فضا
۵۱ سال بعد از آپولو۱۱؛ همهچیز برای ماه
امروز درحالی سالگرد قدم گذاشتن نخستین انسان روی ماه است که بار دیگر آژانس‌های فضایی کشورهای مختلف برای بازگشت به قمر زمین خیز برداشته‌اند
امروز پنجاه و یکمین سالگرد قدم گذاشتن نخستین انسان روی قمر زمین است که هنوز پس از سال‌ها تجربه آن تکرار نشده است. ۵۱سال قبل در چنین روزی تیتر یک روزنامه‌ها نه درباره سیاست بود و نه اقتصاد. تقریبا می‌توان گفت تیتر اول همه روزنامه‌ها در سال۱۳۴۸ مربوط به گزارش‌های لحظه‌ای سفر انسان به ماه بود؛ خبری که در آن زمان، بزرگ‌ترین خبر تاریخ به‌حساب می‌آمد. برای نخستین‌بار بشر در چنین روزی توانست به جرمی غیر از زمین پا بگذارد و در پربیننده‌ترین پخش تلویزیونی تاریخ جهان میلیون‌ها نفر پای جعبه جادویی آن زمان میخکوب شده بودند.
وقتی فضاپیمای عقاب در ۲۰جولای۱۹۶۹ روی ماه فرود آمد، روی زمین نفس‌ها در سینه حبس شده بود. زمانی که نیل آرمسترانگ ۶ ساعت پس از فرود روی ماه قدم برمی‌داشت، قلب ساکنان زمین با هر قدم تندتر می‌زد. همه در آن سال‌ها مجذوب رقابت فضایی آمریکا و روسیه بودند، اما گفتن جمله «این گامی کوچک برای یک مرد و جهشی بزرگ برای بشریت است» مرزهای جغرافیایی را در هم شکست. آن فرود بزرگ‌ترین پخش زنده تلویزیونی تاریخ رسانه‌ها را رقم زد. زبان والتر کرونکیت، مجری پوشش زنده مأموریت آپولو ۱۱ در شبکه سی‌بی‌اس، در ابتدا بند آمده بود، اما در نهایت توانست این جمله را بگوید: انسان بر ماه پا گذاشت!... وای، پسر، وای، پسر! ۵۱سال از آن روزها می‌گذرد، اما هنوز هم برای مردم جهان آپولو هوا کردن کنایه از انجام دادن کاری غیرممکن است. شاید به‌خاطر همین «غیرممکن» به‌نظر رسیدن است که هنوز هم عده زیادی در دنیا این اتفاق را قبول ندارند و بر نظریه‌های جعلی بودن ماموریت آپولو۱۱ تکیه می‌کنند.
در چنین روزی ۶۰۰ میلیون نفر از مردم جهان لحظه به لحظه دنبال خبر جدید درباره ماموریت آپولو بودند. وقتی در سال ۱۹۶۲ جان اف کندی در سخنرانی مشهور خود گفت: «ما انتخاب کردیم که به‌ماه برویم.» رقابت فضایی میان شوروی و آمریکا به اوج خود رسید. پیش از موفقیت برنامه آپولو آمریکایی‌ها تمام رقابت‌های پیشین را در مقابل شوروی باخته بودند. شوروی توانسته بود نخستین ماهواره را در مدار زمین قرار دهد و در ماموریت لونا ۲ (Luna 2) نخستین فضاپیما را بر سطح‌ماه فرود آورد. آمریکایی‌ها در واقع مدت‌ها در مقابل شوروی سرخورده بودند و برگ برنده‌ای در نظام دوقطبی آن زمان جهان را می‌خواستند. همین مسئله آمریکایی‌ها را وادار کرد که حتی دست به سعی و خطا بزنند. در نخستین ماموریت از برنامه آپولو در سال۱۹۶۷ قرار بود 3 فضانورد راهی مدار زمین شوند. با این حال فاجعه‌ای اتفاق افتاد و با آتش گرفتن ماژول فرماندهی آپولو ۱ ، 3 فضانورد جان خود را از دست دادند. مرگ این فضانوردان برای آمریکایی‌ها بسیار سنگین بود. سرانجام اما در سال ۱۹۶۸ و طی ماموریت آپولو ۷ فضانوردان بیش از یک هفته را در مدار زمین سپری کردند. در اواخر همان سال طی ماموریت آپولو ۸ بشر برای نخستین‌بار مدار زمین را پشت سر گذاشت و به نزدیکی ماه رسید. آن تصویر مشهور و تاریخی از طلوع زمین متعلق به همین ماموریت است. در ماموریت آپولو ۱۰ همه کارها به غیر از فرود روی ماه تمرین شد و سرانجام کار به آپولو ۱۱ رسید؛ جایی که سرانجام ساعت ۲۰ و ۱۷ دقیقه و ۳۹ ثانیه روز ۲۰ ژوئیه ۱۹۶۹(ساعت ۲۳:44 یکشنبه ۲۹ تیر‌ماه ۱۳۴۸) آرمسترانگ گزارش داد: «اینجا پایگاه آرامش است. عقاب فرود آمد.»
