سیاه بازار چادر مشکی

علی ابراهیمی- دبیر گروه بازار
سهم ناچیز تولید داخل از تامین نیاز بازار به انواع پارچه مشکی به‌خصوص پارچه مورد نیاز برای تولید چادر مشکی و نیاز کشور به واردات سالانه  150میلیون دلاری این محصول موجب افزایش شدید قیمت و عرضه چند نرخی آن در بازار مصرف شده است. بررسی قیمت و محصولات عرضه شده در بازار نشان می‌دهد که اکنون انواع و اقسام پارچه چادر مشکی به صورت چندنرخی با کیفیت‌های پایین به مشتریان عرضه می‌شود. این شرایط موجب شده تا فروشندگان این کالا برخی انواع پارچه چادر مشکی بی‌کیفیت را در سایه نام و نشان برخی برندهای معتبر ژاپنی، کره‌ای و... به خریداران عرضه کنند. افزایش سهم واردات از بازار چادر مشکی در حالی است که محدود تولید‌کنندگان داخلی این کالا با مشکلات تامین مواداولیه و ماشین‌آلات مواجه بوده و با وجود نیاز شدید بازار با حداقل ظرفیت به تولید مشغول هستند. از سوی دیگر نیاز کشور به واردات این کالا موجب رقابت واردکنندگان و توجیه ناکارآمدی سیاست‌های حمایت از تولید داخل آن، در سایه واردات انحصاری یا قاچاق انواع پارچه چادر مشکی شده است.
شرایط فرهنگی، مذهبی و اجتماعی کشورمان موجب شده تا سهم انواع پارچه مشکی برای تولید مانتو، پیراهن و چادر در سبد مصرفی پوشاک خانوارهای ایرانی طی چند دهه اخیر افزایش یابد. به گونه‌ای که برخی آمارها نیاز سالانه کشورمان به واردات پارچه چادرمشکی را از 50 تا  100میلیون متر مربع اعلام می‌کنند که تنها حدود 7 تا حداکثر 15 درصد آن از محل تولید داخل تامین می‌شود. این افزایش تقاضا در شرایطی است که با وجود برخی مصوبات و اقدامات صورت گرفته برای رشد تولید داخل این محصول، هنوز هم نه‌تنها سهم تولید‌کنندگان داخلی از بازار این کالا بسیار ناچیز است بلکه برخی خطوط تولید در مراحل نصب و راه‌اندازی باقی‌مانده است و تنها خط تولید فعال پارچه چادر مشکی در کشورمان در شهرکرد نیز با بخشی از ظرفیت خود به فعالیت ادامه داده و حال و روز چندان خوشی ندارد. شکاف تولید داخل و نیاز بازار موجب شده است تا برخی مافیای واردات را عامل خالی ماندن ظرفیت تولید محدود کارخانه‌های داخلی یا راه‌اندازی خطوط جدید تولید قلمداد کنند.

