پیشنهادهایی برای نجات اقتصاد شهر

مجید جباری- خبر‌نگار

هرچقدر کسب و کار یک محله پر برکت‌تر باشد، فضاهای آن محله هم برای زندگی مناسب‌تر هستند.انگار در محله‌هایی که زندگی جریان دارد،کسب و کار هم رونق بیشتری دارد.پس هرچقدر فضا برای کار و بار فراهم شود، هم امکانات بیشتری برای شهروندان فراهم می‌آید و هم منابع مالی مناسبی راهی خزانه شهر می‌شود؛ منابعی که می تواند دوباره به چرخه اداره و توسعه محله ها برگردد.  تهران اما این روزها به‌لحاظ مالی مشکلات زیادی دارد و دخل و خرج این شهر با هم همخوانی ندارد. هزینه بخشی از درآمدهای شهر برای مقابله با کرونا در کنار وضعیت نابسامان اقتصاد، دست به‌دست هم داده و درآمدهای 4ماهه امسال را به نسبت سال گذشته، 33درصد کاهش داده است. این موضوع در کنار محقق نشدن 42درصد بودجه مصوب شورا در مدت مذکور، زنگ خطر را برای اداره شهر در ماه‌های آتی به صدا درآورده است.به همین‌خاطر مدیریت شهری باید راهکاری بیندیشد و با ایجاد فضاهای مناسب کسب‌وکار، محیط‌های تفریحی و گردشگری از دل خودشان برای شهر و بهبود کیفیت خدمات به شهروندان درآمدزایی کند.چنین فضاهایی هم رضایت مردم را به‌دنبال دارد و هم تزریق منابع مالی ناشی از عوارض آن، چرخ اقتصاد شهر را به حرکت درمی‌آورد. در این میان، رونق کسب‌وکارهای محله‌ای نیازمند توجه به فرهنگ و نیازمندی‌های جامعه ایرانی است. یعنی اگر به موضوعات دقیق پرداخته شود، سرانجام هم اشتغال‌زایی صورت می‌گیرد و کسب‌وکارهای جدیدی شکل می‌گیرد و هم درآمدهای پایدار به شکل غیرمستقیم به مدیریت شهری می‌رسد؛ درآمدهایی که می‌تواند نیازهای ضروری این روزها را رفع کند. متخصصان در گفت‌وگو با همشهری به نکات اساسی این هدف اشاره کرده‌اند که می‌توانید در صفحه7 آن را بخوانید. جدا از این، اگر مسئله مالیات بر ارزش افزوده با همکاری همه شهرداری‌های کشور در مجلس به نتیجه برسد، درآمدهای پایدار دیگری را نصیب شهرها می‌کند.

داروی شفابخش شهرها
با اینکه ماحصل همراهی و همکاری شورا و شهرداری در‌ماه نخست سال، تصویب بسته محرک اقتصادی برای جبران کاهش درآمدها بود، اما شرایط این‌روزهای کشور و همچنین پرداخت نشدن کمک دولت به شهرداری از صندوق ذخیره ارزی، بسته محرک اقتصادی را کم اثر کرد تا جایی که این محرک هم نتوانست آنطور که باید به مدد درآمدهای شهر بیاید و کمبود منابع مالی را جبران کند. به همین‌خاطر مدیران شهری برای برون رفت از شرایط حاضر به تکاپو افتاده‌اند و راه‌های جدیدی را برای تامین هزینه‌های شهر دنبال می‌کنند. آنطور که اعضای شورای شهر می‌گویند؛ بازنگری و اصلاح لایحه بسته محرک اقتصادی یکی از ضرورت‌هایی است که می‌تواند شهر را از این شرایط نجات دهد. مالیات بر ارزش افزوده هم که می‌توانست تا حد زیادی درآمدهای پایدار شهر را بهبود ببخشد، سرنوشت مبهمی پیدا کرد. با این حال کارشناسان و مدیران شهری هنوز هم این لایحه را داروی شفابخش کاهش درآمدهای شهر می‌دانند. مالیات بر ارزش افزوده که این بار در قالب یک طرح در کمیسیون‌های اقتصادی و شوراهای مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است، درصورتی می‌تواند به کمک شهرها بیاید که به فوریت در خانه ملت بررسی و به سرانجام برسد.موضوعی که معاون مالی و اقتصاد شهری شهرداری تهران هم بر آن تأکید دارد و بر این باور است که مالیات بر ارزش افزوده به‌ویژه در شرایط فعلی، منبع درآمد پایداری برای شهرداری‌ها به‌حساب می‌آید.
عبدالحمید امامی که ریاست کمیسیون اقتصادی کلانشهرهای کشور را برعهده دارد، در این‌باره گفت: «هم‌اکنون سهم شهرداری‌ها از ارزش افزوده رقم قابل توجهی است که در موضوعات توسعه و عمران و حمل‌ونقل و ترافیک هزینه می‌شود. در نشست اخیر کلانشهرهای کشور، تصمیمات خوبی پیرامون موضوع درآمدهای پایدار شهرداری به‌عنوان بزرگ‌ترین دغدغه شهرها، شهرداری‌ها و مدیریت شهری اخذ شد. بی‌تردید این لایحه تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر عملکرد شهرداری خواهد داشت و تصویب آن می‌تواند آهنگ فعالیت‌های عمرانی و خدماتی در شهرهای بزرگ و به‌ویژه تهران را متناسب با شکل تصویب آن تغییر دهد.»
امامی با اشاره به مساعدت نمایندگان مجلس برای تصویب لایحه مالیات بر ارزش قدردانی کرد و افزود: «باتوجه به اصلاح دامنه قانون سازمان مالیاتی و شهرداری‌های کشور سهم بهتری از آن می‌برند؛ البته برآورد می‌شود و همچنین سهم شهرداری تهران هم از این محل افزایش می‌یابد.»
معاون مالی و اقتصاد شهری شهرداری تهران اظهار کرد: «امیدواریم با انتقال تجارب بین کلانشهر‌های کشور بتوانیم ضمن صیانت از منابع درآمدی موجود و پیش‌بینی منابع جدید درآمدی برای شهرداری‌ها در کسب درآمدهای پایدار گام‌های مؤثری برداریم.
امامی درباره تصویب نهایی مالیات بر ارزش افزوده در شورای نگهبان اظهار امیدواری کرد و ادامه داد: «تلاش می‌کنیم در این مهم به‌نحوی عمل شود تا سهم 4درصدی مالیات بر ارزش افزوده را از شورای نگهبان دریافت و آن را به‌صورت قانون قطعی مصوب کنیم.»

