چالش ارز و تأمین مواداولیه

خدیجه نوروزی ـ روزنامه‌نگار



این روزها برای تولیدات داخلی کشور به‌ویژه صنعت لوازم خانگی روزهای سخت و طاقت‌فرسایی است. مشکلات تولیدکنندگان روزبه‌روز بیشتر می‌شود و برخی واحدهای تولیدی به سمت کاهش و توقف تولید در حرکتند. کسانی هم که هنوز طاقت آورده‌اند و دچار کاهش تولید نشده‌اند به این علت است که از ذخیره مواداولیه سال گذشته استفاده می‌کنند و هنوز کفگیرشان به ته دیگ نخورده است. محدودیت تامین و تخصیص ارز به اقلام وارداتی مورد نیاز تولید در صنعت لوازم خانگی، وضعیت واحدها را بحرانی کرده و نبود قوانین تسهیل‌کننده و حمایتگر از سوی وزارتخانه‌ای که بیش از شش ‌ماه سکاندار  نداشت، موجب شده تا دست تولید از همه طرف بسته باشد و به نگرانی‌های تولیدکنندگان بازار لوازم خانگی دامن بزند.


نیاز ارزی
عباس هاشمی، دبیر انجمن صنایع لوازم خانگی ایران در گفت‌وگو با همشهری در مورد مشکلات تولیدکنندگان صنعت لوازم خانگی می‌گوید: «‌محدودیت‌های ارزی بانک مرکزی مشکلات عمده‌ای را در تامین مواداولیه و قطعات وارداتی صنعت لوازم خانگی ایجاد کرده است».
در صنعت لوازم خانگی به ‌طور میانگین بین ۳۰ تا ۳۵ درصد اقلام وارداتی است و بقیه ۶۵ تا ۷۰ درصد بسته به پلتفرم واحدهای تولیدی، بومی‌سازی‌ شده است.
هاشمی می‌افزاید: «‌برای واردات ۳۰ درصد اقلام وارداتی لوازم خانگی، بانک مرکزی با محدودیت‌هایی که دارد نتوانسته تخصیص ارز انجام دهد و از مرحله ثبت سفارش تا گرفتن تأییدیه گواهی ثبت آماری بانک مرکزی چیزی حدود 2 ‌ماه و نیم طول می‌کشد که زمانی طولانی است. این موجب می‌شود تا برنامه‌ریزی‌ها برای تحقق بحث جهش تولید و حفظ میزان تولید واحد ارز دچار نقصان شود». وی، نیاز ارزی سالانه تولید لوازم خانگی را بین 2.1 تا 3.1 میلیارد دلار عنوان و تأکید می‌کند: «وضعیت ارزی کشور به‌ گونه‌ای است که صنایع باید به سمت داخلی‌سازی هرچه بیشتر حرکت کنند».

مشکلات تامین مواداولیه
از طرفی دیگر تامین مواداولیه داخلی با توجه به اینکه وزارت صمت اصرار بر عرضه مواداولیه در بورس را دارد دچار مشکلاتی است. دبیر انجمن صنایع لوازم خانگی ایران می‌گوید: «ما در گذشته صحبت‌هایی را با وزیر وقت صمت داشتیم تا با توجه به حساسیت صنعت لوازم خانگی به‌ عنوان صنعت پیشران، تامین مواداولیه به‌خصوص بحث ورق فولادی از سیستم مچینگ بورس که راه‌اندازی شده بود، انجام شود. معاملات در سامانه مچینگ بورس به قیمت پایه است و بین خریداران رقابتی برای خرید محصولات موجود در این سامانه انجام نمی‌گیرد. اما متأسفانه بنا به دلایلی که معاونت امور صنایع وزارت صمت و ستاد تنظیم بازار می‌آورند، می‌گویند که مواداولیه از بازار آزاد به ‌دست تولیدکنندگان و واحدها می‌رسد. واقعیت این است که مشکل‌شان سیستم مچینگ نیست چرا که همین مشکلات در یک سیستم بهین‌یاب و خود عرضه مستقیم در بورس هم وجود دارد، علت این است که آمارهای تولید در استان‌ها و نبود هماهنگی بین سازمان‌های صمت ۳۱ استان می‌تواند سهمیه‌ها را به شکل غیرواقعی درآورد و آنها بتوانند از بورس بگیرند و بازار آزاد هم نه از طریق واحدهای تولیدی از طریق واسطه‌هایی که نقدینگی دارند و خرید می‌کنند هدایت شود.  با شرایط موجود واحدهای صنعتی ۵۰ درصد مواداولیه داخلی (مواد پتروشیمی و ورق فولادی که بیشتر مورد نیاز صنعت لوازم خانگی است و درصد کمی از مس) را می‌توانند از بورس یا مچینگ تامین کنند و ۵۰ درصد مابقی از بازار آزاد در حال تهیه است. لذا ما جلسه‌ای را با فولاد مبارکه هم داشتیم و با هم توافق کردیم تا واحدهای تولیدی صنایع لوازم خانگی بتوانند از طریق مچینگ یا عرضه مستقیم توسط فولاد مبارکه در قالب بورس، مواد فولادی را دریافت کنند. اما متأسفانه وزارت صنایع اصرار بر این دارد که عرضه الزاما فقط از طریق بورس باشد».

