زورخانه بانک ملی؛ اثری قدرندیده از فروغی

سعید برآبادی     

در میان محوطه گسترده‌ای که به مجموعه ساختمان‌های بانک ملی اختصاص داده شده، یک ساختمان متفاوت و چشم‌نواز به چشم می‌خورد که شکل دایره‌وار و نقوش و تزئینات آن، صدای زنگ زورخانه را در گوش بینندگان به نجوا در‌می‌آورد. طراحی و ساخت ساختمان زورخانه بانک ملی در سال1325 به محسن فروغی پیشنهاد شد و یک سال بعد و در سال1326 به بهره‌برداری رسید. آنها که با آثار محسن فروغی معمار آشنا باشند، رد و نشانه‌های نوع معماری او را در این بنا به وضوح خواهند دید؛ تلاش معمار برای ساخت یک اثر ساده و سنتی با تکیه بر اصول معماری زورخانه‌ای ایران، استفاده از نقاشی و کاشی‌کاری ایرانی در بدنه بنا و سقف گنبدوار آن -که اکنون تخریب و جایگزین شده- همه و همه از ویژگی‌های طراحی کسی ا‌ست که بخش عمده‌ای از بناهای یادبود چهره‌های ادبی و فرهنگی را در سراسر ایران ساخته است.
ساخت سردر سنگی بنا را سپردند به استاد ابوالحسن‌خان صدیقی (پدر مجسمه‌سازی‌ نوین ایران) و او هم نقش برجسته سه‌خوان شاهنامه را برای مراجعان طراحی کرد؛ اول به کمند کشیدن زن جادوگر، دوم کشته شدن دیو سفید و دست آخر کشته شدن اژدها به‌دست رستم.
از دیگر هنرمندانی که در این زورخانه، هنرنمایی کرده‌اند می‌توان به فتح‌الله عبادی اشاره کرد که نقاشی‌های 4جهت داخل ساختمان را کشیده است. این زورخانه در روزگار خود بزرگ‌ترین و پررونق‌ترین زورخانه تهران بود و مقامات عالی‌رتبه سیاسی از هر گوشه دنیا که به تهران می‌آمدند، مهمان این زورخانه می‌شدند تا از نزدیک با یکی از قدیمی‌ترین آیین‌های پهلوانی ایرانی‌ها آشنا شوند اما بعدها و پس از انقلاب اسلامی تا سال‌ها، این زورخانه هم همچون بسیاری از ساختمان‌های بانک ملی، دربسته ماند تا شاید روزی روی پهلوان را ببیند و صدای زنگ مرشد را بشنود.