مشکل سازه‌ای درمانگاه‌ها

مژگان مهرابی

بیمارستان‌ها و مراکز درمانی از مکان‌هایی هستند که شهروندان در هنگام وقوع حادثه به آنجا مراجعه کرده و انتظار دارند از ایمنی و امنیت کامل برخوردارشوند. اما در چند ماه گذشته شاهد حوادثی در برخی مراکز درمانی بودیم که متأسفانه مشکلاتی برای گروهی از مراجعه‌کنندگان به این مراکز به وجود آورد. چند درمانگاه دچار حادثه شد و تلفات جانی هم در پی داشت. نمونه بارز آن حریق کلینیک درمانی محله شریعتی بود که جان چند پزشک و بیمار را گرفت. با این اتفاق کارشناسان ستاد مدیریت بحران بیش از پیش به فکر افتادند تا سری به درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها بزنند و از ایمن بودن سیستم تأسیساتی و سازه‌ای این مراکز اطمینان حاصل کنند. مناطق شرقی تهران 15 بیمارستان و 200 درمانگاه دارد که ایمنی آنها برای ساکنان این مناطق اهمیت فراوانی دارد. با توجه به اینکه در شرایط فعلی و شیوع بیماری کرونا شهروندان زیادی راهی بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها می‌شوند، اهمیت این موضوع که تا چه اندازه مراکز درمانی مناطق شرقی تهران از ایمنی لازم برخوردار هستند، چند برابر می‌شود. 

جانمایی بیمارستان پررفتو آمد در بافت فرسوده
تکه چهاردهم پایتخت، 2 بیمارستان و 29 درمانگاه دارد. بیمارستان مردم در سال 1346 تاسسیس شده و وابسته به بنیاد مستضعفان است. این بیمارستان عمومی ابتدای امر توسط گروه پزشکی برزویه به‌صورت پلی‌کلینیک ساخته شده و بعدها شکل بیمارستانی به خود گرفته است. در این بیمارستان به غیر از جراحی قلب و مغز همه جور جراحی انجام می‌شود. در سال 90 بخش ICUو NICUراه‌اندازی شده است.
«حسین گرایش‌نژاد» مسئول فنی بیمارستان درباره ایمن‌سازی آن می‌گوید: «سالانه قریب به 250 هزار بیمار به بیمارستان مردم مراجعه می‌کنند که سلامتشان در اولویت همه کارهای ماست. از این‌رو ایمن‌سازی بیمارستان از موضوعات مهمی است که در برنامه‌کاری خود قرار داده‌ایم. این بیمارستان پله فرار نداشت که پشت ساختمان بیمارستان آن را ایجاد کردیم. کریدور و سالن انتظار بیمارستان کوچک است. برای جلوگیری از ازدحام، نوبت دهی را تلفنی و اینترنتی کرده‌ایم. اتاقی برای نگهداری کپسول‌های اکسیژن در نظر گرفته‌ایم. تأسیسات برقی و سازه‌ای آن هم بازسازی شده و ایمن است.» تنها نکته‌ای که در بحث ایمن‌سازی مکان‌های درمانی مورد توجه است این است که راه پله‌های بیمارستان مردم باریک است و می‌تواند در هنگام وقوع بحران دردسر ایجاد کند. گرایش‌نژاد در این‌باره می‌گوید: «بیمارستان در ابتدا یک درمانگاه کوچک بوده که به مرور زمان توسعه پیدا کرده است.»
 تنها نکته‌ای که مدیر فنی بیمارستان مردم به آن اشاره می‌کند، جانمایی این بیمارستان در بافت فرسوده و متراکم خیابان کرمان است. «علی زیاری» رئیس مدیریت بحران منطقه 14 گفته او را تأیید کرده و می‌گوید: «این بیمارستان در بافت فرسوده منطقه 14 و انتهای یک خیابان کم‌عرض واقع شده است. در صورت بروز حادثه در بیمارستان، امکان فرار وجود ندارد و اگر هم کسی موفق به خروج از بیمارستان شود راه فراری برای آنها در خیابان وجود ندارد.»

