گزارش تحلیلی همشهری از دلایل نزدیک شدن جنگنده های آمریکا به هواپیمای مسافربری ایران
شرارت درآسمان
جنگنده های آمریکا تلاش کرده اند پدافند سوریه را به اشتباه انداخته و باعث شلیک به هواپیمای مسافربری ایران شوند
شرارت های آمریکا در آسمان و دریا علیه کشتی‌ها و هواپیماهای ایران در ماه‌های اخیر شدت گرفته است. اردیبهشت ماه امسال وزیر امورخارجه ایران با ارسال نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل متحد نسبت به تحرکات آمریکا در اعزام نیروی دریایی به منطقه کارائیب با نیت مداخله و ایجاد اختلال و مزاحمت در امر انتقال سوخت ایران به ونزوئلا هشدار داده بود
اسماعیل سلطنت‌پور ـ خبر‌نگار
یک فروند هواپیمای مسافری متعلق به هواپیمایی ماهان با شماره پرواز 1152روز پنجشنبه فرودگاه امام خمینی را به مقصد بیروت ترک کرد. پرواز هواپیماهای ایران پس از وقفه به‌دلیل شرایط کرونایی از دوم مرداد ماه از سر گرفته شده بود.
بامداد جمعه رسانه‌های منطقه‌ای از ایجاد مزاحمت توسط 2جنگنده برای یک هواپیمای مسافری ایران خبر دادند، تصاویر اولیه که توسط سرنشینان هواپیمای ایرانی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد نشان می‌داد که جنگنده‌های ناشناس به نزدیکی هواپیمای ایرانی رفته و در این هنگام خلبان برای جلوگیری از وقوع سانحه ارتفاع هواپیما را یکباره کاهش می‌دهد و به همین دلیل صدای جیغ و فریاد مسافران به آسمان بلند می‌شود؛ تصاویری که پس از فرود هواپیما منتشر شده وضعیت هواپیما را به هم ریخته و مسافران را خون آلود و با حالت بانداژ شده نشان می‌داد. ابتدا تصور بر این بود که جنگنده‌های مهاجم اسرائیلی بوده‌اند، اما ساعتی پس از انتشار اخبار وزارت جنگ رژیم صهیونیستی اعلام کرد که جنگنده دخیل در این ماجرا متعلق به این رژیم نبوده است.
آمریکایی‌ها: کار ما بود
خلبان هواپیمای ماهان در شفاف‌سازی ماجرا اعلام کرد که در تماس با خلبانان جنگنده‌های مهاجم مبنی بر لزوم فاصله گرفتن از هواپیمای مسافری ایران، مهاجمان خود را آمریکایی معرفی کرده‌اند. 5ساعت بعد از سانحه، بیل اوربان، سخنگوی فرماندهی مرکزی آمریکا در این‌باره مدعی شد: یک جنگنده اف-15در ماموریت هوایی همیشگی خود اقدام به بازرسی بصری هواپیمای مسافربری ماهان ایران کرد و این اقدام در فاصله‌ای ایمن با هواپیما انجام شد و خلبان جنگنده پس از اطمینان از آن هواپیما فاصله گرفت. ادعای آمریکایی‌ها در حالی بیان می‌شود که ابعاد، مشخصات و مسیر پروازی هواپیمای مسافری از طریق سامانه‌های راداری قابل احصاست و علاوه بر این، جنگنده‌ها از فاصله چند صد کیلومتری قادر به تشخیص هواپیمای نظامی از غیر نظامی هستند درحالی‌که جنگنده آمریکایی تا فاصله 1000متری هواپیمای ایرانی نزدیک شده است.
محل دقیق مواجهه جنگنده آمریکایی با هواپیمای ایران
گفته می‌شود هواپیمای ماهان هنگام عبور از آسمان سوریه با مانور جنگنده آمریکایی مواجه شده است، محل دقیق‌تر، منطقه التنف در مرز سوریه، عراق و اردن بوده؛ منطقه‌ای که پایگاه اصلی نیروهای آمریکایی در سوریه است.
