توقیف بیش از 90نشریه

  محمدناصر احدی  
 در 14شهریور 1327، عبدالقدیر آزاد، نماینده حوزه انتخابیه سبزوار، طی نامه‌ای به رئیس مجلس شورای ملی، رضا حکمت، نوشت: «اینجانب دولت آقای هژیر را به‌علت توقیف مطبوعات و اختناق آزادی و قیام علیه قانون اساسی و مشروطیت استیضاح می‌کنم». عبدالحسین هژیر تازه در 23خرداد همان سال، بعد از ساقط‌شدن دولت ابراهیم حکیمی، با 66رأی موافق مجلس برای تصدی نخست‌وزیری برگزیده شده بود. این خبر که در شهر پیچید، دانشجویان دانشکده‌های حقوق و فنی و بازاریان در میدان بهارستان مجتمع و به انتخاب هژیر معترض شدند و پلیس برای متفرق کردن آنها به زور متوسل شد که کار طرفین به خشونت کشید. آیت‌الله‌کاشانی از مخالفان سرسخت هژیر بود و در اعلامیه‌ای به نمایندگانی که به او رأی داده بودند شدیدا تاخت. هژیر در کنفرانسی مطبوعاتی تهدید کرد که رقابت سیاسی نباید از حدود نزاکت خارج شود. بالاخره به‌رغم همه مخالفت‌ها، در 30خرداد، کابینه هژیر معرفی شد. 8شهریور، دولت هژیر لایحه‌ای برای تحدید مطبوعات تصویب کرد که به موجب آن کسانی که به‌نحوی از انحاء از دولت حقوق می‌گرفتند حق حضور در روزنامه به‌عنوان مدیر، سردبیر و عضو هیأت تحریریه را نداشتند. این لایحه باعث حمله جراید به هژیر شد و دولت بیش از 90نشریه را توقیف کرد. 17شهریور، رئیس مجلس شورای ملی، طی نامه‌ای به شماره 15332، به هژیر اطلاع داد که عبدالقدیر آزاد، خواهان استیضاح است و «مقتضی است طبق مقررات نظام‌نامه داخلی مجلس شورای ملی در باب تعیین روزی که استیضاح باید به عمل آید مجلس را مستحضر دارند تا قرار آن داده شود». عبدالقدیر آزاد در 20مهر دوباره خواسته خود را به‌صورت مکتوب به اطلاع ریاست مجلس شورای ملی رساند: «اینجانب در موارد زیر دولت آقای هژیر را استیضاح می‌کنم. 1- توطئه علیه امنیت عمومی به‌وسیله قحطی مصنوعی. 2- اختناق آزادی. 3- توقیف غیرقانونی مطبوعات. 4- مخالفت با اساس مشروطیت و قانون اساسی.» در 21مهر، مجددا نامه‌ای به شماره 16697، مشابه نامه اولی که رئیس مجلس درخصوص تعیین روز استیضاح برای هژیر فرستاده بود، به دفتر نخست‌وزیر ارسال ‌شد. درنهایت، هژیر به مجلس رفت و در دفاع از خود درباره توقیف غیرقانونی مطبوعات گفت: «در دوره این حکومت نه فقط اختناق مطبوعات نبود بلکه جراید در دوره این حکومت آزادانه آنچه خواستند نوشتند و مخصوصا بیش از هر کس به‌خود من حمله کردند... من برای اینکه مقام مطبوعات محفوظ بماند تا جایی رفتم که خودم مثل فردی عادی به محاکمه رفتم، بنابراین دلیلی ندارد که در یک همچو موقعی موجبی برای اختناق فراهم کنم. تصمیم شخص من و دولت بر این بوده که آقایان مدیران جراید بتوانند حرف خودشان را بزنند. البته گله‌گزاری مملکتی و شخصی زیاد دارند، ولی امیدواریم که این هم به‌تدریج رفع شود و ابداً بنده اختناقی برای مطبوعات ایجاد نکرده‌ام.» در پایان استیضاح، هژیر توانست با ۶۷رأی موافق در برابر 8رأی مخالف، از مجلس رأی اعتماد بگیرد، اما چند روز بعد، در 15آبان، او به همراه همه وزیرانش استعفای خود را به شاه دادند. تقریبا یک‌سال بعد از این تاریخ، هژیر به‌دست سیدحسین امامی، از اعضای گروه فدائیان اسلام، ترور شد و در چهل‌وچهارسالگی درگذشت. اما حتی با مرگ او هم تغییری در وضع مطبوعات و آزادی‌بیان ایجاد نشد.