رقابت جدید فضایی
به گزارش همشهری، حالا پس ۵۱سال بار دیگر جهان به رقابت فضایی بازگشته است. حالا فقط روسیه و آمریکا در تلاش برای رسیدن به ماه نیستند. پای کشورهایی مانند چین و هند هم در میان است و علاوه بر ماه این بار رقابت‌ها به مریخ هم رسیده است. آمریکایی‌ها قصد دارند در سال۲۰۲۴ در ماموریت آرتمیس بار دیگر فضانوردان خود را به‌ماه برسانند و برای نخستین‌بار یک زن فضانورد روی قمر زمین قدم بزند. چینی‌ها تلاش گسترده‌ای در کشف ناشناخته‌های نیمه پنهان یا تاریک ماه داشته‌اند و چراغ خاموش رقابت جدید فضایی را پیگیری می‌کنند. سازمان فضایی روسیه هم به‌صورت رسمی اعلام کرده که قصد دارد تا سال۲۰۴۰ یک کلونی در ماه تشکیل دهد و پرتاب فضاپیما با سرنشین انسانی به ماه در رأس اولویت‌های این سازمان قرار گرفته است.
چرا دیگر تکرار نشد؟
در تمامی ۵۱سال گذشته جدال درباره راست یا دروغ بودن ماموریت آپولو۱۱ ادامه داشته است و در شبکه‌های اجتماعی و سایت‌ها هنوز هم می‌توانید بحث‌ها در این رابطه را ببینید.
آنهایی که ادعای جعلی بودن این ماموریت و فرود آمدن انسان روی ماه را دارند، استدلال‌های مختلفی می‌آورند و در مقابل طرفداران این ماموریت هم منطق خود را دارند. احتمالا این ماجرا مثل یک افسانه ادامه دارد و هیچ گروهی آن یکی را نمی‌تواند قانع کند. خیلی‌ها هم سؤال‌ها درباره آن را شنیده‌اند؛ استدلال برای سؤال‌های مختلف فضای زیادی می‌طلبد، اما یک سؤال مهم این است که چرا بعد از ۵۱سال انسان هنوز نتوانسته با همه اشتیاقی که وجود دارد به قمر زمین بازگردد؟
جواب سؤال بیشتر از هر چیز به شرایط سیاسی و اقتصادی آن زمان بازمی‌گردد. بودجه ناسا در زمان برنامه آپولو به 5درصد بودجه فدرال رسید، اما این ماموریت هزینه هنگفتی داشت؛ حتی باعث اعتراض‌هایی از سوی مردم و مالیات‌دهندگان شد. برنامه آپولو حدود 10سال 2.5درصد از تولید ناخالص داخلی آمریکا را به‌خود اختصاص داده بود. حتی همین حالا هم شرایط ناسا اصلا قابل مقایسه با آن دوران نیست. بودجه ناسا هم‌اکنون تنها نیم‌درصد بودجه فدرال است که از این مقدار یک‌سوم به بخش روباتیک و دوسوم به بخش پروازهای سرنشین‌دار اختصاص دارد. درون ناسا بحث بسیار جدی بر سر اولویت‌بندی این بودجه در جریان است. سفرهای فضایی سرنشین‌دار اگرچه جذابیت و اهمیت طولانی مدت دارند، اما دستاوردهای علمی مستقیم آنها در مقایسه با ماموریت‌های روباتیک چندان بالا نیست؛ برای مثال تعداد مقالات علمی که تنها از تلسکوپ فضایی هابل به‌دست آمده، ده‌ها برابر کل داده‌هایی است که از آزمایش‌های انجام شده در ایستگاه فضایی به‌دست می‌آید.
در همینه زمینه :
سینمای‌جهان
سینمای جهان
فیلم جنایی