دلیل اول؛ راز ماجراجویی آمریکا چه بود؟
درباره دلایل تهاجم جنگنده آمریکایی به هواپیمای مسافری ایران گمانه‌های زیادی مطرح شده است. مهم‌ترین دلیل برای این ماجراجویی اخیر برداشتن گام جدید در اقدامات تحریک‌‌آمیز علیه ایران با هدف وارد‌کردن ایران به یک درگیری نظامی مستقیم است. آمریکا با ترور سردار سلیمانی گام نخست را برای کشاندن ایران به درگیری مستقیم برداشت و در ادامه با اقداماتی که با مباشرت رژیم صهیونیستی در حمله به پایگاه‌های ایران در سوریه، آتش سوزی مشکوک در خجیر و انفجار مرموز در سایت هسته‌ای نطنز رخ داد سعی کرده پای ایران را به جنگ باز کند.
احتمال دوم؛ بحران‌آفرینی در روابط ایران و سوریه
دومین گمانه درباره علت حادثه اخیر، تله‌گذاری آمریکا برای پدافند هوایی سوریه است. صهیونیست‌ها بهمن سال گذشته یک هواپیمای مسافری ایران با 172مسافر را به‌عنوان سپر انسانی برای انجام حمله نظامی به سوریه قرار دادند که در آن ماجرا هواپیمای ایرانی مجبور به فرود در پایگاه روسیه شد. صهیونیست‌ها برای از کار انداختن پدافند هوایی سوریه و نیز به اشتباه انداختن آنان و هدف قرار گرفتن هواپیمای ایران توسط پدافند سوریه این نقشه را بارها تکرار کرده‌اند و در سانحه اخیر هم بعید نیست آمریکا برای حمله اشتباهی پدافند سوریه به هواپیمای ماهان جنگنده‌های خود را به سمت آن روانه کرده باشد.
احتمال سوم؛ سرمشق‌دادن به همپیمانان
آمریکایی‌ها از مدت‌ها قبل سناریوی ماهان‌هراسی را شکل داده‌اند و با این ادعا که ایران از طریق هواپیمای ماهان به سوریه و لبنان سلاح ارسال می‌کند تحریم هواپیمای ماهان را در دستور کار قرار داده‌اند. در ماجرای اخیر هم بعید نیست آمریکایی‌ها با مانور دادن روی پرواز هواپیمای ماهان سعی کرده باشند بازخورد حمله را به‌دست آورند که البته تصاویر منتشر شده از داخل هواپیما ثابت کرد که هواپیمای ماهان دارای سرنشینان غیرنظامی بوده؛ به خصوص اینکه برخی از افراد مصدوم در سانحه کودکان و زنان بوده‌اند.
آمریکایی‌ها با تکرار ادبیات بازرسی از هواپیماهای ایرانی که براساس قطعنامه2231 از دستور کار کشورها خارج شده بود همزمان با تحرکات برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران که از مهر ماه امسال برچیده می‌شود، همپیمانان خود را به بازرسی هواپیماهای ایرانی ترغیب می‌کنند. آمریکا تهدید کرده است در صورت تمدید نشدن تحریم تسلیحاتی ایران مکانیسم ماشه را فعال کرده و قطعنامه‌های قبلی علیه ایران را احیا می‌کند البته خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت 2سال قبل باعث شده هیچ کشوری آمریکا را در استفاده از مکانیسم ماشه به‌عنوان یک سازوکار در برجام محق نداند.
گمانه چهارم ؛ وحشت آفرینی
در روزهای اخیر به خصوص پس از سفر نخست‌وزیر عراق به ایران یک‌بار دیگر پرونده ترور سردار‌سلیمانی توسط مقامات ایران به جریان افتاد و مقامات ارشد ایران به صراحت آمریکا را که تصور می‌کرد حساب ترور سردار سلیمانی با حمله موشکی ایران به پایگاه آمریکایی عین‌الاسد صاف شده، دوباره تهدید به عملیات انتقام‌جویانه کرده بودند. به نظر می‌رسد آمریکا با تهدید هواپیمای مسافری ایران سعی کرده ابزار خود را در حمله به افراد غیرنظامی با یادآوری حمله به هواپیمای مسافری ایران در تیر 1367به طرف ایرانی القا کند.
