اعتصاب مدارس دولتی تهران

 امیر حمیدی نوید 
 
سال 1300خورشیدی است و قوام‌السلطنه نخست‌وزیر ایران؛ پرداخت‌نشدن حقوق شش‌ماهه معلمان که تعداد آنها در مدارس ابتدایی و متوسطه و دارالفنون و دارالمعلمین جمعا بیشتر از 500نفر بود زمینه اعتراض را فراهم کرد. اعتصابگران پس از انتشار بیانه‌ای به‌مدت 3هفته به تحصن ادامه دادند و دانش‌آموزان مدارس ابتدایی و متوسطه تهران هم که به معترضان پیوسته بودند با پرچم سیاه رنگی که عبارت «احتضار معارف» بر آن نقش بسته بود، در میدان توپخانه گرد هم آمدند و فریادهای «زنده‌باد معارف» و یا «یا مرگ یا معارف» سر دادند. آنها در مدت 21روز اعتصاب، هیجان عمومی در تهران را به اوج رساند.
 بهانه حکومت برای پرداخت‌نکردن حقوق‌ها، خالی‌بودن ِخزانه بود و هنگامی‌ که دکتر مصدق که در آن زمان وزیر مالیه در کابینه قوام‌السلطنه بود، از مجلس تقاضای اعتبار برای ساختن سد را داشت، سلیمان میرزا اسکندری، نماینده‌ مجلس اعتراض کرد و در نطقی گفت: «می‌خواهید سد ببندید. شما سد در مقابل ترقی مملکت می‌بندید که پول به معارف و آموزش و پرورش نمی‌دهید. امسال درموقع امتحان معلوم می‌شود که یک سال وقت اطفال مملکت را به هدر دادید. برای جلوگیری از خرابی املاک خالصه، دولت اعتبار می‌خواهد، بنده موافق بودم اگر پول داشتیم. الحال باز می‌گویم باید اول حقوق معلمان بدبخت داده شود. برای املاک اربابی می‌خواهید سد ببندید بنده مخالفم. آقای ارباب خودش پول بدهد.»
 تحصن‌ها، اجتماعات و راهپیمایی‌های متعدد کابینه‌ قوام را که از قبل متزلزل‌تر شده بود، ضعیف‌تر کرد و در 30دی‌ماه 1300حکومت سقوط کرد. سرانجام با پرداخت بخشی از حقوق‌های عقب‌افتاده و قول پرداخت مابقی، کلاس‌های درس برپا شد و معلمان موقتا سرکار خود بازگشتند. اما پرداخت حقوق‌ها دستاورد تثبیت‌شده‌ای نبود. بعدا دوباره معلمان با همین مشکل روبه‌رو شدند و مجددا درمرداد‌ماه 1301 اعتراض معلمان به شکل تحصن ادامه یافت.
 این بار معلمان در مجلس متحصن شدند. یک ‌ماه در عوض تدریس در پارلمان متحصن شده، تا اینکه بالاخره به امر مجلس شورای ملی، دولت تصویب‌نامه‌ای صادر کرد که همه‌ماهه در هشتم ‌ماه فرنگی مبلغ8000تومان از عایدات گمرک به مدارس پرداخت شود تا حقوق معوقه به‌طور استهلاک تادیه شود و بدین‌ترتیب معلمان متقاعد شده در سر کلاس‌ها حاضر شدند.