عرصه‌گشایی انسان‌محور

مجید جباری ـ خبر‌نگار

بزرگ‌ترین میدانگاه شهری پایتخت بر فضای بالایی تونل امیرکبیر و با همین نام بعدازظهر امروز (شنبه) افتتاح می‌شود. به‌غیر از «امیرکبیر» که هم‌اکنون بزرگ‌ترین میدانگاه شهری تهران حال حاضر تهران است، 3میدانگاه دیگر هم قرار است در آینده نزدیک به عرصه‌های عمومی پایتخت اضافه شود. به این ترتیب، بهره‌برداری از پروژه‌های «خورشید»، «بریانک» و «دریافت» در مناطق 20، 10 و 18 درمجموع بیش از 17هزار مترمربع از فضاهای عمومی شهر را با رویکرد پیاده و دوچرخه در اختیار مردم قرار می‌دهد و فرصت مناسبی را برای مکث و تعامل شهروندان فراهم می‌کند. ساخت میدانگاه خورشید در مجاورت برج تاریخی طغرل و در محله شیخ‌صدوق 1.5‌ماه پیش در زمینی به مساحت 6هزار مترمربع، شروع شده، به‌دلیل موقعیت مناسبی که دارد، از یک‌سو اتصال و ارتباط مناسبی بین برج طغرل و آستان شیخ‌صدوق برقرار می‌کند و از طرف دیگر، امکان بهره‌برداری بهینه از یک فضای رهاشده و بی‌دفاع شهری را مهیا می‌سازد. فضایی که در بهترین حالت به‌عنوان پارکینگ خودرو مورد استفاده قرار می‌گرفت، در چند‌ماه آینده به یکی از توقفگاه‌های زیبای منطقه20 تهران تبدیل می‌شود.
کاوه حاجی‌علی‌اکبری، مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران در این‌باره به همشهری گفت: «میدانگاه خورشید، بین برج طغرل و آستان شیخ‌صدوق‌در گذشته از سوی شهرداری خریداری شده است. این فضا، فضای رهاشده‌ای بود که با احداث پلازای شهری، علاوه بر اینکه به یک مکان زیبا و جذاب برای منطقه و شهر تبدیل می‌شود، اتصال مناسبی را هم بین برج طغرل و آستان شیخ‌صدوق ایجاد می‌کند.»
او ادامه داد: «از بین خدمات پشتیبان سکونت (شامل خدمات سلامت، ورزشی، آموزشی، فرهنگی و فضای سبز)، بیشترین کمبود مربوط به فضای باز و سبز شهری است. بر همین اساس، از 3سال گذشته تقویت این فضاها در دستور کار شهرداری و سازمان نوسازی قرار گرفته است. در محله شیخ‌صدوق در منطقه۲۰، شهرداری منطقه زمین میدانگاه خورشید را معرفی کرد و پس از بررسی‌های کارشناسی، به این نتیجه رسیدیم که موقعیت مناسبی دارد و می‌تواند به‌عنوان فضای باز و سبز شهری مورد استفاده قرار گیرد و علاوه بر این، ارتباط 2عنصر مهم هویتی در منطقه۲۰ را تقویت کند.»
حاجی‌علی‌اکبری درباره شبهاتی که در برخی رسانه‌ها در زمینه حساسیت طرح و به‌علت مجاورت برج تاریخی طغرل مطرح شده است، تأکید کرد: «طرحی که تهیه‌شده را به همکارانمان در میراث فرهنگی شهرری و استان تهران ارائه و نظرات آنها را اخذ کردیم. محدوده پروژه میدانگاه خورشید در گذشته شامل تعدادی خانه بوده که شهرداری این خانه‌ها را به‌دلیل مجاورت با حریم برج خریداری و تخریب کرده و نخاله‌های ناشی از تخریب را نیز در همان فضا کوبیده و روی آن شن‌ریزی انجام داده بود. حتی از املاکی که در این محدوده بوده، 2پلاک تا به امروز باقی مانده است.»
مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران تأکید کرد: «یک فضای شهری جذاب و سرزنده متناسب با هویت تاریخی محدوده می‌تواند این فضا را احیا و به محل گردهمایی و تعاملات اجتماعی مردم تبدیل کند. همه این ملاحظات در طراحی درنظر گرفته شده و حداکثر عمق آواربرداری که داشتیم، در حد ۷۰سانتی‌متر بوده و به اتمام رسیده است. با همکاران میراث فرهنگی نیز بار دیگر پروژه را مرور کردیم که اذعان کردند کلیت طرح مورد تأیید آنهاست.»