ظریف: قانون‌شکنان باید متوقف شوند
وزیر امور خارجه در واکنش به مزاحمت جنگنده‌های آمریکایی دیروز در توییتر نوشت: آمریکا به‌صورت غیرقانونی سرزمین یک کشور دیگر را اشغال می‌کند و سپس پرواز مسافربری از پیش برنامه‌ریزی شده را آزار می‌دهد - جان مسافران غیرنظامی بی‌گناه آن را به خطر می‌اندازد - به بهانه اینکه از نیروهای اشغالگر خود حفاظت کند. گستاخی برای افزودن بی‌قانونی روی بی‌قانونی. قانون‌شکنان باید قبل از اینکه فاجعه درست شود، متوقف شوند.
مکث
از کدام مسیر؟
بیل اوربان، سخنگوی فرماندهی مرکزی تروریستی آمریکا درباره تعرض جنگنده‌های آمریکا به هواپیمای مسافربری ایران مدعی شد که جنگنده اف-۱۵ در ماموریت هوایی همیشگی خود بر فراز پایگاه التنف در سوریه اقدام به بازرسی بصری هواپیمای مسافربری ماهان ایران کرد و این اقدام در فاصله‌ای ایمن با هواپیما انجام شد و خلبان جنگنده پس از اطمینان از آن هواپیما فاصله گرفت. ادعای این فرمانده نظامی آمریکا در حالی مطرح می‌شود که هواپیمای مسافربری ایران در مسیر کریدور پروازی امن همیشگی حرکت می‌کرد و مسیر جدیدی را برای رسیدن به فرودگاه بیروت انتخاب نکرده بود. نکته دوم درباره نقض این ادعا را کاربران شبکه‌های اجتماعی با انتشار تصویری از پایگاه‌های آمریکا در اطراف ایران منتشر کردند و نوشتند هواپیماهای ایران از کدام مسیر باید حرکت کنند که بر فراز پایگاه‌های شما نباشند؟
سابقه راهزنی هوایی آمریکا
تهاجم 2 جنگنده آمریکایی علیه هواپیمای مسافربری ماهان‌ایر در نیمه شب سوم مردادماه در آسمان سوریه پس از یک دوره تلاش‌های دولت آمریکا علیه این شرکت هواپیمایی صورت گرفت. هواپیمایی ماهان طی 10سال گذشته در معرض اتهامات و تحریم‌های آمریکا قرار داشته است، اما در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ و به‌ویژه در 2سال اخیر، دولت آمریکا تلاش‌های حساب شده و مضاعفی را برای اعمال فشار علیه این شرکت هواپیمایی به‌کار گرفته است. در مواردی آمریکا، متحدان اروپایی و آسیایی خود را در این مسیر همراه کرده است. سابقه فشارها و تحریم‌ها علیه ماهان نشان می‌دهد که آمریکا و رژیم صهیونیستی از طریق فضاسازی رسانه‌ای، حقوقی و روانی و با عناوین مختلف و طرح اتهاماتی از قبیل نقض قوانین تحریمی آمریکا و دور زدن تحریم‌ها، حمل سلاح، مهمات و نیروهای نظامی و همکاری با سپاه پاسداران و نیروی قدس سپاه در تلاش برای محدود کردن تعاملات خارجی جمهوری اسلامی بر آمده است. درحالی‌که شرکت ماهان از سال 1390با اتهام کمک به سپاه در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار داشت، دولت آمریکا طی سال‌های پس از آن بسیاری از شرکت‌ها و فعالان تجاری در کشورهای مختلف را به‌دلیل همکاری با ماهان مورد تنبیه، تحریم و فشار قرار داده است. در سال94، دولت آمریکا 2 ایرلاین خارجی را که هواپیما به ماهان فروخته بودند، تحریم و تهدید کرد که هواپیماهای خریداری شده را مصادره خواهدکرد! در سال‌های بعد، در همراهی با آمریکا، آلمان و فرانسه در بهمن 97و فروردین 98مجوز پروازهای ماهان به این کشورها را لغو کردند؛ اقدامی که با استقبال مقامات آمریکا مواجه شد. نگاهی به اظهارات و تهدیدهای مسئولان و مقامات آمریکایی علیه ماهان طی یک سال گذشته، از تلاش‌ها برای تشدید فشارها علیه این شرکت هواپیمایی و به تبع آن تنگ‌تر