موج جهانی بازگشت به مدرسه در سال کرونا

محمدامین خرمی- خبرنگار

9‌ماه پس از شیوع ویروس جان‌سخت‌ کرونا در جهان، کشورها مجبور به پذیرش هم‌زیستی با آن شده‌اند و پس از گشایش کسب‌وکار‌ها، اکنون نوبت به حضور دانش‌آموزان  در کلاس‌های درس رسیده تا رفته رفته زندگی به جوامع باز گردد.
براساس گزارش‌های سازمان ملل متحد، طی این مدت بیش از 1.5میلیارد نفر به‌دلیل شرایط ویژه پیش آمده به‌خاطر شیوع ویروس و تعطیلی‌های گسترده از درس و بحث جا ماندند. کرونا تا به اینجا حدود 26میلیون نفر را در جهان آلوده کرده و جان بیش از 850هزار نفر را هم گرفته است. در سراسر جهان اما اکنون نظر دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی حوزه بهداشت این است که تا ریشه‌کنی ویروس کرونا فاصله زیاد است و نمی‌توان بیش از این به تعطیلی‌ها ادامه داد. راه‌حل، بازگشایی گسترده در همه حوزه‌ها ازجمله حوزه آموزش با حفظ پروتکل‌های بهداشتی با هدف جلوگیری از انتقال ویروس است.
در کشورهای مختلف، باتوجه به وجود زیرساخت‌های لازم و شرایط محیطی شیوع ویروس، رویکردها از تشکیل کامل کلاس‌های حضوری تا برگزاری کامل کلاس‌ها به‌صورت آنلاین متفاوت است. در این میان مشخص است که کشورهای توسعه‌یافته، امکانات بهتری برای پیاده‌سازی برنامه‌های خود در بازگشایی مدارس دارند. به ‌هرترتیب، بازگشت دانش‌آموزان به کلاس درس، بزرگ‌ترین نشانه عادی‌سازی‌ زندگی در کشورهای جهان در سال کروناست.
چین: در شهر ووهان، یعنی همانجایی که نخستین بار شیوع ویروس کرونا گزارش شد، زندگی به شکل باورنکردنی به حالت عادی بازگشته است. طبق گزارش رسانه‌های دولتی چین، 2840مدرسه در مقاطع مختلف از روز اول سپتامبر یعنی سه‌شنبه هفته گذشته بازگشایی شده‌اند تا پذیرای حدود یک‌میلیون‌و400هزار دانش‌آموزی باشند که سخت‌ترین روزها را در شرایط قرنطینه این شهر گذرانده‌اند. 9‌ماه قبل، نام ووهان با نام ویروس برابر بود و کسی نمی‌دانست چه سرنوشتی در انتظار جمعیت 11میلیونی آن است. 76روز قرنطینه سفت و سخت، بی‌سابقه‌ترین شرایط را بر مردم این شهر حکمفرما کرد اما همراهی و همکاری مردم باعث شد تا مسئولان بتوانند از یک بحران بزرگ عبور کنند. در ورودی مدارس، تب دانش‌آموزان سنجیده شده و دست‌های آنها ضدعفونی می‌شوند. استفاده از ماسک و حفظ فاصله اجتماعی نیز در کلاس‌ها اجباری است. دولت چین قصد دارد طی روزهای آتی مدارس را در تمامی نقاط این کشور به‌جز منطقه شینجیانگ که به‌دلیل شیوع دوباره ویروس به‌طور کامل تعطیل شده است، راه‌اندازی کند.
استرالیا: زمانبندی ترم‌های تحصیلی در استرالیا به‌دلیل شرایط متفاوت فصلی، با بسیاری از دیگر نقاط جهان متفاوت است. دانش‌آموزان مقاطع مختلف اکنون در پایان ترم سوم به‌سر می‌برند و تا 2هفته ترم چهارم و پایانی سال تحصیلی جاری برای آنها آغاز می‌شود. استفاده از تبلت و لپ‌تاپ همیشه بخشی از شیوه آموزش در مدارس استرالیا بوده و تعطیلی اجباری مدارس به‌دلیل شیوع کرونا، بحران بزرگی در نظام آموزشی این کشور ایجاد نکرد. با کنترل ویروس در استرالیا، مدارس رفته رفته از چند‌ماه قبل در مناطق مختلف بازگشایی شده و کلاس‌ها به‌صورت ترکیبی شامل حضوری و آنلاین برگزار می‌شوند. هم‌اکنون، غیر از شهر ملبورن که آمار مبتلایان در آن بار دیگر افزایش یافته، مدارس در سایر نقاط استرالیا باز هستند. مسئولان آموزشی اصرار دارند که 2گروه از دانش‌آموزان، یکی دانش‌آموزان سال اول دبستان و دیگری دانش‌آموزان سال دوازدهم که در آستانه ورود به دانشگاه هستند در کلاس‌ها حضور داشته باشند. باقی دانش‌آموزان می‌توانند به‌صورت آنلاین سر کلاس‌های خود حاضر شوند. به این منظور، مدارس به خانواده‌هایی که امکان خرید تبلت را‌ ندارند، تبلت امانت داده‌اند. همچنین با اختصاص بودجه‌ای به مدارس، هر مدرسه فردی را برای ضدعفونی هر روزه کلاس‌ها و دیگر فضاهای آموزشی استخدام کرده است. استفاده از ماسک در مدارس اجباری است.
