دو‌راهی قاجاریه و رضاخان

روزنامه گاردین منچستر در تاریخ 14فوریه 1925(اواخر بهمن‌ماه 1303) کمتر از 9‌ماه پیش از خلع سلسله قاجاریه از قدرت، در گزارشی از تهران با عنوان «پرسش خاندانی» و زیر تیتر «شاه غایب» (منظور احمدشاه) به بررسی وضعیت متلاطم سیاسی در ایران می‌پردازد و با مرور اتفاقات گذشته، از دورنمای نه‌چندان روشن پیش‌روی ایران خبر می‌دهد. 
در ابتدای این مطلب به این مسئله اشاره شده که پارس(ایران) دوباره در دوراهی یک انتخاب بین سردار‌سپه(رضاخان) و شاه(احمد‌شاه) قرار‌دارد. در ادامه مطلب نیز ضمن مرور وقایع تاریخی سال‌های 1302و 1303، به تلاش‌های رضاخان در سرنگونی قاجاریه و اعلام جمهوری در ایران که به‌دلیل مخالفت روحانیت با شکست مواجه شد، پرداخته و به این مسئله اشاره کرده که در پی مخالفت علمای شیعه در قم با این اقدامات رضاخان، اختلافاتی میان وی و روحانیت پدید آمده‌بود و در نهایت با سفر رضاخان به عراق و حضور در شهرهای مقدس نجف و کربلا، خاتمه یافت. رضاخان سردار‌سپه در بازگشت از عتبات‌عالیات به ایران، متوجه شد که شیخ محمره(شیخ خزعل) قصد شورش علیه دولت مرکزی را دارد. اینکه چگونه سردار‌سپه وی را سر جای خود نشاند بحثی تاریخی است. اما آنچه بسیاری شاید اطلاع دقیقی از آن نداشته باشند این است که رضاخان در بازگشت به تهران از سوی مردم مورد‌استقبال گسترده قرار‌گرفت. او (سردار‌سپه) اکنون در مقام یک پادشاه بدون عنوان پادشاهی است. در ادامه این مطلب روزنامه گاردین منچستر به این نیز اشاره شده بود که در تمام طول تاریخ پارس(ایران)، مردم از تغییراتی که با خشونت همراه بوده استقبال نکرده‌اند و انجام این تغییرات از سوی مجلس نیز چندان محتمل به‌نظر نمی‌رسد. امروز در میان اعضای حزب مرتجع که خیلی از اعضای آن عضو مجلس در تهران نیز هستند، هنوز کسانی زمانی را به‌خاطر می‌آورند که سردار‌سپه قزاقی ساده بود و هنوز در زمره فرماندهان ارشد نبود و به خیلی از آنها با فروتنی سلام نظامی می‌داد. این نمایندگان که خاطره دوران زندگی ساده رضاخان را در ذهن دارند بعید است که با پیشنهاد برکناری شاه که به‌مدت بیش از 2سال از کشور خود دور‌بوده، موافقت‌کنند. 
در سپهر سیاسی ایران حزب توسعه‌گرای واقعی نظیر آنچه در ترکیه دیده‌می‌شود، وجود ندارد، به همین دلیل به‌احتمال زیاد تصورات و ایده‌هایی که برای ایجاد یک دولت مدرن در ایران وجود دارد، با مرگ سردار‌سپه از بین خواهد رفت.