گزارش
شمایل جدید حسن‌آباد
عملیات ساماندهی میدان حسن‌آباد که پس از آتش‌سوزی سال‌گذشته آسیب دیده بود، دنبال و به‌زودی اقدامات جدیدی برای این محدوده آغاز می‌شود
پریسا امیرقاسم‌خانی- خبر‌نگار
هنوز هم وقتی روی سنگفرش برجسته میدان حسن‌آباد راه می‌روید، ناخودآگاه عطر باغ در خاطرتان می‌پیچد.
انگار برمی‌گردید به 100 سال پیش؛ به قبل از دوره قاجار و آن ساختمان‌های هلالی و گنبدی‌شکل که دور تا دور میدان قرار گرفته‌اند. بی‌خود نیست که نام میدان زمانی به هشت گنبد معروف بوده است؛ از میان نمای آجری و گنبدی شکل ساختمان‌های دور میدان می‌توان این را فهمید. یادتان می‌رود که میدان حسن‌آباد این روزها به بورس مغازه‌های تجاری تبدیل شده و سال گذشته بخش شمال غربی همین ساختمان‌های گنبدی شکل بر اثر آتش‌سوزی یک واحد انباری کالاهای تجاری آسیب جدی دید. اما قرار است به‌زودی در میدان و همزمان با گذشت یک‌سال از حادثه آتش‌سوزی شاهد اتفاقات جدید باشیم. اینطور که اعلام شده طرح ساماندهی میدان حسن‌آباد بعد از آتش‌سوزی از هفته آینده رنگ اجرایی به‌خود می‌گیرد. هم‌اکنون بخش شمال غربی که سال گذشته آتش گرفت در حال مرمت است و به‌زودی کار اجرای نمای بیرونی نیز آغاز می‌شود.
با اقداماتی که در این بخش صورت می‌گیرد، ضمن تغییر ظواهر بصری، گردشگری هم در قلب تهران رونق خواهد گرفت.
3 طرح برگزیده در حال بررسی نهایی
به گفته رئیس سازمان زیباسازی منطقه 12شهرداری تهران، بهسازی و رفع خطر اولیه در بخش شمال‌غربی میدان، بعد از آتش‌سوزی انجام شده است. اشکان بیات، به همشهری گفت: «بیش از 80درصد بخش آتش گرفته میدان، متعلق به مالک شخصی است که مرمت آن با موافقت مالک، در دستور کار قرار گرفت. برای مرمت، کارگروهی از سازمان زیباسازی، دانشگاه تهران، سازمان میراث فرهنگی و مالک تشکیل شده و طرح مرمت در یک مسابقه دانشجویی به فراخوان گذاشته شده است که از بین طرح‌های ارسالی، 3طرح برگزیده انتخاب و جوایزی از طرف سازمان زیباسازی به این طرح‌ها داده شد.»
او با بیان اینکه اکنون طرح‌ها برای طی مراحل نهایی در اختیار مالک قرار دارد و در حال بررسی است، افزود: «در مرحله بعد قرار است کل میدان مرمت و پیرایش شود و هرگونه عناصر و المان‌های خطرساز حذف و در مرکزیت میدان طرح احیا و زیست‌شبانه دیده شود و کاربری‌های اطراف میدان با توجه به موقعیت تاریخی و قدمت میدان تغییر پیدا کنند.»
میدان حسن‌آباد در بافت تاریخی تهران و میان خیابان‌های امام خمینی، حافظ، وحدت اسلامی و شاهپور واقع شده است و در گذشته به‌علت وجود مجسمه ملک‌المتکلمین به میدان ملک‌المتکلمین یا به دلیل وجود 4ساختمان تاریخی با 8گنبد هلالی به هشت‌گنبد مشهور بوده که معماری آن از آخرین بازماندگان معماری اروپایی و رنسانس در ایران است. میدان حسن‌آباد حدود 100سال قبل از بزرگ‌ترین باغ‌های شهر و متعلق به میرزا یوسف آشتیانی از رجال دوره قاجار بوده و به جرأت می‌توان گفت که یکی از نمادهای تهران قدیم در دوره معاصر فعلی محسوب می‌شود. شاید برایتان جالب باشد بدانید نخستین ایستگاه آتش‌نشانی تهران در میدان حسن‌آباد تاسیس شد. در نزدیکی میدان حسن‌آباد بناهای ارزشمند و تاریخی زیادی مانند پارک شهر، موزه ملی ایران، خانه موزه مقدم و سردر باغ ملی وجود دارد. میدان حسن‌آباد در سال 1376به ثبت آثار ملی رسیده است.
