جعفرخان از فرنگ آمده؟

  مهرداد رهسپار   

نیما یوشیج حکایت کرده که از فروردین 1301چندماهی گذشته است که او باز هم به قول خودش متأسفانه از ییلاق زیبای یوش به تهران آمده است. نیما اعلان «جعفرخان از فرنگ آمده» کاری از حسن مقدم را در همین سال می‎بیند که به در و دیوار شهر زده‎اند. نیما می‌نویسد: «اعلان این کمدی را روی کاغذ زرد و مربع چاپ زده بودند، معمولا با حروف درشت سربی و به همین سادگی، یعنی اکتفا به اسم کمدی. بدون اینکه اعلان با کلمات شاهکار و بی‌نظیر و نظایر آن بزک گرفته باشد». این اعلان چه امروز وجود داشته باشد و چه وجود نداشته باشد، چندان مهم نیست، نه که به هیچ عنوان مهم نباشد، بلکه باید گفت شاید تصویر آن کمکی به درک فضای آن سال‌ها نکند، زیرا این توصیف دقیق نیما یوشیج از آن اعلان کافی است که بگوییم در هشتم فروردین سال 1301 نمایشنامه‎ای از حسن مقدم در سالن گراندهتل روی صحنه رفت که تصویری بود از خودش و بسیاری دیگر که مانند او بودند. این نمایشنامه از موفق‎ترین سال‌های 1301 و 1302بود. بسیاری از روشنفکران آن دوران به تماشای آن رفتند. باز هم نمی‌دانیم که اقبال مردم عادی به این نمایش تا چه حد بود، اما همین کافی که قشر روشنفکر آن عصر که کم و بیش سعی می‌کردند فرنگی‌کار باشند، با دیدن این نمایش کاریکاتور خود را دیدند. در این عکس، حسن مقدم را در آخرین روزهای عمر در آسایشگاه مسلولین لیزن در سوئیس می‌بینیم.