تور ناموفق
چرا سفرهای خارجی نخست‌وزیر عراق به عربستان و آمریکا لغو شد؟
سیاوش فلاح پور_خبرنگار
2هفته از هیاهوی رسانه‌ها درباره سفرهای خارجی مصطفی الکاظمی می‌گذرد؛ سفرهایی که قرار بود شامل عربستان سعودی، ایران و آمریکا شود. در این مدت کوتاه، صدها گزارش، تحلیل، مصاحبه و حتی مناظره درباره میانجیگری احتمالی نخست‌وزیر عراق برای کاهش تنش‌های کنونی در سطح منطقه برگزار شد. آنچه در واقعیت رخ داد اما همه را غافلگیر کرد، لغو سفرهای الکاظمی به ریاض و واشنگتن بود! به این ترتیب نخستین دور از سفرهای خارجی نخست‌وزیر عراق، تاکنون به شکل باورنکردنی محدود به ایران بوده است.
تعلیق مذاکرات با آمریکا
دلیل لغو سفر الکاظمی به عربستان، کسالت حال پادشاه سعودی و انتقال وی به بخش نگهداری‌های ویژه بیمارستان عنوان شد؛ دلیلی که دست‌کم در سطح رسمی منطقی به‌نظر می‌رسد، چرا که براساس پروتکل دیپلماتیک عربستان، ملاقات سران سایر کشورها با پادشاه ضروری است و نمی‌توان صرفا به دیدار با ولیعهد اکتفا کرد. با این حال اما برخی رسانه‌های عربی از دلایلی سیاسی برای لغو ناگهانی این سفر سخن گفتند. ازجمله روزنامه رای‌الیوم در گزارش خود با اشاره به این موضوع نوشت: خبر لغو سفر الکاظمی به ریاض، ساعاتی پس از ملاقات خارج از برنامه جواد ظریف با او در بغداد منتشر شد. منابع ما در عراق می‌گویند وزیر خارجه ایران حامل پیامی از سوی تهران برای رهبران سعودی بوده است. اما به فاصله کوتاهی پس از این ملاقات، برنامه سفر نخست‌وزیر عراق به عربستان «با فشارهای دولت آمریکا» لغو شد.
منابع دولتی عراق تاکنون هیچ تاریخی را برای موعد سفر الکاظمی به عربستان مشخص نکرده‌اند؛ کشوری که قرار بود نخستین مقصد سفرهای خارجی نخست‌وزیر جدید عراق باشد. با این حال مصطفی الکاظمی و محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، شب سه‌شنبه مکالمه‌ای تلفنی و کوتاه داشتند، مکالمه‌ای که در آن بر تقویت روابط اقتصادی دوجانبه و ضرورت بازگشت عراق به عمق عربی این کشور تأکید شد.
اگرچه درباره لغو سفر الکاظمی به عربستان دست‌کم مواضع رسمی و تحلیل‌های سیاسی منتشر شده، اما درباره لغو سفر وی به آمریکا هیچ دلیل و مطلب روشنی، جز گمانه زنی‌های سیاسی-حزبی در داخل عراق وجود ندارد؛ گمانه‌زنی‌هایی نه چندان معتبر که عمدتا بر تحولات مربوط به عراق تمرکز کرده و در هیچ‌کدام از آنها، نامی از طرف آمریکایی دیده نمی‌شود.
