یک سال و 5دولت

علیرضا احمدی     

سال1324 درحالی آغاز شد که کشور همچنان درگیر تبعات جنگ جهانی دوم بود و روس‌ها قصد ترک خاک ایران را، آن‌هم با دست خالی، نداشتند؛ چشم‌طمع شوروی به امتیاز نفت‌شمال بود که برای به چنگ آوردن آن، از اهرم خودمختاری آذربایجان استفاده می‌کرد. در این میان اوضاع اقتصادی کشور در وخیم‌ترین شرایط قرار داشت و مردم در تأمین کالاهای اساسی خود با مشکلات بسیاری روبه‌رو بودند. در چنین شرایطی هیأت وزیران در روز هشتم فروردین اساسنامه شورای‌عالی اقتصاد را به‌تصویب رساند. این شورا قرار بود قسمتی از وظایف رئیس‌کل دارایی را انجام دهد. ابوالقاسم فروهر، الهیار صالح، دکترسجادی، گلشائیان و امینی از اعضای هیأت‌مدیره شورا بودند.
اوضاع ناپایدارسیاسی کشور و به‌دنبال آن سقوط دولت مرتضی‌قلی بیات (سهام‌السلطان) در آخرین روزهای فروردین، گره‌های اقتصادی را کورتر می‌کرد. بهار و تابستان آبستن حوادث بسیاری بودند؛ از یک‌سو در عرصه تحولات جهانی اعدام موسولینی و خودکشی هیتلر به فاصله 2روز از یکدیگر در اردیبهشت‌ماه، راه را برای اعلام پایان جنگ جهانی از سوی هاری ترومن، رئیس‌جمهور آمریکا هموار کرد و از سوی دیگر در داخل کشور نخست‌وزیری ابراهیم حکیمی دیری نپایید و دولت وی پس از 31روز (از12اردیبهشت تا 13خرداد) سقوط کرد. دوران چندماهه نخست‌وزیری محسن صدر (صدرالاشراف) هم با کشمکش‌های دولت و مجلس سپری شد و دولت صدر که در میان اقلیت مجلس مخالفان بسیاری داشت، درگیر غائله آذربایجان شد و کاری ازپیش نبرد و در نهایت در آبان‌ماه سقوط کرد تا حکیمی دوباره زمام امور دولت را به‌دست بگیرد. لغو جیره‌بندی قماش و تصویب واردات قماش نخی و آزادی خرید و فروش آن، از نخستین تصمیم‌های اقتصادی دولت حکیمی بود.
در زمستان1324روزهای پرالتهابی برای کشور رقم خورد؛ صدور فرمان نخست‌وزیری برای احمد قوام در 7بهمن و آغاز کارزار او برای تخلیه کشور از قوای شوروی همه‌ اخبار را تحت‌الشعاع قرار داده بود.