وکیل المله

 حمیدرضا محمدی 

از چهره‌های آتشین مجلس بود. در مجلس مشروطه، ازجمله مجتهدان مقبول مراجع نجف بود. مجلس دوم که رسید علیه اولتیماتوم روسیه مبنی بر اخراج مورگان شوستر، مستشار آمریکایی در امور مالیه، نطق کرد. جنگ جهانی اول که شد او نماینده مجلس سوم بود و در میان کسانی جای داشت که کمیته دفاع ملی را شکل دادند. مخالفت صریح و سریع او با معاهده 1919 زمانی رخ داد که او وکیل مجلس چهارم بود. او در مجلس پنجم، علیه رضاخان و حکومت جمهوری که در پی آن بود واکنش محکمی نشان داد. وقتی مورد سوءقصد قرار گرفت، عضو مجلس ششم بود. او در انتخابات مجلس هفتم هم شرکت کرد، اما رأی خودش به ‌خودش را هم نشمردند و او با آرای صفر از آن مجلس بازماند!
مدرس جمله مشهوری دارد که «سیاست ما عین دیانت ما و دیانت ما عین سیاست ماست»، اما همین جمله مغفول واقع شده است. ماجرا هم از این قرار است که مجلس چهارم قصد کرد میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک را که رئیس‌الوزرا بود استیضاح کند که او در آن جلسه (دوشنبه 21خرداد 1302) گفت: «... اگر یک کسی از سر حد ایران بدون اجازه دولت ایران پایش را بگذارد در ایران و ما قدرت داشته باشیم، او را با تیر می‌زنیم... دیانت ما عین سیاست ماست و سیاست ما عین دیانت ماست». اما واقعیت این است که این جمله معروف را اول‌بار، میرزا علی‌اکبر شیخ‌الاسلام اصفهانی، وکیل اصفهان در یکی از جلسات همان مجلس چهارم (پنجشنبه 18خرداد 1301) گفت که «... انسان بی‌دین در دنیا از هر سبعی از هر حیوان درنده از هر سمی برای بشریت مهلک‌تر است ولی دیانت چیزی و سیاست چیز دیگری است. آنها 2اصل مختلف هستند. بنده معتقدم به آن ترتیب اولی؛ یعنی معتقدم به اینکه سیاست عین دیانت و دیانت عین سیاست است و این عقیده هم با قانون اسلام تطبیق می‌شود...».