شکاف تولید و نیاز بازار
گرچه آمار دقیق و جامعی از نیاز بازار کشور به انواع محصولات نساجی و پوشاک و سهم تولید داخل از تامین این نیاز وجود ندارد، اما آمار گمرک ایران از تجارت خارجی کشور در سال۹۷ نشان می‌دهد که طی این سال ۱۴ هزار تن پارچه چادر مشکی به ارزش ۸۶ میلیون دلار وارد کشور شده است. این در شرایطی است که برخی آمارها نیاز سالانه کشور به این کالا را از 50 تا 100 میلیون متر برآورد کرده که تنها بخش ناچیزی از آن از محل تولید داخل تامین می‌شود. از سوی دیگر حتی برخی تولیدکنندگان داخلی، پارچه‌های چادر مشکی داخلی را به نام برندهای خارجی عرضه می‌کنند. اما تعداد محدود واردکنندگان پارچه چادر مشکی موجب شده تا برخی از نقش مافیای واردات در زمینگیر شدن تولید داخل این کالا خبر دهند. مدیرعامل انجمن تولید‌کنندگان محصولات حجاب با اشاره به واردات انحصاری پارچه چادر مشکی، گفت: جز موضوع واردات انحصاری، وجود موانع کسب و کار مانند ‌سرمایه‌گذاری نکردن و تعرفه‌گذاری نامناسب واردات نیز موجب تعطیلی کارخانجات تولید چادر مشکی شده است. اسدالله سلیمانی افزود: اگر تولید در کشور مقرون به صرفه شود تجار این بخش خودشان کارخانه ایجاد می‌کنند، اما به ‌دلیل حمایت نکردن دولت حدود ۹۰ درصد چادرمشکی مورد نیاز کشور از چین، کره و ژاپن وارد می‌شود. با این شرایط امکان ندارد طی 2 سال آینده به‌خودکفایی درتولید چادر مشکی برسیم. به گفته او اکنون حدود ۴۰ هزار نفر در زمینه تولید محصولات حجاب فعالیت می‌کنند و حدود ۳۰ درصد فعالان نیز به‌دلیل نبود مواداولیه بیکار شده‌اند. این در حالی است که سرمایه‌گذاری برای تامین۷۰ تا ۸۰ درصد نیاز بازار پارچه مشکی از محل تولید داخل، حدود ۱۰ هزار شغل ایجاد می‌کند. با وجود این افسانه محرابی، مدیرکل دفتر صنایع نساجی و پوشاک وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرده است که طی یک سال اخیر به صنعت نساجی به‌ عنوان صنعت پیشران و اشتغال‌زا توجه شده و برای تولید ۸۰ میلیون مترمربع چادر مشکی ۸ طرح ۱۰ میلیون مترمربعی پیش‌بینی کرده‌ایم که نیازمند ۱۵۰ میلیون یورو و ۸۰۰ میلیارد ریال سرمایه‌گذاری است.

درجا زدن تولید داخل
دبیر انجمن صنایع نساجی ایران در گفت‌وگو با همشهری با بیان اینکه آمارهای متفاوتی از میزان نیاز بازار و تولید داخل پارچه چادر مشکی اعلام می‌شود و همین ضعف آماری یکی از مشکلات تولید و تامین نیاز بازار است که موجب سوءاستفاده برخی افراد شده، گفت: برآوردها نشان می‌دهد که نیاز بازار به پارچه چادر مشکی حدود 50 تا 70 میلیون مترمربع است اما تنها کارخانه فعال تولید این محصول در ایران یعنی کارخانه حجاب شهرکرد که محصولات تولیدی آن کیفیت قابل‌قبولی دارد نیز با وجود ظرفیت 10 میلیون مترمربعی اکنون تنها حدود 7 تا 8 میلیون مترمربع پارچه چادر مشکی تولید و بین10 تا 15 درصد نیاز بازار داخل را تامین می‌کند. سالانه حدود 85 تا 90 درصد نیاز بازار به این محصول یعنی سالانه حدود 150میلیون دلار انواع پارچه مشکی از کشورهای آسیای جنوب شرق آسیا مانند کره، ژاپن، تایلند، اندونزی، تایوان و... وارد می‌شود. علیرضا حائری، افزود: بنابر اعلام مسئولان وزارت صنعت قرار است کارخانه دیگری نیز در قزوین سال آینده به بهره‌برداری برسد که با راه‌اندازی این کارخانه با ظرفیت 20میلیون مترمربعی ظرف 3 تا 4 سال میزان تولید داخل پارچه چادر مشکی به 30 میلیون مترمربع می‌رسد و نزدیک 40 تا 50 درصد نیاز بازار داخلی تامین می‌شود. به گفته او مباحثی در زمینه راه‌اندازی خط تولید پارچه چادر مشکی توسط ایدرو در قم نیز مطرح است که هنوز اجرایی نشده است. قبلا نیز برخی خطوط تولید راه‌اندازی شد که به سمت تولید پارچه مشکی با خط تولید پارچه پوپلین (پارچه پیراهنی) نه پارچه چادر مشکی رفت و محصولات تولیدی آن نتوانست چندان در بازار جا بیفتد. دبیر انجمن صنایع نساجی ایران، گفت: تولید پارچه چادر مشکی از نظر نخ، بافت پارچه، رنگرزی و تکمیل پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و ریسندگی نیازمند دانش فنی بالایی است. داشتن ثبات رنگ نوری و سایشی و ‌جذب نکردن گردوغبار و لطیف و لخت بودن از جمله موارد مرتبط با مرحله ریسندگی و رنگرزی پارچه چادر مشکی است که نیازمند استفاده از رنگ‌های خاص (دیس پرس) وارداتی است. حائری با بیان اینکه تولید‌کنندگان داخلی از نظر ماشین آلات تولید و رنگ نیازمند واردات هستند، گفت: خوشبختانه تولید نخ میکرو فیلمنت مورد نیاز تولید پارچه چادر مشکی، بومی شده و در چند کارخانه در قزوین تولید می‌شود.

