شاهکار وارطان

سعید برآبادی  

از میان معماری‌های سال1317، عمارت هتل دربند را انتخاب کرده‌ایم؛ عمارتی نزدیک به باغ سعدآباد که 8دستگاه ویلای کوچک به آن متصل‌اند و جزو نخستین بناها با کارکرد پذیرایی از گردشگران خارجی در ایران به‌حساب می‌آید. هتل دربند، شاهکار وارطان هوانسیان است؛ معمار ارمنی سختگیری که به تازگی با مدرک معماری از فرنگ برگشته و به استخدام اداره شهربانی درآمده بود. طرح بنا با گنبدهای رفیع و قوس‌های جناقی‌اش پیش از هر چیز، حواس بیننده را به آسمان ایران پرت می‌کرد و شاید به همین‌خاطر است که سیاحان در دیدار، آن را شبیه به نوعی رصدخانه می‌دانستند. هتل 50اتاق داشت و وارطان در تمامی اتاق‌ها سعی کرده بود ردپایی از هنر ایرانی را خصوصا در تزئینات به جا بگذارد اما طراحی اتاق‌ها، فرنگی‌مآب بود و به هیچ عنوان در آن، خطوط محدودکننده اندرونی و بیرونی معماری اسلامی دیده نمی‌شد. سرانجام این هتل نیز در نوع خود جالب است؛ هتلی که تا زمان انقلاب به‌عنوان یکی از مهم‌ترین هتل‌های پایتخت شناخته می‌شد، خیلی راحت و ساده در آخرین روزهای سال1392، با بلدوزر و شبانه تخریب شد تا یکی از ارزشمندترین یادگاری‌های معماری پهلوی اول در تهران برای همیشه از روی نقشه حذف شود.