سانسور در خدمت متفقین

  سعید مروتی 
 
سال‌های بعد از شهریور 20، یکی از آشفته‌ترین دوران نمایش فیلم در ایران است. کنترل و ممیزی نمایش و فیلم به متفقین واگذار شده و خانم نیلا کوک، مسئول اداره نمایش است که به‌تازگی تاسیس شده و وظیفه‌اش ممیزی است و این کار هم به‌نحوی انجام می‌شود که منافع متفقین به خطر نیفتد. خانم نیلا کوک بدون اینکه شناخت و تسلطی بر امور داشته باشد تنها در خدمت متفقین و به‌خصوص انگلستان است. از این عدم‌شناخت بهره‌ها گرفته می‌شود. اگر فیلمسازی در ایران تعطیل است، بازار نمایش و پیش‌پرده‌خوانی داغ است. شاه جوان هنوز فاقد اقتدار است و در فضای باز ایجاد شده هر کاری می‌شود انجام داد به شرطی که به‌صورت آشکار خدشه‌ای به منافع فاتحان جنگ جهانی دوم وارد نشود. اداره نمایش زیرنظر وزارت کشور فعالیت می‌کند و مأموران شهربانی وظیفه اجرای فرامین این اداره را برعهده دارند. آنچه در عمل رخ می‌دهد اکران هر نوع فیلمی، با هر مضمونی است که به‌راحتی مجوز می‌گیرند و صدایشان بعد از اکران درمی‌آید. این فضای باز بهشت واردکنندگان فیلم خارجی است که در این سال‌ها هرچه می‌خواهند در سینماها به نمایش درمی‌آورند؛ حتی فیلم‌هایی که مضامین‌شان علنا ضد‌مشاهیر و سلاطین ایرانی است.در شرایطی که پهلوی دوم کنترلی بر اوضاع ندارد، نحوه فعالیت خانم کوک و عدم‌تسلطش بر امور با وجود واکنش‌هایی که در مطبوعات منعکس می‌شود خیلی مورد توجه حکومت نیست. سال ۱۳۲۳ داستان تقسیم غنائم روس و انگلیس و آمریکا در آنچه تسخیر سینماهای تهران و شهرستان‌ها خوانده می‌شود برقرار است و در این آشفته بازار همه نوع فیلم متفرقه‌ای هم روی پرده می‌آید. یک سال بعد، اعتراض‌ها آنقدر گسترش می‌یابد که سرانجام خانم کوک از سمتش برکنار می‌شود.