نگران کاهش تولید در ۶‌ ماه دوم
علیرضا محمدی دانیالی، مدیرعامل گروه صنعتی ناب استیل نیز در گفت‌وگو با همشهری مهم‌ترین مشکلات تولیدکنندگان لوازم خانگی را تغییر لحظه‌ای نرخ ارز عنوان می‌کند و می‌گوید: «تامین نشدن ارز از سوی بانک مرکزی و تغییر روزانه قیمت مواداولیه از مهم‌ترین مشکلات ماست که گریبانگیر تولید شده است». وی در مورد روند تولیدات می‌افزاید: « تولید ما در ۶‌ ماه اول نسبتا رضایت‌بخش بوده اما در ۶‌ ماه دوم اگر برای حل مشکلات موجود اقدامی از سوی مسئولان دولت انجام نگیرد شاهد کاهش تولیدات خواهیم بود. ما الان در تامین ورقه فولاد ضد‌زنگ مشکل داریم چون وارداتی است و مشکلات حمل و کشتیرانی و تحریم ما در تامین این مواد را دچار مشکل کرده است».
 اگر چه هفته گذشته وزیر جدید برای وزارت صمت از مجلس رای اعتماد گرفت ولی در این مدت نبود وزیر برای وزارتخانه خود مشکل‌ساز شده و وضعیت بلاتکلیفی آن هم در این شرایط اقتصادی بسیار ضربه زننده  بود. دانیالی همچنین می‌گوید: « بانک مرکزی هم جزیره‌ای عمل می‌کند و می‌خواهد نرخ ارز را کنترل کند و تمام این موارد ما را به سمت کاهش تولید سوق داده است. سازمان حمایت نیز ۵ قلم کالا (یخچال، یخچال فریزر، گاز، تلویزیون و ماشین لباسشویی) را قیمت‌گذاری کرده است اما اگر نرخ ارز تغییر یابد و مواداولیه گران شود باید قبول کنند که قیمت‌گذاری تغییر یابد. تولیدکنندگان تمایل دارند که تولید برایشان ارزان‌تر تمام شود تا بتوانند ارزان‌تر عرضه کنند ولی متأسفانه در عمل این اتفاق نمی‌افتد. بخشی از فروش محصولات ما مربوط به هتل‌ها و رستوران‌ها بود که به‌ دلیل کرونا اکنون با کاهش فروش در این بخش مواجه شده‌ایم. ما تا الان تعدیل نیرو نداشتیم افزایش نیرو نیز داشتیم اما با اطلاعاتی که من دارم تمام تولید‌کنندگان صنعت لوازم خانگی برای ۶‌ ماه دوم نگران هستند».