روسیه: مدارس در روسیه نیز از اول سپتامبر بازگشایی شده‌اند. دولت روسیه رویکردی متفاوت نسبت به دیگر دولت‌ها داشته است. طبق تصمیم وزارتخانه‌های آموزش و بهداشت، مدارس همچون سال گذشته، یعنی زمانی که هنوز ویروس کرونا جهان را به بحرانی این‌چنینی نکشیده بود، بازگشایی خواهند شد. استفاده از ماسک در مدارس روسیه اجباری نشده است. دولت تصمیم‌گیری در مورد پروتکل‌ها را به شهرداری‌های مناطق سپرده است. هر منطقه براساس وضعیت شیوع کرونا، در این رابطه تصمیم‌گیری خواهد کرد. با این حال، طبق توافق وزارتخانه‌های آموزش و بهداشت، یک پزشک به‌مدت 14روز در هر مدرسه مستقر خواهد شد. بنابراین تصمیم در مورد پروتکل‌ها کاملا به‌صورت محلی و موردی اتخاذ خواهد شد. همزمان، برنامه واکسیناسیون معلمان و پزشکان با واکسن «اسپوتنیک-5» که ساخته روس‌هاست آغاز شده است. معلمان بعد از نیروهای نظامی، دومین گروهی هستند که واکسن را دریافت می‌کنند.
امارات: برخی کلاس‌ها در مدارس امارات از هفته گذشته تشکیل شده و برخی دیگر نیز طی هفته‌ جاری تشکیل می‌شود. طبق پروتکل‌های اعلام شده، سنجش تب هر روز برای دانش‌آموزان و معلمان اجباری است، کلاس‌ها به‌صورت روزانه ضدعفونی می‌شوند و والدین اجازه ورود به مدارس را ندارند. معلمان در طول روز اجازه خروج از مدرسه را ندارند. درصورتی‌که خروج آنها ضروری باشد، پس از بازگشت تمامی لباس‌های آنها ضدعفونی می‌شود. در امارات، شمار مبتلایان به کرونا چندان زیاد نبوده و خانواده‌ها از بازگشایی مدارس استقبال کرده‌اند.
ترکیه: مدارس در ترکیه از دوشنبه هفته گذشته بازگشایی شدند. دانش‌آموزان اما از مقابل لپ‌تاپ‌های خود و تلویزیون‌ها شاهد برگزاری مراسم بازگشایی مدارس بودند. طبق اعلام دولت آنها، از 21سپتامبر (31شهریور) با آماده شدن فضاهای آموزشی و در چارچوب پروتکل‌های بهداشتی به‌صورت حضوری سر کلاس‌ها خواهند نشست. کلاس‌ها به‌صورت ترکیبی به شکل آنلاین و حضوری تشکیل خواهند شد. برنامه‌ریزی در این زمینه و تقسیم کلاس‌ها به حضوری و آنلاین بر عهده مدارس گذاشته شده است. با توجه به عدم‌دسترسی برخی دانش‌آموزان به کامپیوتر و اینترنت، مراکزی در برخی شهرها راه‌اندازی شده تا دانش‌آموزان با حفظ پروتکل‌های بهداشتی بتوانند از کامپیوتر و اینترنت استفاده کنند. برگزاری کلاس‌های جبرانی نیز در دستور کار قرار گرفته است. دولت یک پروتکل بهداشتی منتشر کرده که اجرای آن اجباری است. استفاده از ماسک نیز برای همه در مدارس اجباری اعلام شده است.
