سپیده‌دم در ایران

کتاب «سپیده‌دم در ایران» خودنوشت برنارد شولسته هولتوس از نظامیان آلمانی که برای جاسوسی به ایران آمده بود، یکی از بهترین منابع شناخت نزدیک حضور آلمان‌ها در بزنگاه جنگ جهانی دوم در ایران است. او معاون اداره یکم سازمان جاسوسی و ضد‌جاسوسی آلمان نازی بود. هولتوس در سال1941 در پی صلح میان آلمان و شوروی، به همراه همسرش با سمتی پوششی به ‌منظور شناسایی منطقه قفقاز به ایران آمد و در تبریز مستقر شد. با استفاده از عوامل آلمانی و آلمانوفیل و گسترش شبکه خبرچینی، توانست اطلاعات بسیار مهمی برای آلمان تهیه کند. با اشغال ایران توسط متفقین ناگزیر از منطقه آذربایجان به تهران فرار کرد و در پی آن، بر آن شد فعالیتش را در افغانستان ادامه دهد اما در بیرجند دستگیر و مجددا به تهران بازگردانده شد. با این همه، پس از چندی فرار کرد و سرانجام به قلمرو ایل قشقایی و بویراحمدی رفت و در آن جا به کمک آلمانی‌های دیگر مانند مایر فعالیت‌های جاسوسی و اطلاعاتی خود را ادامه داد. بخش عمده خاطرات نویسنده مربوط به همین دوران است. وی در این نوشتار علاوه بر شرح رویدادها و عملیات و وظایفی که برعهده داشته است، اطلاعات ارزشمندی درباره جنبه‌های مختلف زندگی عشایر قشقایی را بیان می‌کند. او بعد از مدتی دستگیر می‌شود و به زندان انگلیسی‌ها می‌افتد و با پایان جنگ جهانی دوم آزاد می‌شود.