چهره‌اول
سرگذشت تراژیک یک ایده
رونمایی از فدائیان اسلام
سید محمد حسین محمدی
سال 1324 بود که برای اولین بار نام سید مجتبی نواب صفوی بر سر زبان‌ها افتاد؛ روحانی جوان و جسوری که به همراه عده‌ای دیگر از دوستانش، از تشکیلاتی با عنوان «فداییان اسلام» رونمایی کردند. رونمایی از این تشکیلات یک رونمایی معمولی نبود؛ احمد کسروی نویسنده، مورخ و روشنفکر ایرانی، قربانی این رونمایی شد. طرح نواب صفوی برای مبارزه و یا حذف کسروی، اقدامی نبود که یک‌ساله و یا به‌یک‌باره به ذهن او رسیده باشد، او دراین‌باره حتی در زمان حضورش در نجف با علما مشورت کرده بود. بزرگانی مثل آیت‌الله خویی و سید اسدالله مدنی نیز ازنظر مالی به او کمک کرده بودند تا به ایران برگردد و با آرای کسروی مبارزه کند.اولین اقدام نواب برگزاری مناظره و سخنرانی علیه کسروی بود. در قدم بعدی، او خود به‌تنهایی با اسلحه اقدام به ترور کسروی کرد که البته نافرجام ماند و درحرکت سوم بود که کسروی توسط یاران نواب در جلسه دادگاه به قتل رسید. تا اینجای کار همچنان علما کم‌وبیش، و پیدا و پنهان از فداییان اسلام دفاع می‌کردند. حتی طبق برخی از نقل‌ها، آیت‌الله حجت فتوای جواز این ترورها را به فداییان اسلام داده بود. . پس از قتل کسروی و بازداشت نواب صفوی نیز حاج‌آقا حسین قمی در تلگرافی خواستار آزادی او شده بود.
اوضاع ولی با استقرار و تثبیت مرجعیت آیت‌الله بروجردی شکل دیگری به خود گرفت. سیاست‌های آیت‌الله بروجردی، سیاست‌های متفاوتی بود که با روش فداییان اسلام همخوانی نداشت. بعد از ترورهای متعددی که توسط فداییان اتفاق افتاد، حوالی سال 1329 آیت‌الله بروجردی در مخالفت با برخی از فعالیت‌های فداییان سخنرانی کرد؛ به دنبال این سخنرانی زدوخوردی میان طرفداران آیت‌الله بروجردی و نواب در مدرسه فیضیه شکل گرفت و رابطه میان فداییان و آیت‌الله بروجردی به تاریک‌ترین نقطه‌های خودش نزدیک شد. بعد از دستگیری نواب صفوی در سال 1334، امام خمینی(ره) در دیدار با آیت‌الله بروجردی تقاضای مداخله کرد. آیت‌الله بروجردی ولی تمایلی برای ورود نشان نداد. این نقطه را یکی از نقاط مورد اختلاف میان امام خمینی(ره) و آیت‌الله بروجردی می‌دانند. پرونده فداییان اسلام سرانجام با شهادت نواب و نامه دیرهنگام آیت‌الله بروجردی برای آزادی او برای همیشه بسته شد. تفکر فداییان اسلام ولی هیچ‌وقت خاموش نشد و در سال‌های بعد در قامتی جدید خودش را نمایان کرد.