سوئد: ویروس کرونا حدودا 3‌ماه بعد از شیوع در چین، سر از اروپا در آورد. در قاره سبز، کشورها رویکردهای متفاوتی در تقابل با ویروس در پیش گرفتند. یکی از متفاوت‌ترین رویکردها متعلق به سوئد بود. سوئدی‌ها برخلاف همسایگان خود، نه کسب‌وکار‌ها را تعطیل کردند و نه کلاس‌های درس را. دولت از مردم خواست به‌صورت مسئولانه و داوطلبانه، ماسک بزنند و فاصله اجتماعی را رعایت کنند. با وجود فعالیت کسب‌وکار‌ها و مدارس در سوئد، بررسی آماری نشان می‌دهد شمار مبتلایان در این کشور در مقایسه با فنلاند در همسایگی آن، تفاوت چندانی نداشته است. دولت از مدارس خواسته است محیط های آموزشی را به‌صورت مرتب ضدعفونی کنند. همچنین، برنامه‌های گروهی نیز محدود شده‌اند و دانش‌آموزان کمتری در این‌گونه برنامه‌ها حضور پیدا می‌کنند. درصورت ابتلای معلمان یا دانش‌آموزان به کرونا، مدیریت شرایط، کاملا بر ‌عهده مدیران مدارس و مدیران آموزشی مناطق گذاشته شده است.
آلمان: در میان کشورهای اروپایی، آلمان کارنامه بسیار خوبی در مهار کرونا داشته است. حدود 153هزار دانش‌آموز آلمانی یک ‌ماه قبل به مدرسه بازگشتند تا سال تحصیلی خود را آغاز کنند. تاریخ تعطیلات تابستانی و آغاز سال تحصیلی جدید در ایالت‌های مختلف این کشور متفاوت است؛ بنابراین دانش‌آموزان طی هفته‌های اخیر به مرور در مناطق مختلف کلاس‌های خود را آغاز کردند. در مدارس آلمان، دانش‌آموزان به گروه‌های مختلف تقسیم شده‌اند. دانش‌آموزان هر گروه، ساعت تفریح، کلاس، غذا خوردن و ورزش متفاوتی نسبت به گروه دیگر دارند. ارتباط بین دانش‌آموزان گروه‌های مختلف ممنوع است. معلمان هر گروه هم با گروه دیگر متفاوت هستند. دولت آلمان با کاربرد این روش سعی دارد درصورت مبتلا شدن دانش‌آموزان در یک گروه، از انتقال ویروس به دیگر گروه‌ها جلوگیری کند؛ اقدامی که به جلوگیری شیوع دوباره کرونا کمک می‌کند و مانع از تکرار تعطیلی گسترده مدارس می‌شود. در برلین در همان 2هفته ابتدایی بازگشایی مدارس، دست‌کم در 42مدرسه از میان 825مدرسه شهر، موارد جدید ابتلا به کرونا ثبت شد. همین باعث شد تا صدها دانش‌آموز و معلم قرنطینه شوند. امکانات خوب آلمان برای انجام تست رایگان در مدارس، باعث شده است تا ترم جدید تحصیلی ادامه پیدا کند. طبق دستور دولت، استفاده از ماسک برای دانش‌آموزان و معلمان اجباری است. سیستم تهویه مدارس نیز تقویت شده است و میزها و صندلی‌ها با فاصله از هم قرار گرفته‌اند.
انگلیس: صدها هزار دانش‌آموز در انگلیس از سه‌شنبه گذشته در کلاس‌های درس حاضر شدند. بازگشایی مدارس، مهم‌ترین و پرحاشیه‌ترین گام دولت بوریس جانسون به سمت عادی‌سازی‌ زندگی در انگلیس بوده است. جانسون، بازگشایی مدارس را «وظیفه اخلاقی» دولت دانسته است. کرونا در انگلیس بیش از دیگر کشورهای اروپایی قربانی گرفته است. 41هزار و500نفر جان خود را از دست داده‌اند و طرح دولت برای بازگشایی مدارس با مخالفت‌های بسیار روبه‌رو بوده است. دولت هیچ قاعده‌ای حتی در مورد ماسک زدن برای مدارس وضع نکرده است و همه‌‌چیز در اختیار مدیران مدارس است. تنها طرحی که اجرا شده، طرح خوشه‌‌بندی دانش‌آموزان است. آنها به خوشه‌های مختلف تقسیم شده‌اند تا شبیه آنچه در آلمان در جریان است، یک گروه با گروه دیگر کمترین ارتباط را داشته باشد. دولت امیدوار است با بازگشایی مدارس، چرخ اقتصاد کشور هم از حال سکون خارج شود. هنوز مشخص نیست چه تعداد از والدین، فرزندان خود را به مدرسه فرستاده‌اند. طی روزهای اخیر، مدارس نسبت به کمبود بودجه برای خرید مواد ضدعفونی شکایت گسترده داشته‌اند.
