عوارض استفاده از پلاستیک به جای عوارض خروج از کشور

دکتر حسین آخانی/ استاد زیست‌شناسی دانشگاه تهران:

پیشنهاد بودجه‌ای دولت در افزایش عوارض خروج از کشور از 75به 220و حتی 440هزار تومان (یعنی 3تا 6برابر) موجی از اعتراض در جامعه ایجاد کرده است. این موج قابل انتظار بود و اینکه مدیران دولت روحانی، که ظاهرا همه بسیار کهنه‌کار و باتجربه هستند و نتوانستند این را پیش‌بینی کنند، باعث نگرانی است. 

با توجه به اینکه روزانه هر ایرانی به‌طور متوسط 3کیسه پلاستیک مصرف می‌کند، اگر فقط عوارض هر کیسه 50تومان درنظر گرفته شود در سال، 4380میلیارد تومان و اگر 100تومان باشد تا 8760میلیارد تومان برای دولت درآمد ایجاد می‌کند که تقریبا 2تا 4برابر آن چیزی است که بناست از افزایش عوارض خروج از کشور دربیاورد. متأسفانه آماری از تعداد ظروف یکبار مصرف و خوراکی‌های بسته‌ای که در ظروف پلاستیکی و یا غیرپلاستیکی عرضه می‌شوند، نیست. به تجربه شخصی روزی 5مورد آن به ازای هر نفر برآورد حداقلی است. اگر برای هر مورد از این ظروف هم فقط 100تومان عوارض گرفته شود 14600میلیارد تومان دیگر به این درآمد اضافه می‌شود.

اگر چه بخواهیم با دست و دل‌بازی مدیران بودجه‌ای دولت عمل کنیم و عوارضی که از بسته‌بندی عرضه غذا در ظروف یکبار مصرف توسط رستوران‌های کشور صورت می‌گیرد را تعیین کنیم، کمتر از 1000تومان برای آنها اُفت دارد. تازه درنظر بگیریم که متأسفانه این روزها توزیع غذا با موتور‌سیکلت‌های آلوده‌کننده صورت می‌گیرد و کسانی هم که از بیرون غذا سفارش می‌دهند اغلب افرادی هستند که به واسطه مشغله‌کاری وقتی برای پخت غذا ندارند. بنابراین، این افراد باید هزینه خسارتی که به محیط‌زیست کشور وارد می‌کنند را بپردازند. اگر هر خانوار در سال فقط 20بار از این نوع ظروف استفاده کند، رقمی که از عوارض آن به‌دست می‌آید 1600میلیارد تومان است. جمع این عوارض درصورت اعمال و اجرا حدود 25هزار میلیارد تومان و حتی درصورت موفقیت 50درصدی 12500میلیارد تومان برای دولت کسب درآمد می‌کند.

در خاتمه انتظار آن است که نخبگان، رسانه‌ها و به‌خصوص سازمان حفاظت محیط‌زیست، در این روزهایی که بودجه در مجلس در حال بررسی است، با دولت و مجلس وارد گفت‌وگویی سازنده شوند تا ان‌شاءالله ضمن حذف عوارض خروج از کشور با گرفتن عوارض از کیسه‌ها و بسته‌بندی‌های پلاستیکی، هم به کسب درآمد دولت بیفزایند و هم کمکی به حفظ محیط‌زیست داشته باشند. از دست دادن حمایت مردمی خطر بزرگی است که کارگزاران دولتی باید از آن اجتناب کنند تا در انتخابات بعدی از تکرار دولتی شبیه دولت‌های نهم و دهم جلوگیری شود. گرفتن عوارض استفاده از پلاستیک موجی از حمایت نخبگان در جامعه ایجاد می‌کنند و با وجود درآمد سرشاری که برای دولت دارد آثار منفی روانی مانند عوارض خروج از کشور را ندارد. بعد از چند سال آثار این عوارض به پاکسازی سرزمین و افزایش علاقه مردم به ماندن در ایران برای گردشگری و همچنین افزایش پایدار گردشگران خارجی منجر می‌شود.