مرا نشناختند

 علی اصغرمحمدخانی
معاون فرهنگی شهر کتاب

۲۸ تیرماه چهلمین سالگرد درگذشت استادجلال‌الدین همایی بود. در آن سال، آنطورکه شایسته مقام علمی و فرهنگی استاد بود، برنامه‌های درخوری برگزار نشد و در این چهل سال هم دانشگاه‌ها و به‌ویژه دانشگاه تهران باید بیشتر به معرفی آثار و مقام علمی ایشان می‌پرداخت.
درمیان استادان نسل اول ادبیات فارسی، نام استادجلال‌الدین همایی و استاد بدیع‌الزمان فروزانفر برای علاقه‌مندان به ادب فارسی و استادان و دانشجویان این رشته شناخته شده‌تراست. شاید به‌دلیل آثاری است که از ایشان باقی است و شیوه تدریس و عمق دانش آنان. برای استاد همایی، ویژگی‌های علمی واخلاقی و معرفتی فراوانی ذکرکرده‌اند. همایی به فلسفه، منطق، ادبیات عرب، فقه و اصول، ادبیات فارسی، ریاضیات و نجوم احاطه داشت وشاعری توانا بود. تحقیقات او درباره ابوریحان بیرونی و ابن‌سینا و دیگران نمودار احاطه او به ‌حساب و هندسه و هیأت است.
درحوزه تصحیح متون می‌توان او را از برجسته‌ترین مصححانی دانست که آثار مهمی چون ولدنامه سروده سلطان ولد، نصیحه الملوک امام محمدغزالی، التفهیم لاوایل صناعه التنجیم، تألیف ابوریحان بیرونی، مصباح الهدایه ومفتاح الکفایه عزالدین محمودکاشانی، معیارالعقول، رساله‌ای منسوب به ابن‌سینا، دیوان عثمان مختاری، شاعرقرن ششم، طربخانه عمرخیام نیشابوری و... را با مقدمه‌های عالمانه و محققانه تصحیح و منتشرکرد.
درحوزه تألیف نیزآثارهمایی ارزنده و تأثیرگذار بود؛ آثاری چون تاریخ ادبیات ایران(که هنوزناشناخته است)، مختاری‌نامه، غزالی‌نامه، خیامی‌نامه، مولوی‌نامه یا مولوی چه می‌گوید، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تاریخ اصفهان که اثری چندجلدی است و همایی عمرخود را بر تألیف این اثر نهاد و متأسفانه انتشارآن را در زمان حیاتش ندید و این اثرهنوز هم به‌طورکامل منتشرنشده است.
همایی درعمرمطالعه و تحقیق خود نیز برکتاب‌های مختلفی حاشیه و تعلیق نوشته است. ایشان عمرخودرا درکارمعرفت ادب فارسی و فرهنگ اسلامی وقف و شاگردان بسیاری را تربیت کرد. او از نوادر روزگاربود و نظریاتش درهریک از زمینه‌های متنوع فرهنگ و ادب و عرفان و تصوف جامع و دقیق و ابتکاری و مبتنی بر تازه‌ترین پژوهش‌های علمی بود و دقت نظر وعمق ژرف‌اندیشی ایشان سبب شده بود که همواره مطالب و نکته‌های تازه و ناگفته کشف و برای دانش‌پژوهان عرضه کنند.
مرکز فرهنگی شهرکتاب برای پاسداشت مقام علمی و فرهنگی استادهمایی، هم‌اندیشی دوروزه «پایان شب سخنسرایی» را در ۲۸ و۲۹ تیرماه با انتشارآثارصوتی و تصویری و مکتوب ازاستادان و صاحب‌نظران درفضای مجازی برگزارمی‌کند. همایی هنوزهم ناشناخته است وبازخوانی آثار او ضروری است و این هفته فرصت خوبی برای شناخت دوباره همایی است، هرچند ایشان درزمان حیاتشان نیز در شعری اشاره کرده‌اند که او را نشناخته اند: 
زیور دست جهان بودم، مرا نشناختند
 گوهری را رایگان در خاک راه انداختند