و به عنوان مدیرعامل شرکت تحقیقاتی و تولیدی سیناژن نیز شناخته می‌شد، در پاسخ به مسائل تأمین مواد اولیه تولید دارو از مشکلات تحریم و تأمین ارز سخن به میان آورد.
براساس گفته او، مسائل دریافت ارز 4200 تومانی برای تأمین مواد اولیه دارویی و مشکلات تخصیص ارز بیش از تحریم، موجب سنگ‌اندازی در مسیر تأمین دارو شده است؛ به عبارت دیگر او معتقد است که تحریم در حوزه تأمین مواد اولیه دارویی موضوع جدیدی نیست و صنایع دارویی در یک سال گذشته با مشکل تخصیص و تأمین به‌موقع ارز مواجه هستند.
او با گفتن این جملات توضیحاتش را تکمیل کرد؛ «در بحث تأمین مواد اولیه داروها، تفاوتی ایجاد نشده است، یک‌سری از صنایع دانش‌بنیان پیش از این تحریم بودند. ما در سال‌های گذشته به این آگاهی رسیده بودیم که چطور تحریم‌ها را دور بزنیم، اگر ارز به‌موقع تأمین و تخصیص داده شود، آن مسیرهای قبلی وجود دارند. در واقع مشکل اصلی ما در حال حاضر این است که ما نمی‌توانیم ماده اولیه دارو و موادمورد نیاز تولیدی را مجانی از کشوری دریافت کنیم. صنایع داروسازی ما نیاز به ارز دارند.»
آنطور که این عضو هیات‌مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی توضیح داد، تعداد زیادی از مواد اولیه دارویی در کشور تولید می‌شوند اما برای برخی خطوط تولید دارو به مواردی نیاز است که در کشور موجود نیستند؛‌ «باید این واقعیت را قبول کرد که صنعت داروسازی هرگز نمی‌تواند خود را بی‌نیاز از کشورهای دیگر نشان دهد. خودکفایی مطلق در صنعت داروسازی ممکن نیست و حتی نگاه نادرستی است؛ چرا که همواره تولیدات جدیدی به صنعت وارد می‌شود. حتی اینکه بخواهیم برخی از داروها را در کشور تولید کنیم، توجیه اقتصادی ندارد. از سوی دیگر ناگفته نماند که بسیاری از مواد اولیه دارویی در کشور تولید می‌شوند و مشکلات بسیاری را حل کرده‌اند اما برای تولید همین مواد اولیه نیاز به واردات داریم؛ به عبارت دیگر برخی از مواد باید به کشور وارد شوند و اگر این مواد در کشور موجود نباشند، خطوط دارویی دستشان خالی می‌ماند.»

همه مشکلات به ارز ختم می‌شود
محمود نجفی‌عرب نیز مانند حامدی‌فر مشکلات تأمین مواد اولیه تولید دارو را با موضوع نبود ارز گره زد. او در این‌باره می‌گوید: «نکته اساسی و حساس صنایع تولید دارو مربوط به تأمین ارز است. مواد اولیه و بسته‌بندی‌های جانبی حوزه دارو از دو مسیر تأمین می‌شود. رفع و رجوع نزدیک به 50 درصد این نیازها از طریق تولید داخل است. این دسته از تولید‌کنندگان برای تولید مواد اولیه باید محصول بینابینی‌شان در دسترس باشد و اغلب آنها این محصول را از کشورهای هند و چین تهیه می‌کنند که این مسیرها نیز وابسته به ارز هستند».
براساس گفته نجفی بخش دیگر این مواد اولیه که مبتنی بر واردات هستند از مسیر هند و چین تهیه می‌شوند و این بخش از کار نیز با مشکل تأمین ارز دست به گریبان هستند و برای مجموعه تولیدکنندگان دارو به عنوان یک مسئله جدی شناخته می‌شود.
نجفی در ادامه صحبت‌هایش ارز را به عنوان منشا اصلی تمام مشکلات حوزه تأمین مواد اولیه و تولید دارو معرفی کرد؛ «مشکلات حوزه تولید دارو با بحث تحریم و مدیریت منابع ارزی گره خورده است. زمانی که تنگناهایی برای کشور ایجاد می‌شود، تلاش برای نظارت بیشتر زمینه‌ای را فراهم می‌کند تا کارها با روالی کندتر از گذشته پیش بروند. در حال حاضر کشور برای تأمین ارز با مانع روبه‌رو شده است؛ تا جایی که تحریم‌های نفتی نیز مانع تأمین درآمد ارزی پیش‌بینی‌شده بودجه شد. اکنون تنها 5 میلیارد دلار برای تأمین ارز کالاهای اساسی مانند روغن، ذرت، دارو و ....در نظر گرفته شده است اما در واقعیت این رقم برای حل مشکلات ارزی کفایت نمی‌کند.»
او در صحبت‌هایش گریزی به شرایط ارزی صنایع داروسازی در 2سال گذشته زد و گفت: «در سنوات گذشته، روال اینگونه بود که دو‌سوم نیاز ارزی صنعت در 6ماه ابتدایی سال تأمین شود تا مرحله تولید شرکت‌ها دچار اخلال نشود اما متأسفانه امسال در حالی 6ماه ابتدایی را سپری کردیم  که با کمبود شدید ارز مواجه‌ایم. براساس اطلاعاتم باید بگویم که بسیاری از شرکت‌ها برای تأمین مواد اولیه‌شان دچار مشکل هستند. در سال‌های 97 و 98 تأمین مواد در سطح مطلوب بود اما در سال 99 این پروسه تحلیل رفته است. در این میان نباید موضوع ذخایر استراتژیک را فراموش کرد؛ چرا که برخی داروهایی که نقش اساسی در حوزه درمان دارند باید از ذخایر استراتژیک مناسبی برخوردار باشند».
نجفی مهم‌ترین مشکل وزارت بهداشت را نیز مربوط به موضوع تأمین ارز برای دارو و مواد‌اولیه می‌داند و در عین حال تأکید می‌کند که مشکل تأمین مواد‌اولیه موجب کمبود دارو می‌شود اما قیمت دارو در بازارهای رسمی تغییر نمی‌کند؛ «به دلیل اینکه دارو قیمت مصوب دارد، به هیچ بدون مصوبه دچار تغییر قیمت نمی‌شود و اگر کمبودی در تولید دارویی ایجاد شود، این دارو  را با همان قیمت مصوب توزیع می‌کنند اما بدون شک دسترسی به چنین داروهایی سخت می‌شود. گاهی برخی از داروها به دلیل کمبود از بازارسیاه سر درمی‌آورند؛ در واقع باید گفت که مهم‌ترین مشکل تأمین مواداولیه در بحث دسترسی و کمبود داروها ظهور و بروز پیدا می‌کند.»