نقطه قرمز
انقراض در خلیج‌فارس
زهرا رفیعی- روزنامه‌نگار
خلیج‌فارس روزبه‌روز خالی از سکنه می‌شود. مجموعه‌ای از عوامل این دریای بسته را به زیستگاهی ناامن تبدیل کرده است؛ از ساخت جزایر مصنوعی تا میکروپلاستیک، جان آبزیان را می‌گیرد. حلوا سفید، هامون، دلفین، نهنگ و لاک‌پشت پوزه‌عقابی از معروف‌ترین آبزیانی هستند که قربانی آلودگی‌ها شده‌اند. روش صید ترال در خلیج‌فارس که این روزها اعتراضات مردمی را به همراه داشته و روند نابودی این زیستگاه را تندتر کرده، یکی از این عوامل است. صید ناخواسته از مهم‌ترین معایب این روش صیادی است. ماهیان زیادی در میان تورهای صیادی به این روش گرفتار می‌شوند که بازار ندارد یا به‌دلیل حساسیت گونه نباید صید شوند. مطالعات نشان داده است، حجم زیادی از صید ضمنی دور ریخته می‌شود. مشاهده لاشه ماهیان ریز در کنار لنج‌ها و برخی سواحل شاهد این مدعاست و با گذر زمان، بر تعداد صیادان غیرمجازی که به صید ترال روی می‌آورند، افزوده می‌شود. هم‌اکنون نظارت کافی بر فعالیت صیادان ترال، صورت نمی‌گیرد و آنها به جای صید ماهی در عمق‌های 200متر و بیشتر، به‌صورت غیرقانونی در عمق کمتر اقدام به کف‌روبی دریا می‌کنند و با این کار مرجان‌های خلیج‌فارس را که مأمن زادآوری آبزیان است، نابود می‌کنند. 8درصد مرجان‌های جهان در خلیج‌فارس قرار دارند، اما جمعیت مرجان‌ها در این منطقه بسیار شکننده است. با گرم‌شدن هوا در فرایند جهانی تغییر اقلیم، دمای آب این دریا نیز افزایش یافته است. اگر مرجان‌ها از دست تورهای ترال و گرمای هوا جان سالم به‌در ببرند، آلودگی‌های نفتی و شهری امانشان را می‌برد. آلودگی نفتی در مناطق جنگلی مانگرو یا حرا - مانند آنچه در تالاب ساحلی میناب رخ می‌دهد- نیز راه یافته است. ریشه‌های مانگرو یکی از بهترین زیستگاه‌ها برای زادآوری آبزیان است. مجموع این عوامل گونه‌های متعددی را به پرتگاه انقراض رسانده است. گونه ماهیان غضروفی ازجمله کوسه‌ماهیان و اره‌ماهیان وضعیت مناسبی ندارند و در معرض خطر انقراض قرار دارند.
براساس آنچه کارشناسان اعلام کرده‌اند، بیش از ۹۰۰ گونه ماهی در خلیج‌فارس زندگی می‌کنند و از این تعداد بیش از ۸۰گونه مربوط به ماهیان غضروفی است که شامل ۴۶گونه کوسه‌ماهیان، 4گونه اره‌ماهی، 6گونه سوس‌ماهی (گیتارماهی) و ۲۸گونه سفره‌ماهی می‌شود. متخصصان به ایسنا گفته‌اند، این گونه‌ها وضعیت حفاظتی خوبی ندارند و جزو گونه‌های در معرض خطر انقراضند. ماهیان استخوانی نیز وضعیت خوبی ندارند، بحرانی‌ترین وضعیت را 4گونه کوسه‌ماهی و 3گونه اره‌ماهی، 2گونه گیتارماهی و 3گونه سفره‌ماهی دارند که سال‌ها‌ست در خلیج‌فارس مشاهده نشده‌اند. ۱۷ گونه کوسه دیگر در وضعیت در معرض خطر قرار دارند و ۱۷ گونه نیز به‌دلیل بهره‌برداری زیاد، در وضعیت آسیب‌پذیر قرار گرفته‌اند و ۱۲گونه دیگر نیز نزدیک به تهدید هستند. 17گونه از سپرماهیان نیز در معرض انقراض و 13گونه دیگر در معرض تهدید هستند. این آبزیان بخشی از ۲۴۰گونه مهم و زیستگاه دریایی در معرض انقراض در خلیج‌فارس‌اند که همچون لاک‌پشت دریایی پوزه‌عقابی که گونه به‌شدت در معرض انقراض است، نیاز به برنامه‌های حفاظتی و فرهنگسازی دارند.