شهریور شعله‌ور مطبوعات

 محمدناصر احدی    

شاید گمان برود که در سال1320، با رفتن رضاخان، جراید و روزنامه‌نویس‎ها قدری فرصت نفس کشیدن پیدا کردند و در فضای مطبوعاتی کشور گشایشی رخ داد. اما واقعیت چنین نیست؛ اگر تا پیش از شهریور 1320 حکومت سد محکمی در برابر مطبوعات بود، از این تاریخ به بعد، با بلبشویی که به سبب ورود نیروهای متفقین در کشور رخ داد، هر که قدرتش را داشت، به طریقی در کار مطبوعات خلل ایجاد می‌کرد. نیروهای خارجی سعی می‌کردند، با اعمال فشار بر مقامات ایرانی، جلوی انتشار مطالبی را که در ضدیت با آنها نوشته شده بودبگیرند. 
روزنامه اطلاعات در 19شهریور مطلبی با عنوان «تأثر مردم» نوشت که حسابی برای انگلیسی‌ها سنگین آمد و وزیر مختار انگلیس خواستار توقیف اطلاعات شد. اطلاعات تا 25شهریور که شاه استعفا کرد و از تهران خارج شد، در توقیف ماند.
در این سال، چه قبل از آن شهریور شعله‌ور و چه بعدش، تعدادی از جراید کم‌‎تعداد باقی‌مانده طعم توقیف را چشیدند. روزنامه «آینده ایران» در اردیبهشت که هنوز خبری از خارجی‌ها نبود توقیف شد. حتی نشریات خارج از پایتخت هم که طبیعتا توجه کمتری را برمی‌انگیختند، زیر فشار بودند. مدیران نشریه‌های «باختر» (چاپ اصفهان) و «نامه اراک» بازداشت شدند. «ستاره» و «شهامت» هم به جمع توقیفی‌ها پیوستند. با اینکه گاه نشانه‌هایی برای ایستادگی در برابر موج توقیف‌ها دیده می‌شد، اما معلوم بود که ثمری ندارد. برای نمونه، دبستانی کرمانی، نماینده مجلس، از نخست‌وزیر درباره علل توقیف 4روزنامه توضیح خواست، اما این سؤال ‌کردن‌ها و توضیح خواستن‌ها جلودار سپهبد امیراحمدی، فرماندار نظامی تهران، نبود که برای توقیف فله‌ای نشریات اعلامیه می‌داد. در خارج از تهران که دیگر هر کس قوانین را طبق میل مبارکش اجرا می‌کرد. کفیل شهربانی تبریز دستور داد تا روزنامه «طلیعه» آذربایجان را در چاپخانه توقیف کنند. با این حال، در همین سال پرآشوب، انتشار مجله اطلاعات هفتگی که یکی از ماندگارترین مجلات کشور است، آغاز شد.