اخطار به بیمارستان بعثت
بیمارستان بعثت بزرگ‌ترین مرکز درمانی نیروهای مسلح در شرق پایتخت محسوب می‌شود. این مرکز بزرگ درمانی 270 هزار‌مترمربع و 46 هزار‌مترمربع بنای ساختمانی دارد. کلنگ این بیمارستان 9 طبقه در سال 1350 به زمین خورده و در سال 1368 به بهره‌برداری رسیده است.
زیاری، ایمنی این بیمارستان را تأیید نمی‌کند چراکه معتقد است این بیمارستان 50 ساله به سیستم اعلام و اطفای حریق مجهز نیست. می‌گوید: «چندی پیش در فضای باز آن چند کپسول اکسیژن منفجر شده و باعث آتش‌سوزی شد که با اقدام به موقع آتش‌نشانی، حریق مهار شد.» او تأکید می‌کند بیمارستان بعثت هم راه خروج اضطراری ندارد و در زمان حادثه می‌تواند این موضوع خطرساز باشد. اما دیگر مراکز درمانی منطقه هم به باور زیاری حال خوبی ندارند. به‌خصوص درمانگاه‌هایی که در بافت فرسوده محله‌های قدیمی واقع شده‌اند.
زیاری ادامه می‌دهد: «اغلب درمانگاه‌های منطقه کاربری درمانی نداشته و ساختمان‌های قدیمی بوده‌اند که به کلینیک یا درمانگاه تبدیل شده‌اند. به آنهایی که نقص ایمنی داشته‌اند تذکر داده‌ایم و فرصتی مقرر کرده‌ایم که ایرادهای خود را برطرف کنند.»

درمانگاه‌های منطقه 4ساختار درمانی ندارند
منطقه 4 با توجه به وسعت و جمعیت زیاد بیشترین مراکز درمانی شرق تهران را در خود جای داده است. 7 بیمارستان و 112 درمانگاه سهم این منطقه است که به شهروندان خدمت‌رسانی می‌کند. قدیمی‌ترین مرکز درمانی در این بخش از شهر، بیمارستان قمربنی‌هاشم(ع) است که در سال 1346 ساخته شده است. به گفته فیاض، رئیس ستاد مدیریت بحران، ایمن‌سازی آن سال‌هاست انجام شده و در برابر حوادثی چون زلزله و آتش‌سوزی ایمنی کامل دارد. بیمارستان «آرش روئین تن» هم که سال ساخت آن به 1350 برمی‌گردد، از قرار معلوم نوسازی شده و همه نکات ایمنی در آن رعایت شده است. همچنین بیمارستان‌های الغدیر، لبافی‌نژاد، رسالت و گلستان(نیروی دریایی) شرایط مطلوبی دارند و تنها بیمارستانی که تأسیسات آن مشکل دارد و از آتش‌نشانی تذکر گرفته، بیمارستان «تهران‌پارس» است. فیاض می‌گوید: «در پشت‌بام این مرکز درمانی سازه‌های غیراصولی به کار رفته و خطرساز است. برای همین به مسئولان آن اخطار داده‌ایم که در اسرع وقت ایراد را برطرف کنند.» اما در مورد درمانگاه‌های منطقه، او متذکر می‌شود، اغلب این مراکز درمانی ایراد شهرسازی دارند و در جلسه‌ای که با حضور کارشناسان آتش‌نشانی برگزار شد، قرار شده مسئولان درمانگاه‌ها نقص‌های سازه‌ای را برطرف کنند. فیاض
 می‌گوید: «اغلب درمانگاه‌ها ساختار مناسبی ندارند و اگر ایرادهای تأسیساتی و سازه‌ای را رفع نکنند هر کدام‌شان می‌توانند مشکل‌آفرین باشند. به آنها مهلت داده شده تا نواقص ایمنی را اصلاح کنند.»