کسی پاسخگوی ما نیست
سلطان حسین فتاحی، مدیرعامل گروه صنعتی امرسان نیز در گفت‌وگو با همشهری در مورد مشکلات تولیدکنندگان صنعت لوازم خانگی می‌گوید: «بزرگ‌ترین مشکل صنعت ما تصمیم‌گیری‌ها درخصوص بخش تولید کارشناسانه نیست. چرا یک وزارتخانه باید حدود ۷‌ ماه بدون وزیر باشد؟ چرا بانک مرکزی که جایگاهش باید سیاستگذاری پولی و مالی کشور باشد و روی مسائل ارزی کشور نظارت داشته باشد و اجازه ندهد ارزش پول ملی کشور پایین بیاید، در جایگاه عملیاتی قرار بگیرد؟ این موارد موجب شده تا کارها به هم بپیچد چون بانک مرکزی اطلاعات کاملی در مورد تولید‌کنندگان ندارد. شاید نمی‌دانند که اگر 10 قطعه‌ای که یک تولیدکننده برای خط تولیدش می‌خواهد همزمان نرسد موجب می‌شود تولید دچار وقفه شود. من به‌ عنوان یک تولید‌کننده نوعی وقتی به بانک مرکزی مراجعه می‌کنم نمی‌دانم که باید با چه‌کسی صحبت کنم چون مسئولی که پاسخگوی ما باشد وجود ندارد. متولی صنعت وزارت صنعت است نه بانک مرکزی».
وی در مورد تامین مواداولیه داخلی نیز می‌گوید: «‌برای خرید ورق‌های فولادی از طریق مچینگ بورس معاملات را انجام می‌دهیم که برای ما بهتر است. کارخانه‌هایی که تولیدات زیاد دارند مواداولیه را در ابعاد خاصی مصرف می‌کنند. یعنی ما به فرض برای در یخچال ورق فولادی با ابعاد ۶۰ سانتی‌متری نیاز داریم اما اگر بخواهیم در بورس برویم باید یک‌متری بخریم که ۴۰ سانت آن پرت می‌شود. این است که بهترین حالتی که برای تولیدکنندگان بزرگ است این است که در مچینگ خرید کنند. ما به فولاد سفارش می‌دهیم و این شرکت هم سر تاریخ به ما تحویل می‌دهد. ما کل سفارش‌ها را از مچینگ تهیه می‌کنیم و ضخامت‌هایی که در مچینگ وجود ندارد از بازار آزاد تهیه می‌کنیم. برای تهیه مواداولیه به اجبار باید ۳۰ تا ۴۰ درصد را از بازار آزاد تهیه کنیم».
مدیرعامل گروه صنعتی امرسان علت 8 درصدی افزایش تولید امسال در قیاس با سال گذشته کارخانه‌اش را ذخیره مازاد مواداولیه از سال گذشته می‌داند و پیش‌بینی می‌کند با اتمام این مواد، با کاهش تولید مواجه خواهد شد. وی در مورد قیمت گذاری‌های سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان می‌گوید: «براساس فرمول تعریف شده سازمان حمایت ما می‌توانیم قیمت تمام‌شده را براساس فاکتورها و براساس خریدهای داخلی و خارجی در سیستم ثبت کنیم. در نهایت با حساب ارزش افزوده، می‌توانیم بین ۱۵ تا ۲۰ درصد روی قیمت محصولات بکشیم و قیمت‌گذاری و به سامانه ۱۲۴ اعلام کنیم که مشکلی در این خصوص وجود ندارد».



  قیمت‌گذاری‌های تکلیفی 

در کنار بحث تامین ارز و مواداولیه داخلی که واحدها را دچار مشکل کرده، دخالت‌های سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان به اصرار ستاد تنظیم بازار و قیمت‌گذاری‌های تکلیفی بدون در نظر گرفتن واقعیت‌های موجود (افزایش نهاده‌های تولید از مواداولیه گرفته تا افزایش هزینه‌های تولید و افزایش نرخ ارز) و الزام کردن واحدها به رعایت آن و خطاب قرار دادن واحدهایی که رعایت نمی‌کنند به ‌عنوان واحد متخلف، در این شرایط جز اینکه به فرایند مواداولیه و افزایش تولید آسیب می‌زند، نتیجه مثبت دیگری در پی نخواهد داشت. عباس هاشمی، دبیر انجمن صنایع لوازم خانگی این موارد را جزو اساسی‌ترین مشکلاتی عنوان می‌کند که تولیدکنندگان به‌طور مستقیم در شرایط تحریم با آن درگیرند.



‌برای واردات ۳۰ درصد اقلام وارداتی لوازم خانگی، بانک مرکزی با محدودیت‌هایی که دارد نتوانسته تخصیص ارز انجام دهد و از مرحله ثبت سفارش تا گرفتن تأییدیه گواهی ثبت آماری بانک مرکزی چیزی حدود 2 ‌ماه و نیم طول می‌کشد که زمانی طولانی است. این موجب می‌شود تا برنامه‌ریزی‌ها برای تحقق بحث جهش تولید و حفظ میزان تولید واحد ارز دچار نقصان شود