جنگیدن با اشباح

نویسندگان: مایکل سافی و شاه‌میر بلوچ / منبع: گاردین /  4آگوست2020

ذوالقرنین منجال، با بروز علائم‌اش غافلگیر نشد. این حسابدار اهل کویته پاکستان دیده بود که چطور تب‌ولرز و سرفه از هفته‌های قبل در بین خانواده بزرگ‌اش گسترش می‌یافت و البته کسی هم تست نمی‌داد.
منجال می‌گوید: «یکی از عموهایم گفت اگر کسی از خانواده ما تست بدهد با من سروکار دارد. این مایه بدنامی ما در جامعه خواهد شد.»
پاکستان یکی از برجسته‌ترین کشورهای در حال ‌توسعه است که از مقابله با ویروس دست کشیده است؛ هر چند که ماسک‌زدن اجباری است و مناطق کوچک مبتلا، قرنطینه می‌شوند، اما رهبران این کشور از آغاز مصر بوده‌اند در کشوری که فاقد نظام رفاه اجتماعی است، جایی که یک‌چهارم مردم در فقر زندگی می‌کنند، قرنطینه خطرات بزرگ‌تری از ویروس کرونا ایجاد می‌کند.
البته این اقدامات یعنی عدم‌تعطیلی و قرنطینه مانع از فروپاشی اقتصادی نخواهد شد. امسال، پس از 1998، نخستین سالی است که شاهد افزایش میزان جهانی فقر خواهیم بود، با دست‌کم 68میلیون نفری که انتظار می‌رود به زیر خط حداقل معاش (براساس 1.9دلار در روز) رانده می‌شوند.
این فاجعه انسانی اکنون اثرات خود را نمایان می‌کند. سازمان ملل هفته پیش گزارش داد؛ به سبب تبعات قرنطینه، هر‌ماه بیش از 10هزار کودک از گرسنگی مرده‌اند. امسال با شیوع ویروس کرونا، حدود 40میلیون کودک در پاکستان قطره‌های فلج اطفال دریافت نکرده‌اند، چون کووید-19 موجب تعلیق طرح ایمنی‌سازی شده است.
عمران خان ،نخست‌وزیر پاکستان، می‌گوید: او دارد پاکستانی‌ها را «همزمان از گرسنگی و ویروس کرونا» نجات می‌دهد. این کشور، پس از ثبت بیش از 280هزار مورد ابتلا و حدود 5700مورد مرگ، در حال کاهش میزان تست‌گیری است؛ کاری که تصویر شیوع را در این کشور آشفته می‌کند.
شرین خان، رئیس پولمونولوژی (پزشکی ریه) بیمارستان Rehan در کویته می‌گوید: موارد ابتلا پس از جشن عید فطر در ‌ماه می، ‌ناگهان افزایش یافت: «پزشکان تجهیزات حفاظتی شخصی نداشتند. ما دستگاه تنفس مصنوعی نداشتیم. هرگز تصور نمی‌کردیم این میزان اکسیژن لازم باشد. ما برای درمان مبتلایان فاقد پزشک و پرستار کافی بودیم. نظام  بهداشتی‌مان فروپاشید.»
از آن به بعد، به‌نظر می‌رسد شیوع کرونا در پاکستان رو به کاهش است. بخشی از این روند احتمالا نتیجه گزارش ناقص موارد ابتلا و بدنامی شکل‌گرفته بر گرد تست‌دادن است. خان می‌گوید: بیمارستان‌شان هم خلوت شده است. انتظار می‌رفت ویروس کرونا کشورهای فقیر را تارومار کند، چون به‌گفته جاوید؛ «درمورد آنفلوآنزا شاهد این اتفاق بودیم.» جمع کل مبتلایان در پاکستان بالاست و این بیماری در کشور همسایه، هند، هم در حال اوج‌گیری است، ولی به‌نظرمی‌رسد میزان مرگ‌ومیر در هر 2 کشور پایین‌تر از کشورهای ثروتمندتر است. نیجریه، پرجمعیت‌ترین کشور آفریقایی، کمتر از هزار مورد مرگ را ثبت کرده است.
جاوید می‌گوید: «دلیل آن می‌تواند این باشد کشورهایی که منابع اندکی دارند به انبوهی از بیماری‌ها مبتلا شده‌اند که بعدها مشکل ایجاد می‌کنند. (فقط بیماران بسیار بدحال شناسایی می‌شوند).» او درعین‌حال می‌افزاید: «البته بیمارستان‌های کشورهای مذکور، آن‌گونه که پیش‌بینی شده بود، شلوغ نشد.»
به‌گفته پزشکان، جوان ‌بودن جمعیت و پایین‌بودن میزان چاقی هم ممکن است مؤثر باشد. دلیل دیگری هم می‌تواند در کار باشد؛ مثلا،کشورهای غرب آفریقا به‌خاطر مبارزه با وبا، سرخک و ابولا طی چندین سال گذشته، در مبارزه با بیماری‌های عفونی فوق‌العاده کارکشته شده‌اند. کوپالی که بیمارستانی برای ابولا در سیرالئون راه‌اندازی کرده است می‌گوید: «جاهایی هست که به مقابله با شیوع بیماری‌های عفونی عادت دارند. آنها به بسیج منابع محدودشان و انجام کارهایی که ما فقط درباره انجام‌دادن‌شان حرف می‌زنیم عادت دارند.»