 مافیای واردات چادر مشکی نداریم
دبیر انجمن صنایع نساجی ایران با اشاره به مباحث مطرح در زمینه نقش مافیای واردات در رونق نگرفتن تولید داخل پارچه چادر مشکی، گفت: اینکه واردات انحصاری موجب رونق نگرفتن تولید داخل شده، پذیرفتنی نیست و اینگونه اظهارنظرها سرپوشی است تا تولید‌کنندگان و مسئولان، کم‌کاری تولید داخل این محصول را به وسیله آن توجیه می‌کنند. حائری افزود: حتی در شرایط کنونی نیز در صورتی که مسئولان اراده کنند، می‌توانند سالانه 5 خط تولید پارچه چادر مشکی را با 50 تا 100 میلیون دلار وارد و با تولید 50 میلیون مترمربع پارچه نیاز بازار را تامین کنند، اما اکنون سالانه 150میلیون دلار برای واردات پارچه چادر مشکی هزینه شده ولی در زمینه خطوط تولید سرمایه‌گذاری نمی‌شود. او بیان کرد: بخش تجاری و بازرگانی کشور با تشخیص نیاز بازار و در نظر گرفتن سود خود و اینکه از کجا و کی پارچه چادر مشکی وارد کند، کار خود را خوب انجام می‌دهد اما بخش تولید متوقف شده، نق می‌زند و با استفاده از الفاظی مانند مافیای واردات و... به‌دنبال بهانه‌تراشی است. حائری افزود: از سوی دیگر هر کسی که کارت بازرگانی و سابقه واردات داشته باشد می‌تواند با تخصیص ارز در سامانه نیما نسبت به واردات پارچه چادر مشکی اقدام کند. او ادامه داد: اگر منظور از انحصار و مافیای واردات پارچه چادر مشکی این است که فروشندگان این محصول در ژاپن، کره، تایوان، مالزی و... این محصول را تنها به افرادی می‌فروشند که از 15 تا 20 سال پیش هم می‌فروخته‌اند، به ‌معنای مافیای واردات یا انحصار نیست. حائری افزود: به‌ طور مثال یک کارخانه در کره‌ جنوبی پارچه چادرمشکی را به‌ دست 4 تا 5 خریدار نمی‌دهد تا این کالا در بازار ذلیل شود، همانطور که فروشندگان نخ نیز این محصول را تنها به یک فروشنده معتبر می‌دهند تا در سایر بخش‌ها، توزیع کند. اینگونه نیست که مثلا در تایوان یک خریدار ایرانی تازه‌کار بتواند 10 هزار مترمربع پارچه چادر مشکی را خریداری و وارد کشور کند. اگر منظور از مافیای واردات این است، بله مافیا داریم و این شیوه فروش کالا، اصلی پذیرفته شده در شرکت‌های معتبر تجاری دنیاست.