کردن حلقه تحریم‌ها علیه ایران حکایت دارد. در ماه‌های گذشته و همزمان با افزایش تعاملات تجاری و مالی ایران و ونزوئلا، پروازهای ماهان به ونزوئلا توجه مقامات آمریکایی را بار دیگر به‌خود جلب کرد. «مایک پمپئو»، وزیر خارجه آمریکا در 10اردیبهشت 99، با متهم کردن شرکت هواپیمایی ماهان به تحویل محموله‌های نامعلوم به دولت ونزوئلا خواستار متوقف شدن پروازهای این شرکت شده و گفته بود: «طی روزهای گذشته، چندین هواپیمای متعلق به ماهان‌ایر کمک‌های نامعلومی برای دولت مادورو رئیس‌جمهور ونزوئلا ارسال کرده‌اند.» پس از آن، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز با طرح ادعاهایی علیه شرکت هواپیمایی ماهان، خواستار تحریم این شرکت از سوی کشورهای جهان شد. مورگان اورتاگوس در پیامی توییتری مدعی شد: ماهان ایر منتشر‌کننده سلاح‌های دردسرساز کشتار جمعی است و از تروریسم و حکومت مادورو حمایت می‌کند، همچنین گفته می‌شود که این شرکت هواپیمایی ویروس کرونا را گسترش می‌دهد! این مقام آمریکایی در تلاش برای ترغیب کشورهای دیگر به حمایت از این موضع غیرقانونی آمریکا علیه یک شرکت هواپیمایی نوشت: «با خارج نگه داشتن ماهان ایر از کشورتان، از ویروس کرونا و خطرات تحریم‌ها دوری کنید»!
واکنش ایران چه بوده است؟
ایران در نخستین واکنش به مزاحمت آمریکا برای هواپیمای ماهان از زبان سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرد: جزئیات این حادثه در دست بررسی است و پس از تکمیل اطلاعات اقدامات لازم سیاسی و حقوقی به عمل خواهد آمد. مجید روانچی، سفیر و نماینده دائم کشورمان نزد سازمان ملل متحد نیز بامداد جمعه به وقت ایران با آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل تماس گرفت و تأکید کرد که چنانچه هر حادثه‌ای در مسیر برگشت برای این هواپیما اتفاق بیفتد جمهوری اسلامی ایران آمریکا را مسئول آن خواهد شناخت. هواپیمای مسافری ایران ساعت 3بامداد جمعه به تهران بازگشت، سایت‌های رصد پروازها نشان می‌دادند که هواپیمای مسافری ایران در مسیر بازگشت از بالای پایگاه آمریکایی‌ها در التنف سوریه عبور کرده است. سازمان هواپیمایی کشوری ایران هم دیروز در اطلاعیه‌ای اقدام هواپیماهای جنگنده آمریکایی در تعرض به هواپیمای مسافربری ایرانی را مصداق بارز نقض حقوق بین‌الملل و مقررات و استانداردهای هوانوردی می‌داند و مراتب اعتراض جدی خود را رسما به شورای سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو) ارائه و خواستار رسیدگی فوری به موضوع است. لعیا جنیدی، معاون حقوقی رئیس‌جمهور در یادداشتی نوشت: رفتار هواپیماهای جنگنده در قبال پرواز ۱۱۵۲ هواپیمایی ماهان و ایجاد مزاحمت برای یک هواپیمای مسافربری آن هم در خاک کشور ثالث نقض آشکار امنیت هوانوردی، تخلف از اصل آزادی پرواز هواپیماهای غیرنظامی و به علاوه در مغایرت با مواد ۳ مکرر و ۴۴پیمان هواپیمایی کشوری بین‌المللی (کنوانسیون شیکاگو) و ضمیمه‌های مربوطه و کنوانسیون مونترال ۱۹۷۱ و نیز زیر پا گذاشتن اصول مسلم حقوق بین‌الملل است؛ توضیحاتی که تا کنون ارائه شده غیرموجه و فاقد وجه اقناعی است. لذا اقدامات صورت گرفته توسط این جنگنده‌ها موجب مسئولیت بین‌المللی دولت متبوع آنها بوده و قابلیت تعقیب حقوقی را ازجمله در شورای ایکائو و دادگاه دادگستری بین‌المللی به‌دنبال خواهد داشت.