 حال مراکز درمانی منطقه 8 خوب نیست
منطقه 8 بیمارستان ندارد و این بزرگ‌ترین معضلی است که اهالی با آن مواجه هستند. 43 درمانگاه دولتی و خصوصی سهم این منطقه از مراکز درمانی است که تا اندازه‌ای توانسته نیاز شهروندان را برآورده کند. «اکبر صادق بیگی» رئیس ستاد مدیریت بحران، در این‌باره می‌گوید: «به دلیل اتفاقات تلخی که در مراکز درمانی شهر رخ داده، کارشناسان بحران و آتش‌نشانی اقدام به بررسی نکات ایمنی مراکز درمانی کرده‌اند. طبق تحقیقات به دست آمده، به جز 8 درمانگاه دولتی که در منطقه وجود دارد در اغلب درمانگاه‌ها نکات ایمنی رعایت نشده است. بیشتر آنها بافت مسکونی دارند و در واقع خانه‌های بزرگی بوده‌اند که به مرکز درمانی تبدیل شده‌اند. از این‌رو سازه‌های مناسب یک درمانگاه را ندارند. میزان برق مصرفی درمانگاه‌ها ظرفیت استفاده درمانی را ندارد، چون برق آنها برای ساختمان مسکونی طراحی شده است. از این‌رو وقتی بیش از اندازه از کنتور برق دریافت می‌شود امکان اتصال سیم‌ها و آتش‌سوزی وجود دارد.» صادق بیگی در ادامه بیمارستان سینا را مثال می‌زند که مصداق همین ادعاست. او ادامه می‌دهد: «نمونه بارز مشکل تأسیسات برق در بیمارستان سینا رخ داد. ظرفیت کنتور بیمارستان 250 آمپر بوده در صورتی که از آن برق 400 آمپر دریافت می‌شده همین باعث اتصال سیم‌ها شده و ماحصلش هم حریقی بود که از طریق چاهک آسانسور به طبقه چهارم سرایت کرد.» در خیلی از مراکز درمانی جایگاهی برای نگهداری کپسول‌های اکسیژن وجود ندارد و می‌تواند دردسرساز باشد.

 ناایمن بودن قدیمی‌ترین بیمارستان‌های شرق تهران
منطقه 13، 3 بیمارستان و 10 درمانگاه دارد. قدیمی‌ترین بیمارستان منطقه، «بوعلی سینا» است که قدمت 70 ساله دارد. این بیمارستان ابتدای امر برای مسلولان ساخته شده بود؛ به دلیل اینکه میدان امام حسین(ع) در محدوده شهر نبود و اطرافش فضای سبز وجود داشت. تا سال 1383 زیر نظر دانشگاه شهید بهشتی فعالیت می‌کرد و بعد از آن زیر نظر دانشگاه آزاد رفته است. این بیمارستان 53 هزار‌مترمربع وسعت و 23 هزار‌مترمربع زیربنا دارد. بعد از آن بیمارستان شهید لواسانی است که سال ساخت آن به 1336 برمی‌گردد. این مرکز درمانی، دومین مرکز تخصصی قلب تهران است و مراجعه‌کننده زیادی دارد این بیمارستان، بنای چند صد ساله دارد که بعد از بهسازی به ساختمان اداری تبدیل شده است. «سیدعلی جمالیان» رئیس بیمارستان شهید لواسانی درباره تاریخچه این مرکز درمانی می‌گوید: «این بیمارستان در واقع شکارگاه ناصرالدین شاه بوده و برای رفاه خودش عمارت یاقوت را ساخته است. در سال 1336 باغ سرخه‌حصار به بیمارستان تغییر کاربری داده و برای مداوای بیماران مسلول به سازمان بیمه اجتماعی واگذار شده است. در ابتدای دهه 50 از شکل بیمارستان ریوی و روانی به عمومی تغییر کرده و بخش‌های بستری چندین بار مورد مرمت قرار گرفته و بخش‌های جراحی قلب و اتاق عمل آن نوساز است.» سومین بیمارستان منطقه 13 هم «فجر» است که در سال 1368 شکل گرفته و در واقع ابتدای امر به‌صورت درمانگاه سرپایی بوده و بعدها به‌صورت بیمارستان 40 تختخوابی شده است. فضای آن بزرگ نیست اما داخل آن 28 درمانگاه تخصصی و فوق‌تخصصی دارد. «فرامرز اکبری» رئیس ستاد مدیریت بحران مراکز درمانی منطقه  می‌گوید: «اغلب ساختمان‌های بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها مشکل سازه‌ای دارند. راه‌پله فرار ندارند، سیستم برقی‌شان مشکل دارد و می‌تواند دردسرساز باشد.» او ایمنی هیچ‌کدام از مراکز درمانی منطقه را تأیید نمی‌کند و معتقد است ساختمان درمانگاه‌ها باید تخریب و نوسازی شود.

