رقابت تنگاتنگ لاستیک و خودرو در گرانی

فرخنده رفائی_خبرنگار

بازار لاستیک کشور مدت‌هاست جو آرامی ندارد  و گرانی و کمبود بر آن سایه انداخته است. تولیدکنندگان معتقدند با توجه به توان بالای تولید انواع تایر در کشور و تداوم تولید در کارخانه‌ها نباید هیچ کمبودی در بازار داخلی وجود داشته باشد اما حقیقت بازار لاستیک چیز دیگری است. افزایش قیمت انواع تایر در بازار با رشد نرخ ارز آغاز شد و با توقف تخصیص ارز به واردات از زمستان سال گذشته اوج گرفت. با شیوع کرونا و تغییر اولویت‌های وارداتی ثبت سفارش واردات تایر و مواداولیه آن متوقف شد و تولیدکنندگان، 2ماه پایانی سال 98و ماه‌های ابتدای سال 99را با تکیه بر ذخایر مواداولیه موجود در انبارهایشان و البته با امید از سر‌گیری تخصیص ارز دولتی به واردات مواد مورد نیازشان گذراندند؛ انتظاری که هیچ‌گاه محقق نشد.
بیش از 40درصد مواداولیه تولید تایر وارداتی است و این مواد تا همین چند‌ماه پیش با ارز 4200هزار تومانی وارد می‌شد. از سوی دیگر بیش از 70درصد تایر سنگین کشور با واردات تامین می‌شود که در این مورد نیز تا پیش از امسال، ارز دولتی، پایه واردات بود. اردیبهشت امسال سیاست صرفه‌جویی ارزی دولت تعداد زیادی از اقلام وارداتی را از فهرست دریافت‌کنندگان ارز 4200تومانی حذف کرد که تایر و مواداولیه تولید این محصول نیز ازجمله این اقلام بودند. افزایش بیشتر قیمت تایر، نخستین واکنش بازار به این تصمیم بود.

خارجی نیست، ایرانی گران است
اگر بخواهیم فضای 3‌ماه پیش بازار تایر را توصیف کنیم باید بگوییم تعرفه 40درصدی واردات لاستیک سواری، ثبت سفارش واردات این نوع تایر را به حداقل و حتی به روایتی به صفر رسانده است و واردکنندگان مدت‌هاست فقط تایر سنگین وارد می‌کنند، در نتیجه بازار از لاستیک سبک خارجی خالی است. از سوی دیگر رشد نرخ ارز با افزایش قیمت مواداولیه، هزینه‌های تولید را به‌شدت بالا برده و از آنجا که فروشندگان موظف به فروش تایر با نرخ مصوب هستند، از فروش آن خودداری می‌کنند که این کمبود به شکلی غیررسمی قیمت تایرهای تولید داخل را نیز افزایش داده است. با توجه به چنین فضایی در بازار کشورتولیدکنندگان معتقدند برای اینکه بتوانند تولید را ادامه دهند به افزایش بیش از 60درصدی قیمت مصوب احتیاج دارند. سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان همین یک‌ماه پیش به‌طور علی‌الحساب با نیمی از این میزان موافقت کرد و قیمت تایر رسما 30درصد افزایش یافت؛ افزایشی که از دید تولیدکنندگان به هیچ عنوان کافی نبود و نمی‌توانست هزینه‌های بالای تولید را پاسخگو باشد. اما سازمان حمایت هفته گذشته 25درصد دیگر بر این میزان افزود و قیمت تایر در کشور الان 55درصد گران‌تر از قبل است. قیمت لاستیک از پارسال تا امروز افزایش دوبرابری را به صور غیررسمی تجربه کرده و به‌نظر می‌رسد حالا نرخ رسمی و غیررسمی این کالا بیشتر به هم نزدیک شده است.
 
اگر شرایط ثابت بماند
سخنگوی انجمن تولیدکنندگان لاستیک کشور در گفت‌و‌گو با همشهری، افزایش 55درصدی قیمت مصوب لاستیک را درصورت تثبیت دیگر فاکتورهای تأثیرگذار در هزینه‌های تولید، گره‌گشای مشکلات تولیدکنندگان می‌داند و می‌گوید: این افزایش در شرایط موجود می‌تواند نیازهای ما را جوابگو باشد ولی اگر شرایط تغییر کند ممکن است باز تولیدکنندگان دچار مشکل شوند. مصطفی تنها می‌افزاید: ما خواستار افزایش قیمت و تحمیل هزینه به مردم نیستیم اما نمی‌توانیم با زیان تولید کنیم. وقتی اقتصاد ما در شرایطی است که پول روزبه روز ذوب می‌شود و ارزش تهاتری و برابری آن کاهش پیدا می‌کند ما برای اینکه بتوانیم سر پا بمانیم چاره‌ای جز افزایش قیمت نداریم. وی با تأکید بر اینکه کنترل و تثبیت قیمت‌ها تنها راه کمک به تولید است اضافه می‌کند: اگر مسئولان نتوانند شرایط موجود را حفظ کنند و روند افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش ریال که در ماه‌های گذشته جریان داشته، ادامه پیدا کند، تولید در هر عرصه‌ای دچار مشکل می‌شود و لاستیک‌سازان هم از این قاعده مستثنی نخواهند بود.

