سناریوهای پیش‌ روی لبنان پس از استعفای دولت

سیاوش فلاح پور_خبرنگار

روز دوشنبه عمر کوتاه دولت حسان دیاب در لبنان به سر رسید؛ دولتی که نزدیک به 8‌ماه قبل، پس از استعفای سعد حریری و با هدف کنترل فضای داخلی لبنان بر سر کار آمد. شعار دیاب، مبارزه با فساد و عبور از بحران فروپاشی مالی بود؛ اگرچه در عمل هیچ دستاورد قابل‌ذکری از خود بر جای نگذاشت. حالا بار دیگر لبنان به نقطه‌ای بازگشته که 8‌ماه قبل، با شروع جنبش اعتراضی 17اکتبر در آن قرار گرفته بود؛ استعفای دولت، خیابان‌های مملو از معترضان خشمگین، وضعیت اقتصادی بحرانی و البته رقابت جریان‌های سیاسی برای سیطره بر وزارتخانه‌های دولت بعدی. در واقع همه‌‌چیز مشابه 8‌ماه قبل است با یک استثناء؛ دیگر خبری از بندر بیروت نیست!

اولین نبرد برای انتخابات زودهنگام
از همین حالا نشانه‌های نخستین رویارویی میان جریان‌های قدرت در لبنان نمایان شده است؛ رویارویی‌ای که به مسئله انتخابات زودهنگام و سرنوشت پارلمان این کشور برمی‌گردد. بخشی از جریان‌های سیاسی لبنان، ازجمله احزاب کتائب و قوات (مسیحیان متمایل به آمریکا) خواهان انحلال پارلمان و برگزاری انتخابات زودهنگام هستند. این دو حزب، هم‌اکنون سهم اندکی از پارلمان و متعاقبا ساختار قدرت سیاسی لبنان در اختیار دارند؛ امری که در شرایط کنونی به نوعی فرصت و امتیاز برای کتائب و قوات تبدیل شده است، چرا که دستگاه تبلیغاتی آن‌ها، جریان‌های رقیب خود را مسئول وضع کنونی کشور معرفی کرده و از مردم می‌خواهند برای تغییر شرایط، به آنها رأی بدهند. از سوی دیگر، محبوبیت اصلی‌ترین رقیب این دو حزب در مناطق مسیحی‌نشین (جریان آزاد ملی به رهبری میشل عون) تا حد زیادی کاهش یافته است و این موقعیت، فرصتی تاریخی برای کتائب و قوات به شمار می‌آید.
در مقابل اما احزاب جریان آزاد، المستقبل (سعد حریری) و جنبش امل (نبیه بری) مخالف انتخابات زودهنگام بوده و از تشکیل دولت وحدت ملی حمایت می‌کنند، چراکه از ریزش پایگاه رأی خود آگاه هستند و انتخابات زودهنگام را تهدیدی علیه سهم کنونی خود در پارلمان می‌دانند. دستگاه‌های تبلیغاتی این احزاب نیز با تأکید بر وضعیت بحرانی لبنان، ورود به مناقشات و رقابت‌های انتخاباتی را اشتباه دانسته و تشکیل دولتی متشکل از تمام جریان‌های سیاسی را راه‌حل عبور از بحران فعلی کشور به‌حساب می‌آورند.
در این میان، حزب‌الله که از قضا پایگاه رأی ثابتی داشته و نگرانی چندانی نسبت به نتایج انتخابات ندارد هم از تشکیل دولت وحدت ملی حمایت می‌کند؛ البته با دیدگاهی متفاوت. به گفته حاج‌حسین الخلیل، معاون سیاسی حزب‌الله، برگزاری انتخابات زودهنگام بدون اصلاح قانون انتخابات صرفا بازی با وقت بوده و هیچ نتیجه متفاوت و مطلوبی برای جامعه لبنان نخواهد داشت. قانون کنونی انتخابات در لبنان بر مبنای نظام طایفه‌ای بوده و نسبت‌های ثابتی را برای هر جریان دینی/ نژادی درنظر گرفته است. مخالفان این قانون معتقدند چنین ساختاری فضا را برای فساد و ناکارآمدی مهیا کرده است و برای تغییر آن، باید انتخاباتی دمکراتیک و نه طایفه‌ای در لبنان برگزار شود.
جالب آنکه حسان دیاب، نخست‌وزیر دولت سابق لبنان روز شنبه و همزمان با اعتراضات شدید خیابانی، موافقت خود با برگزاری انتخابات زودهنگام را اعلام کرد. منابع آگاه در این‌باره به شبکه المیادین گفتند: موضع‌گیری دیاب بدون هیچ هماهنگی‌ای با ائتلاف حامی وی (عون، بری، نصرالله) و به‌صورت شخصی بوده است! پس از گذشت 3روز، روزنامه الاخبار در گزارشی نوشت: دیاب براساس مخالفت‌های شخصی با نبیه بری و با هدف فشار بر او، مسئله انتخابات زودهنگام را به‌عنوان آخرین موضع‌گیری رسمی خود مطرح کرد؛ بری نیز در پاسخ و بدون هیچ هماهنگی‌ای با حزب‌الله و میشل عون، از نمایندگان جنبش امل خواسته حمایت خود از دولت دیاب را متوقف کنند؛ امری که استعفای دیاب در عصر روز دوشنبه را به‌دنبال داشت.

نخست‌وزیر بعدی؛ حریری یا نواف سلام؟
کفه ترازوی سیاسی در لبنان فعلا به نفع جریانی است که از تشکیل دولت وحدت ملی، بدون انتخابات زودهنگام حمایت می‌کند. بر این اساس، از هم‌اکنون اسامی مختلفی به‌عنوان گزینه‌های ریاست بر دولت جدید لبنان در رسانه‌های این کشور مطرح شده است؛ گزینه‌هایی که در راس آنها نام سعدحریری، نخست‌وزیر اسبق لبنان و نواف سلام، سفیر سابق این کشور در سازمان ملل به چشم می‌خورد. روزنامه الاخبار در این‌باره می‌نویسد: گزینه اصلی آمریکا، فرانسه و عربستان سعودی برای ریاست بر دولت جدید، نواف سلام، سفیر سابق لبنان در سازمان ملل و قاضی کنونی در دادگاه بین‌المللی لاهه است. شعار این دولت «بی‌طرفی سیاسی» و «جذب نیروهای تکنوکرات» خواهد بود. در مقابل اما سالم زهران، از تحلیلگران سیاسی نزدیک به جریان 8مارس (حزب‌الله و متحدانش) با انتشار مقاله‌ای مدعی شد: در ساعات پایانی روز دوشنبه نشستی میان نبیه بری، جبران باسیل (داماد میشل عون) و علی حسین خلیل، معاون سیاسی حزب‌الله برگزار شده است. در این نشست تمام اعضا، ضمن مخالفت با تشکیل «دولت بی‌طرف سیاسی» و مخالفت با انتخابات زودهنگام بر تشکیل «دولت وحدت ملی» تأکید کرده‌اند. اصلی‌ترین گزینه مورد نظر هر 3شخصیت نیز، سعدحریری بوده است.