آلودگی و ترافیک، مشکل همه کلانشهرهاست

محمد سرابی_خبرنگار

 اگرچه امروز نابسامانی‌های اقتصادی و بیماری کرونا مشکلات اصلی کشور را تشکیل می‌دهد، اما آلودگی هوا و ترافیک به‌عنوان اصلی‌ترین مشکلات شهر همچنان باقی است. تردد کمتر در سطح شهر و تغییراتی مانند لغو طرح ترافیک باعث شده است که از بحران ناشی از خودرو‌های شخصی غافل شویم، اما شهرداری همچنان گسترش شبکه حمل‌ونقل عمومی را با تامین اتوبوس و‌ واگن مترو و همینطور اصلاح طرح‌های ترافیکی که برای دهه‌ها بدون تغییر بودند، دنبال می‌کند.
شهردار تهران درباره علت حل نشدن مشکل آلودگی هوا اظهار کرد: در سال۱۳۹۶ وقتی از مردم درباره مشکلات شهر تهران پرسیدند آنها 2 مشکل آلودگی هوا و ترافیک را اصلی‌ترین مشکل تهران می‌دانستند. الان هم این 2 مشکل در همه کلانشهرها وجود دارد.
پیروز حناچی در یک برنامه تلویزیونی گفت: از 2 دهه پیش طرحی با نام طرح «کنترل آلودگی هوای تهران» آغاز شد که شامل اقدامات بسیار گسترده‌ای است و معاینه فنی و نمره‌گذاری خودروها تا اصلاح سوخت خودروهای سنگین را شامل می‌شود. حتی کنترل معادنی که در اطراف تهران فعالیت دارند و یا نیروگاه‌هایی که از مازوت استفاده می‌کنند هم در این طرح دیده شده است.
او اظهار کرد: اگر نمودار اقدامات انجام شده را در 2 دهه گذشته ترسیم کنید، می‌بینید که روند آلایندگی کاهنده بوده اما به تناسب افزایش جمعیت و گذر زمان، تعداد منابع آلاینده درکل افزایش یافته که باعث شده اثر آن اقدامات دیده نشود؛ به‌عنوان مثال میزان آلایندگی برخی خودروها بعد از 3 سال سه‌برابر می‌شود. این را گفتم تا بدانیم با وجود همه اقدامات انجام شده، کارها کافی نبوده است.
حناچی با بیان اینکه در 2 سالی که شهردار تهران بوده تمام تلاش خود را برای کاهش آلودگی هوا کرده است، گفت: تلاش شد که اتوبوس‌های جدید وارد ناوگان شهری شود، برنامه‌ای برای برقی کردن موتورسیکلت‌ها در دستور کار است، همچنین برنامه‌ریزی برای استفاده از اتوبوس‌های برقی و تاکسی‌های هیبریدی که نقش مهمی در کاهش آلودگی خواهند داشت، همینطور توسعه حمل‌ونقل عمومی پیشرفته شامل مترو، اتوبوس و موتورهای برقی که سوخت الکتریکی دارند.
حناچی بزرگ‌ترین اتفاق شهری را توسعه حمل‌ونقل عمومی عنوان کرد و گفت: وقتی مدیریت شهری تغییر می‌کند، اداره شهر نمی‌ایستد و کارها براساس اولویت ادامه می‌یابد. طرح جامع حمل‌ونقل در شهر وجود دارد و هر شهردار که می‌آید آن را ادامه می‌دهد. در دوره جدید مدیریت شهری خط ۶ و ۷ متروی تهران تکمیل شد و خط ۱۰ به‌زودی کلنگ خواهد خورد. منطقه ۲۲ که من آن را «سیاه چاله» تهران می‌نامم نیز به حمل‌ونقل ریلی وصل خواهد شد.