سرنوشت حسن‌آباد میان دست‌های سازمان زیباسازی و مالک
درست یک سال است که از آتش‌سوزی بخش شمال غربی میدان حسن آباد می‌گذرد. بخش اعظم سوخته شده میدان، مالک خصوصی دارد. مهدی جاهد درباره سرنوشت ملک اعلام کرده که کار ساخت داخل بنا بر عهده اوست و ساخت نما و پیگیری‌ها برای صدور پروانه ساخت هم از طرف سازمان زیباسازی شهرداری انجام می‌شود. جاهد با بیان اینکه کار مجوزی ساخت با مشکلات حقوقی مواجه شده، گفت: «همین عامل، بازسازی داخلی را به تأخیر انداخته است.» در همین ارتباط، برزین ضرغامی، رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تهران قول مساعد داد که اگرچه پیگیری مجوز‌ها بر عهده سازمان متبوع او نیست، اما کمک می‌کنند تا فرآیند صدور مجوز‌ها تسهیل شود. او گفت: «در تفاهمی که با مالک داشتیم وظایفی را برای او مشخص کردیم و وظایفی هم بر عهده ماست. در طرح اولیه، مالک یک مشاور استخدام کرده بود که طرح او در کارگروه ما بررسی شد و تشخیص کارگروه این بود که این طرح جامع و مناسب نیست. بر این اساس، فراخوانی به دانشگاه‌ها دادیم تا پس از بازدید از فضای موجود طرح‌های خود را ارائه دهند که در این فراخوان ۹ تیم از دانشگاه تهران طرح‌هایشان را ارائه دادند و پس از داوری 3طرح برگزیده شدند.» ضرغامی خاطرنشان کرد: «در مرحله بعد طرح‌ها در اختیار مالک قرار داده و مقرر شد که او هم آن را در اختیار مشاورش قرار دهد تا براساس طرح اولیه او به یک طرح جدید برسیم.»
حسن‌آباد؛ فرصت بی‌نظیر گردشگری
احمد مسجدجامعی- عضو شورای شهر تهران
آتش‌سوزی سال گذشته میدان حسن‌آباد، اگرچه آسیب جدی به یکی از بخش‌های تاریخی و با هویت تهران زد، اما باعث شد تا احیا و ایمن‌سازی این میدان مدنظر قرار گیرد؛ بر همین اساس با دانشگاه تهران تفاهمنامه‌ای به امضا رسید و طرح‌هایی برای بازسازی قسمت شمال غربی میدان ارائه شد. البته هنوز طرحی که باید به اجرا برسد، نهایی نشده، اما رویکردی اتخاذ شده تا حسن‌آباد به یکی از فضاهای گردشگری فعال پایتخت تبدیل شود. برای این منظور باید توجه شود که میدان حسن‌آباد از نظر موقعیتی در راسته موزه‌ها قرار گرفته است؛ موزه‌هایی مثل ایران باستان، دوران اسلامی، ثبت احوال، پست و خانه موزه‌مقدم و... که همگی در محدوده اطراف حسن‌آباد هستند. از سوی دیگر سی‌تیر نیز در نزدیکی این میدان یکی از راسته‌های فعال به شمار می‌رود و با این حساب پتانسیل مناسبی برای بهبود گردشگری و مشاغل متناسب دارد. میدان حسن‌آباد حاشیه‌های آزاد خوبی دارد که می‌توانند تبدیل به کافه شوند. با این کار به نوعی از ظرفیت شبانه میدان هم استفاده می‌شود. بافت‌های پیرامونی هم با موضوعاتی که می‌توان در آنجا راه‌اندازی