خسارت 23میلیارد‌دلاری به اقتصاد دانشگاه‌ها

سمیرا رحیمی ـ روزنامه‌نگار

دانشگاه‌های سرتاسر جهان از اواسط ‌ماه‌سپتامبر به اجبار نیرویی غیرقابل‌مشاهده اما توانمند مجبور به تعطیل کردن پردیس‌ها شدند. کووید-19باعث شد بیشتر دانشگاه‌ها یک‌شبه از آموزش حضوری به آموزش مجازی سوئیچ‌کنند. اگرچه این تغییر وضعیت ناگهانی برای استادان و دانشجویان دشوار بوده، اما دستاورد‌های مثبتی هم به همراه داشته‌است.
دانشگاه‌ها مانند بسیاری از دیگر کسب‌و‌کارها درحال دست‌و‌پنجه نرم‌کردن با راهکارهایی برای بازگشایی، پذیرش و اجرای استرات‍ژی‌های جدید هستند. برای مثال دانشگاه کمبریج در بریتانیا از 19می‌2020اعلام کرد تمامی کلاس‌هایش دست‌کم تا پایان تابستان 2021به‌صورت آنلاین برگزار خواهند شد. دیگر دانشگاه‌ها، مانند استنفورد ترکیبی از کلاس‌های آنلاین و حضوری را ارائه داده‌اند و همزمان با طولانی‌تر کردن سال تحصیلی از هرنوع حضور بی‌مورد دانشجویان در دانشگاه جلوگیری می‌کنند.
با این همه کووید-19برای تمامی دانشگاه‌های جهان خسارات مالی فراوانی به ارمغان آورده است. اتاق‌های خالی خوابگاه‌ها، ورزشگاه‌های خالی دانشگاه‌ها و کاهش و پرداخت نیم‌بهای دانشگاه‌ها به‌دلیل تحصیل غیرحضوری دانشجویان همگی بار مالی سنگینی بر دوش مؤسسان آموزش عالی کشورهای مختلف گذاشته است. برای بسیاری از دانشگاه‌ها کاهش درآمد به‌ویژه از سوی دانشجویان چینی بسیار دردناک است. بسیاری از کالج‌ها و دانشکده‌های کوچک‌تر به همین دلیل با تهدید تعطیلی کامل مواجه‌شده‌اند.
حتی دانشگاه‌های برتر جهان نیز با چالش‌هایی فراوان مواجهند. دانشگاه میشیگان پیش‌بینی کرده‌ است که از ادامه همه‌گیری کرونا تا پایان سال 2020خسارتی یک‌میلیارد‌دلاری خواهد‌دید، در حالی ‌که دانشگاه هاروارد برای سال آینده کاهش 750میلیون‌دلاری درآمد را پیش‌بینی کرده است. اما آیا شوک کووید-19در نهایت قرار‌است به ایجاد نظام آموزشی بهتر با هزینه‌ کمتر برای جمعیت بیشتری از مردم منجر شود؟ پاسخ این پرسش تا حدودی به این بستگی دارد که آیا دانشگاه‌ها با از بین رفتن همه‌گیری قرار‌است فناوری را به حاشیه برانند یا به بهترین شکل ممکن از آن بهره‌برداری کنند؟ نباید فراموش کرد با توجه به نیاز به تعامل میان دانشجویان مقاطع مختلف با هم و با استادان در خارج و داخل کلاس‌ها، سازگاری با فناوری چالش بزرگی به شمار می‌رود.
بسیاری از دانشگاه‌ها علاوه بر نگرانی از کاهش درآمد، نگران کاهش جذب دانشجو نیز هستند. دانشگاه‌ها نگران این موضوع هستند که دانشجویان دلواپس عواقب مالی و روانی همه‌گیری کرونا، تصمیم بگیرند در دانشگاهی نزدیک به خانه به تحصیلات خود ادامه دهند، یک سال مرخصی بگیرند و یا به کل از ادامه تحصیلات انصراف دهند. در آمریکا- کشوری که از بیشترین تعداد دانشگاه‌های برتر جهان برخوردار است- گروهی از دانشگاه‌ها پیش‌بینی کرده‌اند همه‌گیری کرونا تا پایان سال 2020منجر به کاهش 15درصدی ثبت‌نام‌ها خواهد شد و خسارتی 23میلیارد دلاری به اقتصاد دانشگاه‌ها وارد خواهد شد.
