معماری ایران به قلم وارطان

نام وارطان هوانسیان در فهرست معمارانی قرار می‌گیرد که نه فقط در میان اهل فن که تا حد زیادی بین عموم هم شهرت دارند. از یک‌سو این شهرت به‌واسطه سبک او به‌عنوان یک معمار است، اما از سوی دیگر نمی‌توان فراموش کرد که وارطان هوانسیان از دهه1320 تا پایان عمر در سال1361 دست به اقدامات متعددی زده که در تثبیت شکل جدید معماری و شهرسازی در ایران بسیار اهمیت داشت. به‌نظر می‌رسد که او نیز مانند بسیاری از ایرانیان دنیادیده در پی بنیان‌گذاران نهادها بوده، چنان که حتی پیش از بازگشت به ایران هم دبیر انجمن ایرانیان ساکن فرانسه بود. اما در دهه1320 وارطان هوانسیان نه فقط در سال 1323 در تأسیس انجمن آرشیتکت‌های دیپلمه مشارکت کرد که از سال1325 اقدام به انتشار مجله آرشیتکت کرد. این مجله که بیشتر به‌صورت گاه‌نامه منتشر می‌شد در مجموع تنها 2سال دوام آورد و در این دو سال در 6شماره چاپ شد. 3شماره در سال 1325، 2شماره در سال 1326و درنهایت یک شماره در تیر‌ماه 1327. مطالب این نشریه شامل ترجمه مطالب خارجی، معرفی معماران ایرانی، مطالبی درباره مصالح ساختمانی و بخش‌های خبری و گزارش ادواری انجمن آرشیتکت‌های دیپلمه می‌شد. وارطان هوانسیان بعدتر مجله معماری نوین را نیز بنا نهاد. از این منظر و از طریق این دو نشریه می‌توان او را یکی از کلیدی‌ترین چهره‌ها در گسترش معماری نوین ایران نامید. آنچه می‌خوانید صفحاتی از شماره اول این مجله است که در آن وارطان به شکل روشنی  وضعیت معماری ایران در آن سال‌ها را شرح می‌دهد .