تجارت با همسایه شمالی

علیرضا احمدی 

بهار 1303 درحالی آغاز شد که کشور در التهابات نهضت جمهوری‌خواهی به‌سر می‌برد و در نقاط مختلف بازارها تحت تاثیر تحولات سیاسی در رکود شدیدی به سر می‌بردند و اقتصاد کشور فلج شده بود. پس از آنکه سردار سپه در 12فروردین با انتشار اطلاعیه‌ای نهضت جمهوری‌خواهی را متوقف کرد، احمدشاه با ارسال تلگرافی از اروپا، سردار سپه را از رئیس‌الوزرایی عزل کرد که به قهر وی انجامید، اما در 21فروردین مجلس شورای ملی در جلسه فوق‌العاده‌ای مجددا سردار سپه را به رئیس‌الوزرایی برگزید تا سرآغازی باشد بر دور جدید زمامداری رضاخان که به تحولات مهمی به‌ویژه در حوزه اقتصاد انجامید. یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که در این دوره در حوزه اقتصاد به‌وقوع پیوست، انعقاد معاهده تجارتی میان ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در 12تیرماه بود. از طرف ایران ذکاءالملک- وزیرخارجه- و ازسوی شوروی، باریس شومپائسکی- نماینده مختار- معاهده را امضا کردند.  این معاهده ازنظر حقوق بین‌الملل، تاریخ روابط سیاسی، اقتصادی و تجاری ایران با کشور‌های دیگر به‌ویژه همسایه‌ شمالی سابق ایران حائز اهمیت بود. پاییز و زمستان 1303 به تلاش سردار سپه برای سرکوب شیخ‌خزعل و خلع سلاح عشایر گذشت که در نهایت آبان ماه این مهم محقق شد و رضاخان از آذرماه خلع سلاح عشایر را آغاز کرد.