تکیه‌ها از دیروز تا امروز

تکایا در گذشته از جایگاه مذهبی و آیینی خاصی برخوردار بودند و اغلب برنامه‌های عزاداری محرم و دیگر مناسبت‌های مذهبی در این قبیل بنا‌ها اجرا می‌شد. در عهدناصری ساخت تکیه در تهران رونق گرفت و به سرعت در محله‌های مختلف گسترش پیدا کرد. از تکیه‌های مشهور آن دوران می‌توان به تکیه دولت، نیاوران، خلج‌ها، دباغ‌خانه، عودلاجان، مدرسه، مسجد حوض، درکه، تجریش و گود زنبورک‌خانه اشاره کرد که امروزه نیمی از آنها یا تغییر کاربری داده‌اند و یا به مرور تخریب شده‌اند. در این میان برخی مناطق شمال تهران همچنان تعدادی از تکایای باسابقه شهر را در اختیار دارند و اکنون با گذشت این سال‌ها همچنان با فرارسیدن ایام سوگواری حضرت سیدالشهدا(ع)، بیرق عزا و ماتم در آنها برافراشته می‌شود. اهالی تهران نیز در این ایام به خادمی در تکایا مشغول می‌شوند و به شکل فعال در برنامه‌ها شرکت می‌کنند.
کمی بالا‌تر از میدان شهید باهنر و خیابان‌پورابتهاج، تکیه ماندگار نیاوران واقع شده است و هنوز بوی شمیران قدیم را می‌دهد. صحن تکیه بنایی هشت‌ضلعی دارد و دورتادور دیوار‌ها با اسمای اهل‌بیت‌(ع) و اشعار حماسی تزئین شده است. روی دیوار‌ها، پرده‌نگاره‌هایی از عاشورا و تعزیه‌خوانی در محرم دیده می‌شود. از قدیمی‌‌های نیاوران نقل شده است که بنای تکیه چهارصدساله است و تا پیش از آن حسینیه‌ دیگری در این محله وجود نداشت. آن زمان تکیه فقط در ایام محرم و صفر باز بود و مردم چند روز مانده به روز اول محرم می‌آمدند و تکیه را تمیز می‌کردند و چادر سقف آن را می‌کشیدند. پیش‌تر در تکیه نیاوران فضایی ویژه برای نشستن پیرمرد‌ها و ریش‌سفیدان تعبیه و در اطراف آن محلی برای اقامت خانواده‌ها و سایر اهالی پیش‌بینی شده بود.
مراسمی چون «عباسی‌خوانی» در ظهر عاشورا و بازدید از خانواده شهدا، درگذشتگان و پیرغلامان تکیه و همچنین «تعزیه‌خوانی» در دهه اول محرم از برنامه‌هایی است که از سال‌های دور همچنان در تکیه نیاوران دنبال می‌شود. معمولا مراسم عزاداری تکیه نیاوران از پنجم محرم آغاز می‌شود و حداقل تا شب بیستم ادامه دارد. به‌دلیل قدمت بالای تکیه نیاوران، تکایای دیگر، ازجمله کاشانک، اراج و حصار بوعلی نیز ابتدا هیئت عزاداری خود را به این تکیه می‌برند و در ادامه، عزاداران تکیه نیاوران بازدید آنها را پس می‌دهند.
یکی دیگر از تکایای قدیمی تهران که هنوز پابرجاست تکیه بزرگ تجریش یا بهتر است به زبان محلی بگوییم تکیه بالاست. این تکیه بنایی کهن با قدمتی بیش از ۲۰۰سال دارد. این تکیه روزهای عادی - غیر از ‌ماه محرم - محل فروش میوه و تره‌‌بار است. با شروع‌ ماه محرم، از سیاهپوش‌شدن در و دیوار این محل می‌توان متوجه حال و هوای عزاداری در آن شد. گفته می‌شود این تکیه به همت تجریشی‌ها برپا شده و آقای کشتکار که از اهالی باسابقه این محله بود با کمک مردم اینجا را ساخت. مردم چوب‌ها و تیرهای سقف را از چهارراه حسابی آوردند و بعد در کنار ستون‌های آهنی که گرد و بلند بودند یک متر سنگ تراش‌خورده قرار دادند تا از این بنا محافظت کند. بانیان تکیه با رضایت مالک باغ‌ها، چوب‌های مورد نیاز خود را از آنجا به تکیه می‌آوردند.
اولین نشانه عزاداری در تکیه بزرگ تجریش، پرچمی است که روی بام حرم امامزاده صالح ابن‌موسی‌الکاظم(ع) برافراشته می‌شود و با نسیم ملایمی به اهتزاز در می‌‌آید. این پرچم سیاه و ماتم‌زده از نخستین روز محرم تا اربعین امام(ع) برافراشته است. فعالیت‌های عادی و تجاری تکیه بزرگ، ۳روز پیش از ‌ماه محرم تعطیل خواهد شد تا روح عزاداری سالار شهیدان با نصب سیاهی‌ها در این محل طنین‌انداز شود.