بهره‌برداری از بزرگ‌ترین میدانگاه تهران ؛ اوایل1400
اما میدانگاه بریانک واقع در همین محله در منطقه10 که ساختش هفته گذشته در وسعت 10هزار مترمربعی شروع شده است، بعد از بهره‌برداری، عنوان بزرگ‌ترین پلازای شهری تهران را از «امیرکبیر» می‌گیرد.
حاجی‌علی‌اکبری درباره این پروژه بزرگ شهری گفت: «این میدانگاه در محله بریانک و در مجاورت بزرگراه نواب بین خیابان‌های بریانک و قزوین واقع شده و به‌تازگی ایستگاه متروی آن هم در کنارش به بهره‌برداری رسیده است.»
مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران با اشاره به جزئیات پروژه خاطرنشان کرد: «زمین طرح، جزو تملک‌هایی است که شهرداری تهران در دهه70 در چارچوب ساخت‌وساز پروژه نواب انجام داده و بیش از 12سال در اختیار شرکت مترو بود و از آن به‌عنوان کارگاه استفاده می‌کرد. بعد از اتمام ساخت ایستگاه متروی بریانک، بعد از بررسی میدانی، طرحی را آماده کردیم که علاوه بر جذابیت برای ساکنان، بخشی از خدمات پشتیبان سکونت را هم برای ساکنان آن فراهم کنیم. خدمات ورزشی، فرهنگی و... ازجمله کارکردهای این میدانگاه خواهد بود که طبق برنامه‌ریزی‌ها امیدواریم اوایل سال آینده به بهره‌برداری برسد.»

خدمات پشتیبان برای ساکنان نواب
حاجی‌علی‌اکبری درباره ساخت میدانگاه شهری «دریافت» هم گفت: «این طرح در زمینی به مساحت یک هکتار در محله یافت‌آباد از سوی شهرداری منطقه18 معرفی شد. بعد از بررسی‌ها و همچنین گفت‌وگو با ساکنان محله، خدمات فرهنگی، ورزشی، پارکینگ و فضای باز به‌عنوان کمبود محله احصا و درنهایت طرحی تهیه شد که هزار مترمربع خدمات پشتیبان را برای ساکنان محله و محلات مجاور فراهم می‌کند. همچنین پارکینگی هم در این طرح در یک طبقه زیر زمین در قالب این طرح ساخته خواهد شد. هم‌اکنون، مشاور طرح درحال تهیه نقشه‌های فاز دوم است و با این اوصاف امیدواریم، ساخت پلازای دریافت در منطقه18 مهرماه آغاز شود.»

