تورم نتیجه خزیدن نقدینگی سوم

سمیرا مصطفی‌نژاد ـ روزنامه‌نگار

بازارهای مالی رایج کشور در 3‌ماه اول از عجیب‌ترین سال ایران و جهان و روزهای منتهی به نیمه‌تیر، تقریبا مانند هر دوره زمانی دیگری با نوسانات و ناآرامی مواجه بودند؛ نوساناتی که پس از تأثیر تحریم‌های آمریکا، اکنون تحت‌تأثیر همه‌گیری کرونا، تعطیلی مشاغل، تورم شدید، افزایش و کاهش شدید قیمت جهانی طلا و نفت و توقف صادرات و واردات قرار گرفته بود. افزایش تورم به‌واسطه رشد نقدینگی و مشکلات ناشی از کسری بودجه دولت و تلاش برای رفع آن، همگی بر بازارهای رایج و معیشت مردم تأثیرگذار بودند. بررسی آمار منتشرشده از بازدهی بازارهای رایج طلا، سرمایه، مسکن و ارز نشان می‌دهد بازار سرمایه مشابه سال گذشته، تنها بازاری است که بیشترین بازدهی را داشته و کمترین میزان بازدهی را بازار مسکن به‌دست آورده است. البته بازدهی بالای بازار سرمایه سال‌هاست که ثابت مانده است. 


بررسی میزان بازدهی بازارهای رایج سال 96 بازدهی بالاتر و 69درصدی بازار بورس را نشان می‌دهد و این به آن معنی است که این بازار امروز نیز همچنان برای سرمایه‌گذاری گزینه مناسبی به‌شمار می‌رود؛ اگرچه عده‌ای از اقتصاددانان معتقدند رشد شدید ارزش سهام در بازار سرمایه نوعی جدید از نقدینگی در کشور را به‌دنبال دارد که حرکت این نقدینگی توسط سرمایه‌گذاران در بازارهای موازی، بر نوسانات شدید و ناگهانی قیمت در بازارهای مسکن، طلا و ارز اثرگذار است و باعث رشد سرسام‌آور قیمت‌ها در این بازارها شده است. به گفته کارشناسان پولی و بانکی، تبدیل سپرده‌های بانکی مردم به سهام و نقدشوندگی بالای بورس، نوع سوم نقدینگی را به‌وجود آورده است که حرکت آن از بازار سرمایه به سمت بازارهای ارز، مسکن و طلا موج تورمی عظیمی را ایجاد خواهد کرد. همین تورم ناشی از حرکت نقدینگی در میان بازارها می‌تواند توضیح دهد که چرا با وجود بازدهی بالای بازارهایی مانند سرمایه، در وضعیت اقتصادی کشور و معیشت مردم بهبودی حاصل نشده و بازدهی در بازارهایی مانند مسکن با افزایش تقاضای مصرفی همزمان نبوده است. بررسی روند بازدهی 4بازار رایج کشور در 3ماه نخست سال و در بعضی موارد تا هفته سوم تیرماه سال‌جاری، نشان می‌دهد بازار بورس با سوددهی 258درصدی همچنان در زمینه بازدهی پیشتاز است و پس از آن بازار طلا با بازدهی 61.7درصدی در رتبه دوم بازدهی قرار گرفته است. اگرچه بازار مسکن در میان 4بازار بررسی شده از کمترین میزان بازدهی برخوردار است، اما کارشناسان مسکن، سرمایه‌گذاری در این بازار را مطمئن‌تر از دیگر بازارهای پربازده‌تر می‌دانند. 



بازار سرمایه؛ بازدهی 258درصدی
شاخص کل بازار سرمایه در نخستین‌ماه سال 1399 برابر 508661واحد بوده و در پایان خرداد‌ماه به 1270627واحد رسید. همچنین شاخص کل بورس تا 23تیرماه 99 برابر 1822083واحد اعلام شده است. ارزش معاملات بازار سرمایه در این بازه زمانی نیز 101815میلیارد تومان در ‌ماه فروردین و 171999میلیارد تومان در‌ ماه خرداد ثبت شده و تا 22تیر‌ماه سال‌جاری به 273885میلیارد تومان رسیده است. به این ترتیب بازدهی بازار سرمایه تا پایان 3‌ماه اول سال 99 برابر 149.7درصد و تا روز 22تیرماه سال‌جاری برابر 258.2درصد بوده است. اقتصاددانان براین باورند که تا پاییز سال 1398 نوسانات بازار سرمایه تحت‌تأثیر تغییرات نرخ ارز بوده است، اما از بهمن سال 98 تا به امروز نوسانات بازار سرمایه به پیشران افزایش قیمت‌ها تبدیل شده و تأثیرپذیری خود را نسبت به بازار ارز از دست داده، به‌طوری که از مهرماه 1396 تا تیرماه 1399 نرخ ارز، افزایشی 453درصدی و ارزش بورس، جهشی 1987درصدی داشته است.