تلاش برای حفظ دارایی‌ها و تدبیر در پیشبرد پروژه ها
محمود میرلوحی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران

بحران کرونا تقریبا همه دنیا را تحت‌تأثیر خود قرار داده و درآمد، اشتغال، گردشگری و همه این بخش‌ها درگیر شده‌اند. شاید بیشترین آسیب را بحث گردشگری، شرکت‌های هواپیمایی، هتل‌ها و... دیده است.گرچه سهم گردشگری در تهران از جهت‌های مختلف مانند تحریم، متأسفانه خیلی کم است. معمولا حدود 20درصد درآمدهای سال در اسفندماه و 40درصد کل درآمدهای سال در فصل آخر زمستان است. اما بحران کرونا در اسفندماه شروع شد، ادامه پیدا کرد و امسال هم این مشکلات وجود دارد. همکاری شورای شهر و شهرداری از همان ابتدای سال و در تعطیلات عید نوروز شکل گرفت و در همان هفته نخست، کمیسیون برنامه و بودجه، جلسات مجازی متعددی را برگزار کرد و نسبت به ادامه چنین روندی هشدار داد. آن موقع مشخص نبود که کرونا تا چه زمانی ادامه دارد، اما گفتیم که اگر وضع به همین منوال باشد، چه باید کرد. نشست‌های مشترک ما با بخش‌های اقتصادی شهرداری تهران برگزار شد که هم به‌صورت طرح و هم به‌صورت لایحه بحث‌های متناسب با شرایط موجود تنظیم، تدوین و در نهایت تصویب شد.
از یک منظر وقتی می‌شنویم که در 4‌ماه نخست سال، 58درصد منابع تامین شده، پس می‌گوییم آن 42درصد کجاست و حق داریم پیگیری کنیم. از یک منظر نیز جای خوشحالی است که بودجه امسال نسبت به سال گذشته (اگر قبل از متمم حساب کنیم) بیشتر از 1.5برابر شده و اگر با متمم حساب کنیم، 30درصد رشد کرده است که خودِ این هم نشان می‌دهد که چون شورا و شهرداری به موقع به فکر راه‌حل افتادند، توانستیم تا حدی از مرحله بحرانی عبور کنیم. درست است که 42درصد در تحقق بودجه99 عقب هستیم و بخشی از فعالیت‌های ما هنوز متوقف است، اما آقای امامی (معاون مالی و اقتصادی شهرداری تهران) قول داده تا پایان شهریورماه، بخش غیرنقدی بودجه محقق شود. اگر چنین شود، می‌توان خوش‌بین بود که این تدابیر نتیجه داده است. وقتی بدانیم که با این تدابیر و با وجود کرونا، در سیاست‌های شورای پنجم تغییری ایجاد نشد و مدیریت شهری دوره پنجم مجبور نشد برخلاف سیاست‌ها و برنامه‌هایش به شهرفروشی رو بیاورد، جای خوشحالی دارد. به ‌بیان دیگر، اینکه به گذشته برنگشته‌ایم که بگوییم باغات را دوباره قلع و قمع کنیم، دوباره مجبور هستیم که شهرفروشی کنیم، مجبوریم دارایی شهرداری را به هر نحو و شکلی واگذار کنیم به این معناست که ما از آن استانداردها، اصول و ضوابط عبور نکرده‌ایم. راه‌حل‌هایی که ارائه داده‌ایم در چارچوب طرح تفصیلی و با رعایت نظم و انضباط مالی، حفظ دارایی‌هاست. به‌طور مثال، اگر شما می‌بینید غبار از روی پروژه‌های مشارکتی که از سال90 دچار مشکل شده و منابع بلاتکلیف شهرداری که در معرض ریسک و خطر قرار گرفته بود برداشته شده است، به این معنی است که اینها می‌تواند به مدار برگردد و به دارایی و درآمد تبدیل شود. در نهایت امیدوار هستم که حوزه اقتصادی و مالی ما هم در سازمان املاک، هم در سازمان سرمایه‌گذاری و هم مناطق به نتیجه مطلوبی برسد. در واقع رویکرد شهرداری و شورای شهر این است که نمی‌خواهد شهرفروشی اتفاق بیفتد، چرا که در شهری مثل تهران با ظرفیت علمی، مسئولانه و... می‌توان به منابع پایدار توجه شود تا پایتخت در شرایط سخت روی پای خود بایستد.