آمریکا:‌ علی‌رغم اعمال فشار دونالد ترامپ به مسئولان در ایالت‌های مختلف، هنوز مدارس در سراسر این کشور آغاز به‌کار نکرده‌اند. ترامپ از ابتدا، شیوع ویروس کرونا را تا سطح یک ویروس «آنفلوآنزای معمولی» پایین آورده بود و بر همین اساس با تعطیلی کسب‌وکار‌ها و مدارس مخالف بود. هدف او حفظ اقتصاد آمریکا به هر قیمت بوده است. مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا، استفاده از ماسک در مدارس را توصیه کرده اما ماسک زدن نه برای دانش‌آموزان و نه معلمان اجباری نیست. در مدارسی که بازگشایی شده‌‌اند، والدین می‌توانند بین کلاس حضوری و آنلاین انتخاب کنند. حضور در کلاس‌ها اجباری نیست. با توجه به وضعیت وخیم شیوع کرونا در آمریکا، برخی والدین ترجیح داده‌اند همچنان فرزندان خود را به مدرسه نفرستند. البته با توجه به بازگشایی گسترده کسب‌وکار‌ها در آمریکا، این مسئله برای آنهایی که باید سرکار خود حاضر شوند امکان‌پذیر نیست.
کنیا: دولت کنیا، متفاوت‌ترین رویکرد را در مورد آموزش دانش‌آموزان در پیش گرفته است. برخلاف دیگر کشورهای جهان، امسال در کنیا سال تحصیلی جدید وجود نخواهد داشت. در ابتدای شیوع ویروس کرونا در کنیا، کلاس‌ها به‌صورت آنلاین برگزار شدند، اما عدم‌دسترسی اغلب دانش‌آموزان به کامپیوتر و اینترنت، باعث تعطیلی کامل مدارس و کلاس‌های درس شد. دولت ناتوان از تامین زیرساخت‌های لازم، ترجیح داده است به کلی از شروع سال تحصیلی جدید صرف‌نظر کند و منتظر تولید واکسن کرونا بماند.

آموزش در دوره کرونا از زبان آمار
طبق اعلام سازمان ملل، شیوع کرونا باعث دوری 94درصد دانش‌آموزان در بیش از 190کشور از کلاس‌های درس شده است؛ آماری که بیش از 1.5میلیارد دانش‌آموز را شامل می‌شود. ادامه این وضعیت، آموزش مدارس را به سمت فضای آنلاین سوق داده تا قدری از آسیبی که تعطیلی‌های گسترده به دانش‌آموزان وارد کرده، جبران شود. در عین حال، عدم‌ دسترسی به کامپیوتر و اینترنت در برخی کشورهای در حال توسعه، به هر حال باعث شده تا دانش‌آموزان از شرایط بحرانی پیش آمده آسیب جدی ببینند. طبق اعلام سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) طی مدتی که از شیوع کرونا می‌گذرد، حدود نیمی از این 1.5میلیارد دانش‌آموز در جهان به کامپیوتر دسترسی نداشته‌اند. همزمان بیش از 40درصد هم به اینترنت دسترسی نداشته‌اند. دولت‌ها برای جبران این وضعیت به پخش برنامه‌های آموزشی و کلاس‌های درس از طریق شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی رو آورده‌اند. با این حال، گزارش جدیدی نیز از سوی صندوق حمایت از کودکان ملل متحد (یونیسف) منتشر شده که نشان می‌دهد رادیو و تلویزیون هم نتوانسته‌اند مشکل دانش‌آموزان در برخی کشورها و در برخی مناطق فقیر را حل کنند. طبق این گزارش که هفته قبل منتشر شده، 463میلیون دانش‌آموز، یعنی یک سوم دانش‌آموزان در جهان طی ماه‌های اخیر نتوانسته‌اند از هیچ‌یک از انواع آموزش‌ از راه دور بهره بگیرند. این مسئله به 2دلیل بوده است؛ یکی اینکه یا خانواده‌های فقیر دسترسی به هیچ‌یک از ابزارهای دیجیتال را ندارند، یا از فرصت حضور فرزندان‌شان در خانه استفاده کرده و از آنها برای کار کردن بهره می‌گیرند. یونیسف از دولت‌ها خواسته است با توجه به تبعات غیبت دانش‌آموزان از مدرسه، در مناطقی که دانش‌آموزان دسترسی مطمئن به ابزارهای دیجیتال ندارند، بازگشایی حضوری و امن مدارس را در دستور کار خود قرار دهند.