مخاطرات توسعه نامتوازن شهرها

رضا کرمی‌محمدی‌؛  رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران

حادثه انفجار مهیب اخیر در بیروت، ناشی از بی‌توجهی مقامات و مدیران این شهر نسبت به دپوی مقادیر زیاد نیترات آمونیوم، این نگرانی را در میان مردم و مسئولین بسیاری از شهرها ایجاد کرده است که مبادا مشابه این مخاطرات شهرهای آنها را نیز تهدید می‌کند و آیا آنها برای رفع این خطرات کاری کرده‌اند؟ همه می‌دانیم در شهر ما تهران نیز مخاطراتی وجود دارد که هرازگاهی آتش یکی از این مخاطرات شعله‌ور شده و دامن ما را می‌گیرد. باید بپذیریم اغلب این مخاطرات ناشی از رشد و توسعه نامتناسب شهر در گذشته (و چه بسا اکنون) است و انبارها و مستحدثاتی که روزی در خارج شهر و به دور از هرگونه خطری برای مناطق مسکونی بوده‌اند هم‌اینک در حلقه تنگ محاصره ساختمان‌های مسکونی، اداری و تجاری قرار گرفته‌اند و تبدیل به تهدیدی برای سلامت شهر ‌شده‌اند. انبارهای نفت شهران تنها نمونه‌ای از این موارد است که اخیرا سبب نگرانی‌هایی از وقوع حوادث مشابه بیروت در تهران شده است. البته در این مورد به‌خصوص باید گفت که در15-10سال گذشته اقدامات خوبی برای مهار خطرات ناشی از این مخازن در شهر صورت گرفته و شایسته است مسئولان محترم وزارت نفت هرچه سریع‌تر نسبت به گزارش اقدامات خود در این زمینه به مردم توضیح دهند تا از گسترش دامنه نگرانی‌ها بکاهند. چنانچه نیاز به اقدامات تکمیل‌کننده نیز باشد برنامه خود را برای آن اعلام کنند تا به سؤالات و ابهامات مردم پاسخ درخور داده باشند. البته انبارهای نفت شهران تنها مخاطرات تهدید‌کننده شهر نبوده و موارد دیگری نیز در این فهرست وجود دارند. یکی از این موارد هم وجود گودهای خطرناک متعدد در سطح شهر به‌حساب می‌آید که بدون استحکام لازم برای مدت‌ها باقی مانده‌اند و صاحبان آنها با وجود تأکیدات سازمان نظام مهندسی و پیگیری‌های مکرر مدیریت شهری تهران، اقدام شایسته‌ای برای اصلاح آنها نمی‌کنند. این موضوع به‌ویژه در مناطقی که از لحاظ ژئوتکنیکی خاک سست و نرم‌تری دارند خطرات به‌مراتب بزرگ‌تری ایجاد می‌کنند. حادثه اخیر ریزش ساختمان در یکی از مناطق جنوبی شهر یکی از همین موارد بود.
موضوع به همین موارد ختم نمی‌شود و اگر عزم جدی برای توجه کافی به مسائل بحران‌زا و مخاطره‌آمیز در برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ای شهر نشود و اگر همیشه آخرین چیزی که به ذهن می‌رسد بررسی مخاطرات و ریسک‌های ناشی از اجرای پروژه‌های شهری باشد و اولویتی برای این امور قائل نباشیم باید منتظر گسترش روزافزون چنین حوادثی در جامعه بی‌توجه به این امور باشیم. در کلانشهرهایی نظیر تهران باید در اجرای هر پروژه خصوصی یا دولتی، خطرات و آسیب‌پذیری‌های فعلی و آتی ناشی از اجرای پروژه، جامعه تحت خطر و نیز ظرفیت‌های لازم برای مواجه با مخاطرات حاصله کاملا مورد توجه قرار بگیرند تا در آینده کمتر شاهد حوادث ناگهانی و پیش‌بینی نشده اینچنینی باشیم. پروژه‌های مهم شهری باید دارای پیوست ایمنی و مدیریت بحران باشند تا مردم شهر بیش از این در معرض مخاطرات روزافزون قرار نگیرند. شهردار محترم تهران تأکیدات ویژه‌ای در این زمینه داشته‌اند و ان‌شاءالله با جدیت و اهتمام شورای محترم شهر تهران به‌زودی اقدامات قانونی مناسبی در این حوزه صورت می‌پذیرد.