بهسازی اطراف برج طغرل بدون گودبرداری
مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران با اشاره به اینکه یکی از اقدامات سازمان نوسازی در محلات دارای بافت فرسوده و کم‌برخوردار شهر تهران، ایجاد فضاهای باز و سبز شهری است، گفت: «یکی از ویژگی‌های محلات فرسوده تهران، کمبود خدمات پشتیبان سکونت است؛ به شکلی که در این محلات، سرانه خدمات پشتیبان سکونت یک‌چهارم میانگین شهر و تراکم جمعیتی در این بافت‌ها، سه‌برابر متوسط شهر است.»
کاوه حاجی‌علی‌اکبری در تشریح سایر پروژه‌های بهسازی در سطح شهر تهران گفت: «بیش از ۳۰پروژه از این نوع در محلات مختلف به بهره‌برداری رسیده یا در حال اجراست. در بسیاری پروژه‌های بهسازی، به‌دلیل اینکه هم پاخور فضا افزایش پیدا کند و هم امکان نظارت اجتماعی در محدوده ایجاد شود، حداقل یک فعالیت در فضا پیش‌بینی می‌کنیم که متناسب با نیازی که ساکنان اعلام می‌کنند، ممکن است قرائتخانه کوچک، مغازه و یا فضای ورزشی باشد. اما هدفمان اقتصادی نیست؛ بلکه هدف این است که چراغ فضا همیشه روشن باشد، چون فعالیت، مخاطبان بیشتری را به فضا جذب می‌کند و حضور بیشتر مردم هم امنیت فضا را بالا می‌برد.»
مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران با تأکید بر اینکه در بهسازی محدوده مجاور برج طغرل هیچ گودبرداری صورت نگرفته است، گفت: «تنها اقدامی که در محل پروژه انجام شده، آواربرداری بوده و بقایا و نخاله‌های املاک تخریب‌شده جمع‌آوری شده است.» کاوه حاجی‌علی‌اکبری با تأکید بر اینکه پایین‌تر از این سطح هم نخواهیم رفت و کف پروژه ما همین نقطه است، گفت: «روی زمین هم ارتفاع بیشتر از ۷۰سانتی‌متر به‌عنوان آبنما و سکوهایی برای نشستن نداریم. برخلاف آنچه گفته شده، این پروژه صرفا یک فضای بازی نیست. در این محدوده به‌هیچ‌وجه نه گودبرداری اتفاق افتاده و نه قرار است چنین کاری انجام شود. با اینکه عنوان شده است شهرداری در این محدوده گودبرداری می‌کند، اما از روز نخست که پروژه را شروع کردیم، می‌دانستیم که پروژه در حریم درجه یک برج طغرل و در شهرری با حداقل ۲۸۰۰سال سابقه شهرنشینی قرار دارد.» او درباره محصورشدن زمین پروژه و اطلاع‌رسانی درخصوص آن و حساسیت شهروندان و رسانه‌ها گفت: «نمی‌دانم طرح این موضوع که در این محدوده گودبرداری شده و ساخت‌وساز انجام می‌شود، بر چه مبنایی بوده است. وقتی قرار می‌شود پروژه‌ای -حتی در حد سنگفرش پیاده‌رو- اجرا شود، باید سایت پروژه -به‌دلیل موضوعات ایمنی- محصور شود. در این پروژه کار عجیب و غریبی انجام نمی‌شود و از روزی که پروژه آغاز شده، همکاران ما در سازمان نوسازی در بناهای مشرف به زمین دوربین نصب کرده‌اند و پروژه را ثبت می‌کنند و تمام فیلم‌ها و عکس‌هایی را که وجود دارد، حاضریم در اختیار رسانه‌ها قرار دهیم.»


چرا تهران میدانگاه می‌خواهد


علی اعطا؛ رئیس کمیته معماری و طرح‌های شهری شورای شهر تهران 
توسعه میدانگاه‌های پیاده در شهر تهران موضوعی بود که در سال97 از سوی کمیته معماری و طرح‌های شهری شورای شهر تهران مطرح و پیگیری شد. میدانگاه با هدف گفتمان‌سازی در کمیته معماری و طرح‌های شهری پیگیری و خوشبختانه این واژه وارد ادبیات مدیران شهری، بدنه کارشناسان و همچنین رسانه‌ها شد. طرح‌های مختلفی تحت عنوان میدانگاه‌های پیاده در شهر تعریف شده است؛ بخشی از این طرح‌ها را سازمان نوسازی شهری تهران دنبال می‌کند که پروژه امیرکبیر یکی از این نمونه‌هاست. البته به‌زودی طرح‌های دیگری هم از سوی این سازمان دنبال و افتتاح خواهد شد. بخشی از این پروژه‌ها را سازمان زیباسازی دنبال می‌کند و بخش دیگری هم از سوی سازمان مشاور فنی و مهندسی در شهرداری تهران در دست اجراست. در واقع یک سیاستگذاری کلی و عمومی هم برای این موضوع در کمیته معماری و طرح‌های شهری شورای شهر تهران انجام شده و در دست پیگیری است. از سوی دیگر، به‌منظور تبیین معیارها و چارچوب‌های نظری میدانگاه‌های پیاده، سال گذشته سفارشی را به مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهرداری تهران دادیم که توسط دانشگاه تربیت مدرس دنبال و برای اجرای پروژه‌های آینده مکان‌یابی شد. بر این اساس، ما مسیر راه را برای نیمه دوم امسال و سال آینده ترسیم کرده‌ایم و بر همین مبنا کار را توسعه خواهیم داد. دلیل اینکه اساسا چرا تهران به میدانگاه‌های شهری نیاز دارد این است که تهران، به‌لحاظ بافت ساختمانی و شهری، شهر متراکمی است و نیازی از این نوع احساس می‌شد. برداشت کارشناسی ما این بود که به‌منظور توسعه عرصه‌ها و فضاهای عمومی شهر لازم است به‌گونه‌ای حرکت کنیم تا بتوانیم پروژه‌های مرتبط را تعریف کنیم و میدانگاه‌ها عملا پاسخی به این نیاز بود.