برای مثال شبکه الحره، فشار گروه‌های نزدیک به ایران بر دولت، برای اعمال نفوذ در هیأت مذاکره‌کننده‌ای که قرار بود با الکاظمی به واشنگتن سفر کند را دلیل اصلی لغو سفر عنوان کرده است. به گفته این شبکه، نخست‌وزیر عراق حاضر به عقب‌نشینی از مواضع خود نشده و به‌دلیل تشدید اختلافات بر سر ترکیب هیأت مذاکره‌کننده، فعلا سفر آمریکا را به‌طور کلی لغو کرده است! از سوی دیگر، شبکه العهد، نزدیک به حشد شعبی، به نقل از منابعی مدعی شده است که مسئله اخراج نیروهای آمریکایی از عراق، یکی از دلایل لغو این سفر به شمار می‌رود. در گزارش این شبکه آمده: رایزنی‌های اولیه میان دولت الکاظمی با آمریکا نشان می‌دهد طرف مقابل حاضر به پذیرش درخواست دولت عراق به‌صورت قانونی و مدنی نیست. این در حالی است که دولت از سوی پارلمان و احزاب برای اجرای این مطالبه تحت فشار قرار دارد و بر این اساس تصمیم گرفته است تا دستیابی به نتیجه‌ای روشن و مقدماتی درباره این پرونده، سفر خود به آمریکا برای از سرگیری گفت‌وگوهای استراتژیک را به تعویق بیندازد. تاکنون هیچ‌یک از دولت‌های عراق و آمریکا درباره دلایل لغو این سفر موضع روشنی اتخاذ نکرده‌اند. منابع غیررسمی می‌گویند براساس توافق میان دو دولت، فعلا برنامه سفر الکاظمی به بعد از عید قربان موکول شده، اگرچه باز هم نشانه‌ای از تاریخ مشخصی به‌عنوان موعد برگزاری سفر دیده نمی‌شود. تمام اینها در حالی است که اجرای بخش مهمی از برنامه‌های دولت عراق به نتیجه مذاکرات این کشور با آمریکا بستگی دارد؛ از دریافت وام صندوق بین‌المللی پول گرفته تا تمدید معافیت‌های تحریمی برای واردات برق از ایران، هماهنگی‌ها برای مبارزه با تهدیدهای جدید داعش و...
بازگشت ناآرامی‌های داخلی
مصطفی الکاظمی به مردم عراق وعده داده بود در 100روز اولیه نخست‌وزیری خود، گام‌هایی جدی برای تغییر وضع کنونی این کشور بردارد؛ گام‌هایی که به گفته او «بار دیگر اعتماد مردمی به نظام و دولت را زنده کند».
حالا اما و در شرایطی که نزدیک به 80روز از آغاز دولت وی گذشته، هیچ اتفاق قابل ملاحظه‌ای در زمینه مطالبات مردمی، مخصوصا بدنه حامی وی رخ نداده است؛ برای مثال مذاکرات با آمریکا به حالت تعلیق درآمده، انفعال دولت در قبال ضعف خدمات شهری و استانی ادامه دارد، وضعیت اقتصاد روزبه‌روز وخیم‌تر می‌شود و حتی برخلاف پیش‌بینی حامیان الکاظمی، اقدامی جدی علیه عاملان ترور هشام الهشامی، مشاور وی نیز صورت نگرفته است. در چنین موقعیتی، بار دیگر اعتراضات خیابانی در بغداد و برخی دیگر از شهرهای عراق آغاز شده؛ اعتراضاتی که از قضا باز هم به شکلی خشن از سوی نیروهای امنیتی مورد سرکوب قرار گرفته است. جالب آنکه الکاظمی در همان نخستین روز نخست‌وزیری، وعده پیگیری و مجازات نیروهایی را داده بود که اعتراضات شهروندان عراقی طی ماه‌های گذشته را با خشونت سرکوب کرده‌اند. حالا بار دیگر همان وضعیت در دولت او تکرار شده، به‌گونه‌ای که روز دوشنبه یک جوان معترض عراقی در جنوب بغداد توسط نیروهای امنیتی به قتل رسیده است. اگرچه الکاظمی به تندی نسبت به این خبر واکنش نشان داده و بر حمایت خود از حق اعتراض شهروندان تأکید کرده، اما معترضان در شعارهایی، نارضایتی خود از عملکرد دولت را اعلام کرده‌اند. ندی شاکر، نماینده پارلمان عراق نیز با بیان انتقاداتی مشابه در صفحه توییتر خود نوشت: دولت الکاظمی هم همچون دولت‌های سابق، خشونت علیه معترضان را آغاز کرده و باز هم مانند همان دولت‌ها، بروز خشونت را به عوامل ناشناس نسبت می‌دهد.