بازار طلا؛ بازدهی 61.7درصدی
در تاریخ 23تیرماه 1399، بازار طلا با افزایش 2030تومانی و با رقم 965900تومان در ازای هر گرم، معاملات خود را آغاز کرد و تا پایان روز به رقم 986700تومان رسید. اما در نخستین روز معاملات بازار طلا در 6فروردین 1399، قیمت هر گرم طلای 18عیار درحدود 300هزار تومان پایین‌تر بود و با قیمت گرمی 619200تومان معامله می‌شد. این رقم تا پایان‌ماه فروردین به 610هزار تومان رسید. در پایان اردیبهشت‌ماه طلای عیار18 با نرخ گرمی 742500تومان و در پایان خرداد‌ماه با نرخ 789800تومان معامله شد. براساس این ارقام، میزان بازدهی بازار طلا در پایان 3‌ماه اول سال 99برابر 29.4درصد و تا روز 24تیر‌ماه سال‌جاری برابر 61.7درصد بوده است.







بازار ارز؛ بازدهی 46درصدی
تأثیرات ناشی از همه‌گیری کرونا و توقف صادرات و واردات و همچنین تعطیلی بازارها و کسب‌وکارها در 3ماه اول سال علاوه‌بر دیگر بازارها، به‌خوبی در بازار ارز نیز خودنمایی کرد. قیمت دلار در نخستین روز کاری پس از تعطیلات نوروز، یعنی در روز 14فروردین 1399، 14898تومان و در آخرین روز فروردین‌ماه 15356تومان بود. 
این نرخ در پایان اردیبهشت‌ماه به 17155تومان و در پایان خرداد‌ماه به 18349تومان رسید. 
همچنین در ادامه روند افزایشی قیمت این ارز در 23تیرماه سال‌جاری قیمت آن به 22546تومان رسید تا بازدهی این بازار در 3ماه اول سال 99به 19.4درصد برسد. 
همچنین محاسبه بازدهی این بازار از اول سال تا هفته سوم تیرماه جهشی 27درصدی را به نسبت بازدهی 3‌ماه اول سال نشان می‌دهد، زیرا بازدهی بازار ارز تا 23تیرماه سال‌جاری به 46.7رسید. در سوم تیرماه سال‌جاری، زمانی که قیمت دلار وارد کانال 20هزار تومان شد، رئیس بانک مرکزی این روند افزایشی را شوک‌های گذرا و موقتی دانست که نمی‌توان براساس آنها سیاست‌های پولی کشور را تغییر داد.  قیمت رسمی اعلام‌شده دلار در روز 24تیرماه 1399، معادل 22740تومان و قیمت این ارز در بازار آزاد 23330تومان اعلام شد.



بازار مسکن؛ بازدهی 23.8درصدی
خردادماه سال 99 بازار مسکن با تورمی باورنکردنی مواجه شد که با افزایش میزان تقاضا نیز ارتباطی نداشت. میزان تورم ماهانه سال‌جاری در بازار مسکن بالاترین نرخ تورم ماهانه از سال 1392 تا به امروز بوده است. 
تحلیل‌گران برای توضیح جهش ناگهانی و کاملا ملموس قیمت مسکن در کشور به چند موضوع اشاره دارند:
 انتقال سرمایه سرمایه‌گذاران از دیگر بازارهای رایج به بازار مسکن، غلبه تقاضای سرمایه‌ای بر تقاضای مصرفی در این بازار و عدم‌عرضه واحد‌های مسکونی از سوی مالکان و سازنده‌ها تحت‌تأثیر نوسانات افزایشی و هیجانی قیمت‌ها در بازارهای موازی مانند ارز و طلا. 
براساس آمارهای خام سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات کشور، تا پایان خرداد سال 1399 تعداد معاملات آپارتمان‌های مسکونی در شهر تهران به 10.8هزار واحد مسکونی رسیده و میانگین قیمت مسکن در شهر تهران در خرداد‌ماه درحدود مترمربعی 19میلیون تومان بوده است. 
میانگین قیمت مسکن در خردادماه به نسبت‌ ماه پیش از آن افزایشی 11.7درصدی و به نسبت ‌خردادماه  سال گذشته افزایشی 41.5درصدی داشته است. 
براساس آمار خام بانک مرکزی، میانگین قیمت هرمترمربع آپارتمان در فروردین 99 برابر 15میلیون و 295هزار تومان، در اردیبهشت‌ماه برابر 16میلیون و 972هزار تومان و در خردادماه برابر 18میلیون و 948هزار تومان بوده است.
 این درحالی است که در فروردین‌ماه حدود  1200واحد مسکونی، در اردیبهشت‌ماه حدود 11310واحد مسکونی و در خرداد‌ماه حدود 10778واحد مسکونی معامله شده است.
 براساس آمار موجود، بازدهی بازار مسکن براساس میانگین قیمت هر مترمربع از واحد مسکونی در شهر تهران 23.8درصد بوده است.