آیا قرار گرفتن در معرض گرما باعث افزایش خشونت می‌شود؟
بخار مغزها
نگار حسینخانی_روزنامه نگار
هوا گرم است و مردانی با پیراهن‌های دریده، قفل فرمان را از ماشین‌هایشان بیرون آورده و در حائلی از مردان جداکننده، در هوا برای هم تکان می‌دهند؛ تصویری تکرار‌شونده در تابستان‌های داغ. تصویری که خیلی‌ها با توجیه گرم بودن هوا و اعصاب‌های خرد‌شده، از کنارش گذر می‌کنند. اما واقعا گرما آستانه تحمل افراد را پایین می‌آورد؟ آیا گرما خود باعث خشونت است یا این فقط تصوری عمومی از فصل تابستان است؟ در این‌باره با کورش ساسانی، روان‌درمانگر، صحبت کرده‌ایم. او معتقد است گرما به‌خودی خود نمی‌تواند خشونت ایجاد کند، بلکه عوامل دیگری در این بروز خشونت دخالت دارند.
آیا گرمای هوا در تابستان را می‌توان عاملی برای بروز خشونت برشمرد؟
باید درنظر گرفت که با گرما چه اتفاقاتی در مغز رخ خواهد داد و آن اتفاقات باعث ایجاد چه واکنش‌هایی در فرد می‌شود.
خب. آیا رابطه علت و معلولی نیست؟ هرچه هوا گرم‌تر باشد خشونت بیشتر است.
وقتی کلا درباره مسائل انسان و به‌طور خاص، درباره روانشناسی انسان صحبت می‌کنیم، خیلی روابط بین پدیده‌ها، علت و معلولی نیست. اتفاقا روابط پیچیده‌ای است که پارامترهای مختلف، همزمان در آن نقش‌آفرینی می‌کنند و شاید صرفا در یک مدل تئوری بتوان بین 2عامل در روان انسان، رابطه علت و معلولی ایجاد کرد؛ مثلا گرما ممکن است در شخصی به‌واسطه فقر مالی به‌گونه‌ای اثر بگذارد، ولی در یک فرد ثروتمند آن اثر شکل دیگری داشته باشد. بنابراین گرما، بر 2فرد یکسان اثرگذار نخواهد بود. پارامترهای زیادی وجود دارد تا فرد به مرحله خشونت برسد. شاید بتوان گفت رابطه غیرمستقیمی در این بین حاکم است. یا به‌عبارتی، گرما بین بعضی عوامل نقش میانجیگری را بازی می‌کند. بنابراین ممکن است در برخی افراد، نقش افزایشی داشته باشد یا بستری برای بروز خشونت فراهم کند.
پس چه دلیلی می‌توان در این افزایش و کاهش پیدا کرد تا رابطه درست و عقلانی‌تری شکل بگیرد؟
البته گرما را عامل تحریک‌کننده خشونت هم می‌‌دانند؛ اینکه هوای گرم محرک خشم و عصبانیت است. در هوای گرم احتمال برانگیختگی عواطف منفی بیشتر می‌شود، زیرا از نظر جسمی، تحریکپذیری بیشتر بوده یا به‌اصطلاح، طاقت آدم‌ها زود طاق می‌شود. باید این مسئله را درنظر بگیریم که ما در این فصل همانگونه که از نظر فیزیکی تحت‌تأثیر قرار می‌گیریم، از نظر روانی هم حس ناکامی و تحریکپذیری بیشتری در مقابل عوامل منفی داریم. این امر باعث می‌شود در هوای گرم شرایط آزاردهنده شدیدتری را تجربه کنیم.
سرما هم می‌تواند چنین وضعیتی ایجاد کند، چون در سرما هم ممکن است طاقت طاق شود؟
فصل گرما چون با فصل تفریحات، تعطیلات و... همراه است، افراد کارهای پرخطر بیشتری انجام می‌دهند، چون می‌خواهند از چارچوب‌های زندگی روزمره کمی فاصله بگیرند و طبعا با تجربه این موقعیت‌ها، گرما با عوامل دیگری هم‌بسته می‌شود. از طرف دیگر، ظاهرا نوع ادراک ما نسبت به حوادث و وقایع در روزهای گرم‌تر سال تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد و ما جهان را به‌صورت خشن‌تر و بی‌رحم‌تر درک می‌کنیم. این باعث می‌شود مانند شرایط عادی دیگر کنترل سابق را روی رفتارمان نداشته باشیم؛ یعنی خودکنترلی به‌واسطه تغییرات جسمی در ایام گرم سال کمتر می‌شود. ضمن اینکه به‌خاطر گرما آدم‌ها بیشتر به خیابان می‌آیند تا در سرما.
به اعتقاد شما، تغییر رویه زندگی، از خانه بیرون آمدن و... بستری برای این خشونت فراهم می‌کند؟
طبیعتا وقتی حضور در جامعه بیشتر شود، برهم‌کنش و برخورد هم بیشتر خواهد بود. در خانه ماندن، خود عاملی است تا برخوردی با دیگران نداشته باشیم. برخورد نداشتن، احتمال خشم، دعوا و... را کمتر می‌کند تا وقتی برخورد وجود دارد.
این گرما نمی‌تواند تأثیرات جسمی در افراد ایجاد کند که برآیند روانی داشته باشد؟
مطالعه‌ای در این باره وجود دارد مبنی بر اینکه دمای بالای 40درجه، یکسری تغییرات در مغز ایجاد می‌کند و پایداری و تعادل بیوشیمیایی مغز را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. همانطور که آب در گرما تبخیر می‌شود، فرد نیز در گرما شرایط جسمی‌اش تغییر می‌کند. این عامل در افزایش خشونت نیز مؤثر است.
در همینه زمینه :
نگاه دیگر