امن و محصور
نخست‌وزیر اردن، عمررزاز، روزی را به ‌یاد می‌آورد که 3 طرح پیش رویش گذاشتند: «ما 3سناریو داشتیم: بدترین سناریو، سناریوی متوسط و سناریوی خوب.»
به‌گفته او، نظام درمانی این پادشاهی کوچک کم‌درآمد خاورمیانه‌ای، روزانه می‌تواند حداکثر حدود 200مبتلای جدید ویروس کرونا را پذیرش کند. طرح‌ها نشان می‌داد، اگر شیوع این بیماری از کنترل خارج شود، انتظار می‌رود روزانه حدود 600بیمار نیازمند معالجه را روانه بیمارستان‌ها کند. رزاز می‌گوید: «پس واقعا باید از بدترین سناریو پرهیز می‌کردیم.»
حالا ماه‌ها پس از آن لحظه، اردن (در کنار کشورهایی نظیر نیوزیلند و تایلند) جزو معدود کشورهای خوش ‌شانسی است که ادعا می‌کنند انتقال این ویروس را در سطح جامعه ریشه‌کن کرده‌اند. این پادشاهی در کل فقط 11مورد مرگ ناشی از کووید-19 داشته است و هم ‌اکنون موارد ابتلایی که گزارش می‌کند، صرفا از میان مسافران تازه‌رسیده از خارج کشور و کارکنان درمانی است که آنها را معالجه کرده‌ و خود مبتلا شده‌اند.
اردن، تایلند و نیوزیلند اعلام کرده‌اند؛ انتقال ویروس را در سطح جامعه ریشه‌کن کرده‌اند

متوسط موارد جدید ابتلا در هر هفته
رزاز می‌گوید: با بستن سریع مرزها و تحمیل یکی از سختگیرانه‌ترین محدودیت‌ها در جهان «ما توانستیم بهترین سناریو را تثبیت کنیم.»
زندگی در امان، پایتخت، همگام با بقیه دنیا نیست: خیابان‌ها و رستوران‌ها پر از اردنی‌هایی است که از شب‌های خنک تابستان لذت می‌برند. اگر هم ماسک زده باشند، اغلب دور گردن‌شان است و مردم دوباره با هم روبوسی می‌کنند.
رزاز می‌گوید: «من خوشحال بودم که در اردن رسم روبوسی را متوقف کرده‌ایم. فقط از هفته گذشته بود که این رسم دوباره برگشت. ادامه آن سختگیری  کار دشواری است وقتی که در داخل کشور اساسا هیچ مورد ابتلایی ندارید؛ البته این می‌تواند خطرناک (زمینه‌ساز ابتلاهای جدید) باشد.» بستن مرزها تا زمان کشف یک واکسن شدنی نیست. دانشمندان در 8ماه گذشته رکورد ساخت واکسن را شکسته‌اند: دست‌کم 5واکسن نامزد به‌سوی مرحله تست انسانی انبوه حرکت می‌کنند.
ولی حتی با این سرعت بی‌سابقه، بعید است واکسنی قبل از پایان امسال مجوز [ارائه به بازار] را بگیرد؛ تازه پس از آن باید تولید واکسن را افزایش داد تا برای کل دنیا کفایت کند. این کار احتمالا دست‌کم چند‌ماه زمان می‌برد و اگر کشورها در مواجهه با این پاندمی همچنان با همدیگر همکاری نکنند، این کار زمان بسیار طولانی‌تری خواهد برد. فلن می‌گوید: «هیچ کشوری از بقایای این آتش زیر خاکستر که دوباره جان می‌گیرد و سرایت می‌کند، در امان نخواهد بود؛ مگر آنکه کل جهان به واکسن دسترسی داشته باشد.»
اردن مایل به بازگشایی سریع فرودگاهش نبوده ، ولی سرانجام روز چهارشنبه را برای این کار تعیین کرد. مرزهای اردن به‌روی جهان باز می‌شود. رزاز می‌داند که این کار چه خطراتی درپی دارد؛ او می‌گوید کشور آماده است: «ما نه‌تنها تردیدی درباره موج دوم نداریم، بلکه مدام می‌پرسیم موج بعدی کی ضربه‌اش را خواهد زد. وقتی به اطراف خودت در منطقه نگاه کنی، متوجه می‌شوی که نپرسیدن این سؤال چقدر احمقانه است.»
شکوفایی زندگی در سراسر امان ممکن است تصویر آینده جاهای بسیار آسیب‌دیده‌ای نظیر آریزونا باشد. البته تا این نقطه از پاندمی، انسان دریافته است که امور می‌تواند عکس آن چیزی که در امان رخ داده هم پیش برود.