بهره‌برداری از ۱۲ ایستگاه جدید
شهردار تهران درباره افزوده نشدن تونل جدید مترو گفت: شبکه متروی تهران اینطور نیست که با متر آن را بسنجیم. توسعه این شبکه سال‌ها طول می‌کشد و حفاری و تونلینگ آن بعد از چند سال آماده ریل‌گذاری می‌شود. ۵۰‌درصد مترو سیویل (ساختمانی) و ۵۰درصد (تجهیزات) متحرک و ثابت است. این را با متر نمی‌توان سنجید ولی به‌طور قطع توسعه و اتصال کامل خط ۶ و ۷ در این دوره انجام شد. معنی آن این است که حرم حضرت عبدالعظیم را به سولقان وصل کردیم و تا آخر امسال ۱۲ ایستگاه به بهره‌برداری خواهد رسید.
او ادامه داد: گرچه دولت از بودجه عمرانی کمکی نکرد، ولی از محل قانون بودجه و اوراق مشارکت برای این کار اجازه داده شد. در زمینه اوراق مشارکت ۵۰ درصد منابع را ما تامین می‌کنیم و بازپرداخت بقیه توسط دولت است. البته این، مرحله پیچیده‌ای دارد و موفق شدیم اوراق سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ را زنده کنیم. در نتیجه به‌زودی در تهران تعداد زیادی اتوبوس خواهیم داشت و تکمیل خطوط مترو زودتر انجام می‌شود.
شهردار تهران در مورد اتوبوس‌های شهری نیز گفت: فکر می‌کنم از سال ۱۳۹۳ به بعد اتوبوس جدیدی به تهران اضافه نشده باشد و امسال با ایران‌خودرو دیزل برای ساخت ۱۲۰ اتوبوس و ۱۲۰ مینی‌بوس قرارداد امضا شد. در روزهای گذشته هم از پروژه ساخت یک رام قطار شهری ساخت داخل رونمایی شد که تاکنون ۴۷درصد پیشرفت فیزیکی داشته، شرکت‌های دانش بنیان در این پروژه دخیل هستند و تحقق آن، همه کلانشهرها را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد.

1000ساختمان‌ ناایمن
حناچی در پاسخ به مجری که پرسید در حادثه پلاسکو شما معاون وزیر مسکن بودید و طی مقاله‌ای بر روشن شدن وضعیت ساختمان‌های ناایمن تهران و معرفی آنها تأکید کردید، گفت: بعد از حادثه پلاسکو گزارشی منتشر شد که نشان می‌داد هزار ساختمان بلند در تهران در معرض خطر هستند و این در قالب طرحی در آتش‌نشانی با عنوان طرح «۹۹۹» اجرا می‌شود. در این طرح ساختمان‌ها شناسایی و به مالکان آن خطرات احتمالی اعلام می‌شود. پلاسکو یک ساختمان اداری بود که در آن به‌صورت انبوه لباس تولید می‌شد و حتی پله‌های اضطراری آن هم انبار شده بود.
او با اشاره به حادثه ساختمان سینا اطهر نیز گفت: آتش‌نشانی به آنها 4 اخطار داده بود اما طبق قانون، شهردار اجازه پلمب ندارد. این ساختمان هم یک ساختمان مسکونی بود که به‌دلیل خلأ قانونی به یک کلینیک پررفت‌وآمد تبدیل شده بود، حتی به‌دلیل ترس از افزایش قیمت در بخشی از این ساختمان تعداد زیادی کپسول اکسیژن دپو شده بود و آن انفجار، نتیجه منفجر شدن 2 کپسول بود که با تلاش همکاران از اشتعال مابقی کپسول‌ها جلوگیری شد.
شهردار تهران گفت: بعد از حادثه پلاسکو تجهیزات آتش‌نشانی به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش یافت؛ در آن زمان سازمان آتش‌نشانی تنها 2 نردبان بلند داشت الان این تعداد به ۲۲ نردبان رسیده و سایر تجهیزات هم به‌روزرسانی شده است. به هر حال باید دانست که برخی ساختمان‌هایی که در تهران ساخته شده‌اند متعلق به چند دهه قبل هستند و کسانی که در این ساختمان‌ها حضور دارند باید بدانند در معرض چه خطراتی هستند. سیستم‌های اطفای حریق در برخی ساختمان‌ها نصب شده و حتی سامانه مجازی طراحی شده که در ساختمان‌های نصب این سامانه در دستور کار است و به‌زودی افتتاح می‌شود؛ به‌طوری‌که با استفاده از این سامانه بدون نیاز به تماس تلفنی، آتش‌نشانی متوجه حادثه می‌شود.
شهردار تهران افزود: بعد از زلزله رودبار و منجیل مقررات ملی ایمنی ساختمان به‌طور کامل در شهرها اجباری شد. در واقع ساختمان‌هایی قبل از سال۱۳۶۸ ساخته شده‌اند و مقررات ملی در آنها رعایت نشده که شامل تعداد زیادی از ساختمان‌ها می‌شود. رفتن سراغ ساختمان‌هایی که در معرض آسیب هستند پروژه عظیمی است که فقط شهرداری نمی‌تواند از پس آن برآید و همه باید کمک کنند.