بر اساس گزارش پولتیکو، دانشگاه‌های اروپایی نیز وضعیت بهتری ندارند. به گفته درک ون‌دم، از هیأت رئیسه تحصیل و مهارت‌های سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی، برخلاف مدارس که تحت حفاظت و پوشش تامین بودجه عمومی قرار‌دارند، دانشگاه‌ها باید با هجوم سهمگین کووید-19به مدل اقتصادی‌ خود مواجه شوند. با وجود محدودیت‌های مسافرت‌ میان کشورها، دانشگاه‌های اروپایی انتظار دارند از حجم ثبت‌نام‌ دانشجوهای بین‌المللی که معمولا شهریه بالاتری به نسبت دانشجویان اروپایی می‌پردازند، تا حد قابل‌توجهی کاسته‌شود و کسر بودجه‌ای عظیم روی دستشان بماند. به این ترتیب بحران مالی قریب‌الوقوع می‌تواند روند تامین بودجه دانشگاه‌ها را به خطر بیندازد. علاوه بر این احتمال ناتوانی دانشجویان اروپایی در پرداخت شهریه‌ها نیز وجود دارد و تعداد زیادی از آنها ممکن است پرداخت را تا زمان پایان آموزش مجازی به تأخیر بیندازند.
به گفته ون‌دم این وضعیت دانشگاه‌هایی که شهریه‌های بالاتری دارند را بیشتر تحت‌تأثیر خود قرار‌می‌دهد و از آنجا که دانشگاه‌های انگلیسی و کشورهای آنگلوساکسون نسبت به دیگر کشورهای اروپایی شهریه دانشگاهی بالاتری دارند، بیشترین خسارت مالی را از همه‌گیری خواهند دید. همچنین دانشگاه‌های عمومی که عضو گروه راسل- مجموعه‌ای از برترین دانشگاه‌های بریتانیا مانند آکسفورد و کمبریج- نیستند بیشتر از دیگر دانشگاه‌ها آسیب خواهند‌دید. از سویی دیگر، آن دسته از دانشگاه‌هایی که اتکای مالی آنها بیشتر از شهریه روی بودجه بخش‌عمومی است، آسیب کمتری خواهند دید؛ زیرا منبع درآمد آنها وابستگی چندانی به میزان ثبت‌نام و شهریه نخواهد داشت. به گفته کوئن ورلکت، عضو شورای میان دانشگاهی فلمیش، دانشگاه کشورهایی مانند بلژیک که بیشتر بر بودجه عمومی اتکا دارند، توان بیشتری برای مقابله با عوارض همه‌گیری را خواهند داشت. با این همه به گزارش انجمن دانشگاه‌های اروپایی، خطر کاهش بودجه عمومی به واسطه بحران اقتصادی ناشی از همه‌گیری کرونا دانشگاه‌های دولتی را نیز تهدید می‌کند. از این‌رو دانشگاه‌ها در کشورهایی که از بودجه عمومی قدرتمندی برخوردارند، مانند آلمان، ‌اتریش و کشورهای اسکاندیناوی، در برابر عوارض کرونا مقاوم‌ترند و در مقابل دانشگاه‌های کشوری مانند هلند که اتکای زیادی بر دانشجویان بین‌المللی دارد، بیشترین آسیب را خواهند دید.
از آنجا که جریان حرکت دانشجویان بین‌المللی معمولا از شرق به غرب جهان است، همه‌گیری کرونا باعث شده تا دانشگاه‌های کشورهای آسیایی رونق پیدا کنند. بخش زیادی از دانشجویان آسیایی که تا پیش از همه‌گیری در دانشگاه‌های غربی تحصیل می‌کردند، اکنون جذب دانشگاه‌های منطقه‌ای شده‌اند. به واسطه محدودیت‌های مسافرتی و تأخیر در صدور ویزای دانشجویی، این دانشجویان به‌دنبال فرصت‌هایی بومی خواهند‌بود. به گفته توماس استرمن، رئیس مدیریت و تامین بودجه انجمن دانشگاه‌های اروپایی، چین برای رقابت با دانشگاه‌های غربی سرمایه‌گذاری سنگینی روی چندین دانشگاه پژوهشی انجام داده‌است تا دانشجویان بیشتری به‌خود جذب کند. انتظار می‌رود این روند با وجود همه‌گیری همچنان ادامه داشته باشد.