جنایت از پرواز شماره 655تا پرواز شماره 1152
هرچند تحریم‌ها و فشارها علیه هواپیمایی ماهان همواره مورد توجه ویژه دولت‌های پیشین و فعلی آمریکا بوده است، اما فشارها به حمل‌ونقل هوایی و مسافربری ایران صرفا به ماهان محدود نمانده است. طی سال‌ها و دهه‌های گذشته تحریم ناوگان هوایی و غیرنظامی ایران از سوی آمریکا و ممانعت از فروش هواپیما و قطعات آن به شرکت‌های ایرانی، موجب فرسودگی هواپیماها و بروز نقص فنی در هواپیماها و افزایش سوانح هوایی در کشور شده که قربانیان زیادی را به جا گذاشته است. اما آمریکا صرفا به تحریم‌ها و فشار به کشورها برای لغو مجوز پروازها بسنده نکرده است و در موارد متعدد، با نقض آشکار قواعد بین‌المللی به‌طور مستقیم هواپیماهای مسافربری ایران را مورد حمله و تجاوز قرار داده است. یک مورد تاریخی آن، پرواز مسافربری شماره ۶۵۵ شرکت هواپیمایی ایران‌ایر بود که در تیرماه1367 با شلیک 2موشک استاندارد توسط ناو یواس‌اس وینسنس متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا بر فراز آب‌های خلیج‌فارس مورد هدف قرار گرفت و سرنگون شد. تمامی ۲۹۰ سرنشین پرواز 655، شامل ۴۶ مسافر غیرایرانی و ۶۶ کودک زیر ۱۳سال جان باختند. دولت آمریکا نه‌تنها به‌دلیل این حمله عذرخواهی نکرد، بلکه عاملان این حمله مورد تجلیل رئیس‌جمهور وقت قرار گرفتند! اما این پایان ماجرا نبود و مزاحمت جنگنده‌های آمریکایی برای هواپیماهای مسافربری ایران ادامه پیدا کرد؛ روز چهارشنبه مورخ ۶ اردیبهشت ۹۶ پرواز شماره ۶۵۲۱ شرکت هواپیمایی آسمان که از شهرستان لامرد استان فارس به مقصد کویت در حال حرکت بود، مورد رهگیری و مزاحمت 2 فروند هواپیمای جنگی آمریکایی قرار گرفت. این مسئله علاوه بر اینکه باعث رعب و وحشت مسافران این هواپیما شد، با تکان‌های شدید در هواپیما همراه شده و موجب بروز استرس و تشنج در بین مسافران این پرواز شد. آخرین مورد از تهاجم جنگنده‌های آمریکایی علیه هواپیمای مسافربری ایران، در نیمه شب 3مردادماه صورت گرفت که موجب مصدوم شدن تعدادی از مسافران شد. این مسئله نشان می‌دهد که آمریکا برای فشار به ایران از هیچ اقدام غیرانسانی، غیراخلاقی، غیرقانونی و نامتعارف دریغ نمی‌کند. آمریکا در مسیر فشار بر جمهوری اسلامی ایران تمام قواعد بین‌المللی را به سخره گرفته است و از آنها صرفا به‌عنوان یک دستاویز برای فشار علیه کشورهای مخالف بهره می‌جوید.
در همینه زمینه :
آلودگی هوا