اختلاف بین دستگاه‌ها
حناچی در جواب سؤالی درباره شرکت نکردن او در جلسات هیأت دولت اظهار کرد: از قبل سنت حسنه‌ای در دولت وجود داشت تا برای همکاری‌های بیشتر، شهردار تهران نیز به جلسات دعوت می‌شد اما مدتی است دعوتنامه‌ای برای من ارسال نمی‌شود.
او ارتباط این موضوع با ملک جماران را رد کرد و گفت: اختلاف از این جنس بین دستگاه‌های مختلف زیاد است. جالب است بدانید خیلی از وزارتخانه‌های بزرگ دولت از سال‌ها قبل در ساخت و سازهای ساختمان‌هایشان رأی کمیسیون ماده ۱۰۰ (تخلف ساختمانی) دارند، ولی این امکان وجود ندارد که شهرداری بخواهد در مورد همه این ساختمان‌ها رأی کمیسیون ماده۱۰۰ را اجرا کند با این حال تأکید می‌کنم ارتباط نزدیک بین شهرداری و دولت با وجود تمام این اختلافات، به نفع مردم خواهد بود.
او با اشاره به شیوع کرونا و افزایش تحریم‌ها گفت: مهم‌ترین اقدام دوره مدیریت شهری کنونی اتمام طرح‌های عمرانی بود که از قبل باقی مانده بودند. آخرین آن هم پروژه شهید رستگاری بود که حداکثر پاییز امسال به بهره‌برداری می‌رسد و چند روز قبل هم یکی از مناطق تهران از بن‌بست ترافیکی خارج شد و خیابان استاد معین عملا به محله جی وصل شد. تلاش ما این است که روی ریل طرح تفصیلی شهرداری حرکت کنیم، به تراکم‌فروشی دامن نزدیم چرا که افزایش و توسعه کالبدی شهر را به‌عنوان یک محور در دستور کار خود قرار ندادیم.
شهردار با بیان اینکه اگر ما به‌خود اجازه دهیم از قانون عدول کنیم ممکن است در کوتاه‌مدت مشکل حل شود اما مشکلات مضاعفی به شهر اضافه می‌شود، افزود: در مدیریت شهری کنونی، تلاش شد 2 لایحه به تصویب برسد که همه کارهایش انجام شد ولی ابلاغ نشد. نخست لایحه مالیات بر ارزش افزوده و دومی لایحه درآمد پایدار که به همه کلانشهرها ربط دارد. باید معلوم شود که شهرداری‌ها با چه هزینه‌ای و از کجا باید تامین مالی شوند چرا که اگر این اتفاق نیفتد آنها خودشان تصمیم می‌گیرند از کجا کسب درآمد کنند. شهردار تهران در پایان گفت: حل مشکل کلانشهری مثل تهران که یک ابرشهر است و از قزوین تا آن سوی فیروزکوه تحت‌تأثیر آن است از یک نفر و یک سازمان بر نمی‌آید و همه باید کمک کنند. از شهروندان گرفته تا مسئولان که در این شهر نقش دارند. وقتی مردم می‌گویند آلودگی مشکل ماست بنابراین باید همه کمک کنیم تا معضلات حمل‌ونقل و آلودگی حل شود. 

اصلاح طرح‌های محدودیت ترافیکی
در اردیبهشت 97طرح ترافیک تهران که برای 40سال ثابت بدون تغییر مانده بود به روز‌رسانی شد. اجرای طولانی‌مدت این طرح با وجود دگرگونی‌های اساسی خودرو‌ها و شبکه خیابان‌ها، نه‌تنها تأثیر پیشین را نداشت بلکه به‌دلیل صدور مجوز‌های متعدد ورود به محدوده طرح، زمینه‌ساز سوء‌استفاده گسترده شده بود. با اصلاح طرح ترافیک و لغو یا کاهش مجوز‌های گوناگونی که سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف برای خود ایجاد کرده بودند، موج مخالفت آغاز شد اما شهرداری به‌کار خود ادامه داد و طرح 40ساله متناسب با شرایط روز و با تمرکز بر کاهش آلودگی هوا و ترافیک اصلاح شد. از تابستان سال98 نیز طرح کنترل آلودگی هوای تهران (زوج و فرد) به اجرا درآمد. این طرح نیز سابقه‌ای تا سال84 دارد و در این مدت ناکارآمدی خود را نشان داده بود. در کنار این دو، تقویت مترو و اتوبوسرانی و همینطور تشویق شهروندان به استفاده از دوچرخه نیز آغاز شد. دوچرخه‌سواری به‌عنوان شیوه مؤثری در حمل‌ونقل همچنان در پوشش دوچرخه‌های اشتراکی و سه‌شنبه‌های بدون خودرو انجام می‌شود،اما چه چیزی باعث می‌شود که آلودگی هوا و ترافیک همچنان ادامه داشته باشد؟ پاسخ این سؤال افزایش مهم‌ترین منبع آلوده‌کننده شهری یعنی خودرو‌های شخصی است. این خودرو‌ها در تعداد انبوه تولید و به سرعت وارد جریان ترافیک شهری می‌شوند بدون اینکه خودرو‌های فرسوده از آن خارج شوند. تولید خودرو و استفاده مکرر از آن باعث شده است که اقدامات شهرداری و دیگر ارگان‌ها برای کاهش آلودگی هوا به نتایج مورد نظر خود نرسد و همچنان شاهد آلودگی هوا در شهر باشیم.