30 درمانگاه بی‌بهره‌ از سیستم اعلام اطفای حریق
منطقه 15، 3 بیمارستان دارد و با توجه به جمعیت زیادی که این منطقه در خود جای داده است، جوابگوی نیازهای درمانی شهروندان نیست. بیمارستان شهدای خاص شرق تهران در محله مسگرآباد و شهدای گمنام در خیابان خاوران، هر 2 نوساز هستند و نکات ایمنی و تأسیساتی در آنها رعایت شده است. بیمارستان مهدیه هم که قدمت 55 ساله دارد و ویژه مادران است، از شرایط ایمنی مناسبی برخوردار است. «علی یزدانی» دبیر ستاد مدیریت بحران این موضوع را متذکر می‌شود و می‌گوید: «ساختمان و سازه‌های بیمارستان مهدیه نوسازی و ایمن‌سازی شده است. همچنین دارای سیستم اعلام و اطفای حریق است.» یزدانی در ادامه به ایمنی بیمارستان‌ها اشاره می‌کند و می گوید: «برای بررسی بیشتر به اداره مدیریت بحران نواحی 8‌گانه اعلام کردم که همه مراکز درمانی را بررسی کنند و در صورت ناامن بودن آنها اخطارهای لازم را گوشزد کنند.» یزدانی هم باز به مشکل مسکونی بودن بافت درمانگاه‌ها اشاره می‌کند و متذکر می‌شود، ساختمان 30 درمانگاه به سیستم اعلام و اطفای حریق مجهز نیستند. او می‌گوید: «یک درمانگاه کوچک ظرفیت پذیرش روزانه بیش از 200 نفر مراجعه‌کننده را ندارد. ازدحام جمعیت در آن می‌تواند خود عامل دردسر باشد. به‌طور مثال درمانگاه فاطمه زهرا(س) واقع در پل ششم ابوذر، به دلیل ایمن نبودن آسانسور تذکر گرفته است. از آن گذشته سیستم برق فرسوده‌ای دارد. یا درمانگاه رازی در محله مسعودیه که 2 ساختمان مسکونی بوده و با هم ادغام شده است.» درمانگاه شبانه‌روزی قصرفیروزه واقع در محله افسریه، ساختمانی قدیمی است که راهروی باریک و تنگ دارد و از آن مهم‌تر راه فرار است که این مرکز درمانی از داشتن آن بی‌بهره‌است. یزدانی در ادامه به درمانگاه امام رضا(ع) اشاره می‌کند که دیوار به دیوار مسجد امام رضا(ع) قرار گرفته است. او می‌گوید: «این درمانگاه بخشی از ساختمان مسجد بوده که به مکان درمانی تبدیل شده است.» به گفته یزدانی، هرکدام از درمانگاه‌های منطقه 15 ایرادی دارند که به مسئولان آنها تذکر داده شده که در اسرع وقت برای برطرف کردن آن نقص اقدام کنند.