2گام برای جبران کاهش درآمدهای شهر
مجید فراهانی، رئیس کمیته بودجه و نظارت شورای شهر تهران

شهرداری تهران درحالی‌که حتی یک ریال از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی برای مقابله با شیوع کرونا از دولت دریافت نکرده ، از ابتدای اعلام شیوع کرونا تا به امروز بدون تعطیل کردن حتی لحظه‌ای، خدمات‌رسانی به شهروندان را ادامه داده و با حفظ پایداری خدمات در شرایط این روزها، همچنان فعالیت خود را ادامه می‌دهد. اما باتوجه به گزارش درآمد-هزینه شهرداری که از سوی خزانه دار محترم شورا ارائه شد، در 4ماهه نخست سال‌جاری تحقق منابع برابر با 57.7درصد بوده که این میزان در مقایسه با متوسط تحقق منابع در 3ماهه نخست طی سال‌های 1397 و 1398 با کاهش 33درصدی مواجه شده است.
از سوی دیگر، از آغاز سال1399 تا پایان مرداد ماه در شهرداری تهران تعداد ۲هزارو۸۸۲ مورد پروانه ساختمانی صادرشده و تعداد پروانه صادر شده در مدت مشابه سال قبل ۴هزارو۷مورد بوده است. بر همین اساس؛ شاهد کاهش ۲۸درصدی صدور پروانه ساختمانی در تهران توسط شهرداری هستیم.همچنین از حیث متراژ ساخت‌وساز در 5‌ماه اول امسال، مجوز ساخت حدود ۳میلیون‌و۹۰۰هزار مترمربع صادر شده؛ این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته شاهد صدور مجوز ساخت حدود ۴میلیون‌و۹۵۰هزار مترمربع بوده ‌ایم؛ این روند حکایت از کاهش ۲۱درصدی ساخت‌وساز در تهران از لحاظ متراژ دارد. این روایت تلخ از شرایط اقتصادی شهرداری تهران در سال1399 هشداری است تا با اتخاذ استراتژی مناسب و پرهیز از روزمرگی به راه‌حل‌های برون‌رفت از این وضعیت بیندیشیم؛ راه‌حل‌هایی که زمینه‌ساز «جهش تولید» برای شهرمان تهران باشد. متأسفانه بسته محرک اقتصادی ارائه شده توسط شهرداری آن‌طور که باید در تحقق درآمدها موفق نبوده و همانطور که آمار پیش گفته نشان داده، شهرداری با کاهش درآمدها مواجه شده؛ لذا ضروری است در اسرع وقت شهرداری تهران با بازنگری بسته محرک اقتصادی، آن را اصلاح و لایحه جدیدی را به شورای شهر ارائه کند.
اما یکی از راه‌هایی که می‌تواند درآمد شهرداری در بخش درآمدهای پایدار را افزایش دهد، پیگیری طرحی است که در کمیسیون اقتصادی و کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی باعنوان مالیات بر ارزش افزوده در حال بررسی و نهایی شدن است. بنابراین شهرداران و شوراهای شهر سراسر کشور می‌توانند با رایزنی با نمایندگان مجلس شورای اسلامی در این زمینه، یکی از منابع درآمدی شهرها را به‌سرانجام برسانند و کاهش درآمد‌های شهر را جبران کنند.