تغییر نرخ پایه ارز و مشکلات مالی تولید
سخنگوی انجمن تولیدکنندگان لاستیک، مشکل اصلی تولیدکنندگان را در شرایط کنونی تامین نقدینگی عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: مبنای ارز خرید مواداولیه تغییر کرده و تولیدکنندگان باید پول بیشتری بپردازند تا بتوانند به همان میزان قبل مواداولیه خریداری کنند. برای تامین نقدینگی، تولیدکنندگان ناچارند از تمهیداتی مثل دریافت وام بانکی استفاده کنند و متأسفانه بهره بالای وام‌های بانکی فشار زیادی به لاستیک‌سازان وارد می‌کند و هزینه‌های تولید را بالاتر می‌برد. به اعتقاد او زمانی نسبتا طولانی لازم است تا تولیدکننده بتواند خودش را با این شرایط وفق دهد و این دوره فشار مالی زیادی به او تحمیل می‌کند. تنها، می‌گوید: این پول اضافه بعد از مدتی در چرخه معاملات، به تولیدکننده برمی‌گردد ولی در ابتدای این زنجیر پول نقد زیادی لازم است تا تولید انجام شود.

به واردات، ارز نیمایی هم نمی‌دهند
مشکلات تخصیص ارز 4200تومانی به واردات لاستیک سنگین در ماه‌های پایانی سال 98و ابتدای امسال، تا جایی واردکنندگان را آزرده بود که وقتی اردیبهشت امسال لاستیک سنگین با تغییر گروه کالایی از گروه یک به دو رفت و از ارز دولتی محروم شد، این تغییر با استقبال انجمن واردکنندگان مواجه شد. سیدمحمد میرعابدینی، دبیر این انجمن در آن زمان به همشهری گفت: تغییر نوع ارز تخصیصی به واردات از دولتی به نیمایی به افزایش دست‌کم دوبرابری قیمت لاستیک در کشور منجر می‌شود اما با این حال ما از این تغییر استقبال می‌کنیم چون زمانی که لاستیک در گروه کالاهای اساسی طبقه‌بندی شده بود تخصیص ارز به‌راحتی صورت نمی‌گرفت و این  امر باعث شده بود به اعتبار واردکنندگان که طی سال‌ها ارتباط بین‌المللی به‌دست آمده بود، لطمه وارد شود. اما با وجود این گفته دبیر انجمن واردکنندگان، تغییر ارز هم تغییری در شرایط واردات ایجاد نکرده و واردکنندگان کماکان با مشکل تخصیص ارز مواجه هستند؛ این بار نیمایی. دبیر انجمن واردکنندگان لاستیک هم در گفت‌و‌گو با همشهری از ادامه همان روند خبر می‌دهد و می‌گوید: شرایط تخصیص ارز به واردات در ماه‌های اخیر هیچ تغییری نکرده، فقط ارز دولتی را برداشته‌اند.

بدقولی بانک مرکزی و کاهش تمایل به واردات
با شیوع کرونا از بهمن‌ماه سال گذشته و توقف تخصیص ارز به واردات بسیاری از کالاها، 500هزار حلقه لاستیک در گمرک کشور ماند و به‌دلیل در اختیار قرارنگرفتن ارز از سوی بانک مرکزی، مجال ترخیص نیافت. بخش زیادی از این لاستیک‌ها هنوز هم در گمرک باقی مانده است. به گفته میرعابدینی، با گذشت 5‌ماه از سال تنها 80میلیون یورو به واردات تایر اختصاص یافته که با توجه به نیاز سالانه 500میلیون یورو برای واردات و تامین بازار، این میزان فقط نیاز 2‌ماه واردات را پاسخ می‌دهد. با این حال همین میزان تخصیص ارز بخشی از تایرهای مانده در گمرک را وارد بازار کرده است. میرعابدینی در این زمینه می‌گوید: با80میلیون یورو ارز تخصیص‌یافته، حدود 200هزار حلقه لاستیک از گمرک ترخیص شد اما هنوز چیزی حدود 300هزار حلقه تایر بلاتکلیف و در انتظار تخصیص ارز هستند. این در حالی است که سازمان املاک تملیکی گمرک نیز به واردکنندگان فشار می‌آورد که چرا لاستیک‌ها را ترخیص نمی‌کنند و این شرایط، واردکنندگان را در وضعیت دشواری قرار داده است. به گفته این فعال صنفی، به‌دلیل مبهم‌بودن شرایط بازار ارز، واردکنندگان لاستیک انگیزه و تمایلی برای ثبت‌سفارش جدید ندارند چون اعتمادی به تخصیص یا تامین ارز وجود ندارد و این موضوع اعتبار واردکنندگان را نزد شرکای تجاری آنها خدشه‌دار کرده است.

 یا همه یا هیچ‌کس 
دبیر انجمن واردکنندگان لاستیک درباره شایعاتی که در هفته‌های گذشته درخصوص استفاده برخی شرکت‌های خصولتی از ارز دولتی برای واردات تایر مطرح شد، می‌گوید: این شرکت از اعضای انجمن نیست و به تازگی در این زمینه فعال شده است. با این حال ما موضوع را پیگیری و با وزارت صنعت، معدن و تجارت در این خصوص نامه‌نگاری کردیم. حرف ما این است که تخصیص ارز یا برای همه انجام شود و یا برای هیچ‌کس. اگر قرار باشد شرکتی مستثنا شود بازار تایر به کلی به‌هم می‌ریزد، چون هم‌اکنون واردکنندگان رسمی اگر ارزی هم دریافت کنند مابه‌التفاوت قیمت آن با ارز دولتی را می‌پردازند و به همین دلیل قیمت واردات آنها خیلی بالا در می‌آید، و اگر در این میان یک شرکت بتواند با ارز ارزان‌تر کالا وارد کند، تفاوت نرخ وارداتش با دیگر واردکنندگان به بازار شوک وارد می‌کند.