داستان دولاب و دروازه اش

زهرا اردشیری

قدیم‌ها هر چیزی حساب و کتاب خود را داشت. تعداد محله‌ها آنقدر زیاد نبود و مثل حالا هر محله چسبیده به آن یکی نبود که گاهی یادت برود الان در کدام منطقه تهران هستی. آمدن‌ها و رفتن‌ها حساب و کتاب خود را داشت. محله‌های مهم تهران دروازه داشتند. عبور از دروازه یعنی اینکه وارد کدام محله شده‌ای. محله دولاب هم از آن محله‌های مهمی بود که برایش دروازه ساخته بودند. اما اهمیت این محله به این دلیل بود که تهران‌شناسان اعتقاد دارند 2 هزار و 500 سال پیش، بعد از زلزله مهیب در شهرری مردم از این شهر به 2منطقه شمیرانات و دولاب مهاجرت کردند و زندگی در این روستا شروع شد. به علاوه اینکه نزدیکی این روستا به جاده‌های خروجی شهر، پرآب بودن و حاصلخیز بودن زمین آن باعث اعتبار این روستا شده بود.

«‌‌حمید ناصری» تهران‌شناس از شکل‌گیری محله دولاب و ساخت دروازه برای آن می‌گوید: «در کتیبه‌های دوره سامانی نشان داده شده بعد از کوچ مردم ری به دولاب زندگی در این روستا کم‌کم شکل می‌گیرد. قبل از کشیدن حصار به دور تهران در زمان شاه طهماسب صفوی و تبدیل تدریجی آن به شهر، دولاب تنها یک روستای پر آب بود اما با ساخت این حصار وضع آن کم‌کم تغییر می‌کند. زمانی که شاه طهماسب صفوی برج و باروهایی در تهران ساخت یکی از معروف‌ترین این دروازه‌ها دولاب بود. این دروازه‌ها سال 961 هجری، 114 برج به تعداد سوره‌های قرآن در تهران بنا شد. در آن دوره تهران 4دروازه اصلی داشت؛ دروازه‌های دولاب، شمیران، قزوین و دروازه عبدالعظیم(ع). اما تغییر بعدی در زمان ناصرالدین شاه انجام شد و با گسترش شهر تهران در زمان ناصرالدین‌شاه حصارها و دروازه‌های ساخت شاه طهماسب صفوی تخریب شدند و حصارها و دروازه‌های جدید شهر در جاهای مشخص شده ساخته شدند. این بار شهر تهران 12 دروازه داشت. یکی از این دروازه‌های شرقی دروازه دولاب نام گرفت که در خیابان 17 شهریور، ابتدای خیابان شهید عامری قرار داشت. حصار جدید حصار ناصری لقب گرفت و تهران را هم دارالخلافه ناصری خواندند.»