کرد، سازگاری لازم را دارند. همین الان در ضلع جنوب غربی میدان حسن‌آباد، چند مغازه کاموافروشی قدیمی است و مدتی می‌شود که چند فروشگاه دیگر راه‌اندازی شده‌اند که به فضای کسب و کار محل رونق داده‌اند. از سوی دیگر در ضلع دیگر هم بانکی وجود دارد که دیوارش به دیوار یک‌ملک شهرداری چسبیده و اگر در یک تفاهم از ظرفیت آن بانک نیز استفاده شود، می‌توان فضای گردشگری آن را نیز تقویت کرد. به هرحال میدان حسن‌آباد به‌خاطر معماری و آن 8گنبد خاصش، یکی از محل‌های ارزشمند تهران است. آن قسمتی که در آتش سوخت هم پس از احیا می‌تواند تبدیل به موزه شود و پیشنهاد تبدیل به موزه ایمنی به‌دلیل همجواری با پایگاه آتش‌نشانی، خوب به‌نظر می‌رسد.
حسن‌آباد متعلق به شهر است
اواخر تیرماه سال 1398به‌علت رعایت نکردن نکات ایمنی، فرسودگی بافت و... آتش‌سوزی در یک انبار کالای 500متری که محل نگهداری ابزارآلات و یراق بود در میدان حسن‌آباد اتفاق افتاد که باعث شد 2 گنبد تاریخی میدان در بخش شمال غربی آسیب جدی ببیند که 80درصد بخش آسیب دیده تحت مالکیت اشخاص حقیقی و خصوصی قرار دارد. چون مالکیت ساختمان آتش گرفته در اختیار اشخاص است، قرار نبود شهرداری به این موضوع ورود پیدا کند، ولی براساس دستورات رئیس‌جمهور و شهردار تهران مقرر شد تا سازمان زیباسازی به‌عنوان مسئول مستقیم، احیا و مرمت این بنا را برعهده بگیرد و در این میان نیز سازمان میراث فرهنگی همراهی‌های لازم را در مراحل مرمت و بهسازی بخش‌های آسیب‌دیده داشته باشد. هنوز هم قلب میدان حسن‌آباد می‌تپد و هنوز هم هر لحظه ممکن است که خبری بشنویم درباره اینکه میدان حسن‌آباد آتش گرفته است. درست است که مغازه‌های شمال‌غربی میدان بعد از آتش‌سوزی تعطیل شدند، ولی در بخش‌های دیگر میدان هنوز هم کاربری‌های تجاری هستند که اغلب می‌توانند خطرساز باشند. کاموافروشی، چوب‌فروشی و انبارهای پیرامون آنها شبیه یک بمب ساعتی هستند که ممکن است بر اثر یک بی‌احتیاطی جرقه گاز یا اتصال برق میدان حسن‌آباد را به هوا ببرند. در چنین شرایطی میدان حسن‌آباد چشم‌انتظار دستان یاری مسئولان و مردم با هم است که تا دیر نشده و جرقه خانمان‌سوز دیگری زده نشده، جان دوباره بگیرد و همانطور که در سال 1309توسط شهردار وقت تاسیس شد، در سال 1399یعنی دقیقا 90سال بعد، تن خود را از گزندها و آسیب‌های روزگار بتکاند و به شهر تصویر تازه‌ای از نشاط و سرزندگی ببخشد. مراقب باشیم که این فرصت‌ها دیر نشود و در لابه‌لای چرخ‌های بوروکراسی و سرمایه‌داری ویران نشود تا آیندگان قضاوتی درست از این برهه زمان از ما داشته باشند؛ چون میدان حسن‌آباد برای همه مردم شهر است و آنچه درباره آن، امروز انجام می‌شود در تاریخ خواهد آمد.
