محیط زیست
مطالبه 25ساله محیط‌زیست ایران از چین
همشهری همکاری و چالش‌های محیط‌زیستی پیش روی تهران و پکن در برنامه 25ساله را بررسی کرد
سیدمحمد فخار- خبر‌نگار
پیش‌نویس قرارداد همکاری ٢٥ساله میان ایران و چین در موضوع محیط‌زیست، شمشیر دو‌لبه‌ای است که باید به دقت برای چگونگی پیشبرد آن برنامه‌ریزی شود. آنگونه که در پیش‌نویس قرارداد 25ساله برنامه جامع همکاری ایران و چین با تکیه بر احیای جاده ابریشم با عنوان «یک کمربند، یک راه» اعلام شده است، ازجمله اهداف اساسی این برنامه در بخش محیط‌زیست، گسترش دانش و به اشتراک‌گذاشتن فناوری‌های نوین به‌منظور حفظ محیط‌زیست در عرصه‌های مختلف است.
به گزارش همشهری، بندهایی از این قرارداد 250میلیارد دلاری به توسعه زیرساخت‌های زیست‌بومی سواحل مکران، تولید برق از زباله‌های شهری، طراحی شهرهای هوشمند محیط‌زیستی، مقابله با گردوغبار در ایران، توسعه سبز، توسعه جنگل‌کاری و مراتع، بیابان‌زدایی و بهبود محیط‌زیست در ایران با چین تأکید دارد. اما پرسش این است که آیا محورهای درنظر گرفته شده در این قرارداد به‌تنهایی برای رفع معضلات محیط‌زیستی ایران کافی است؟ کارشناسان البته این پرسش را نیز مطرح می‌کنند که چرا چین نباید در رفع گسترده دیگر معضلات محیط‌زیستی ایران ازجمله مشکلات مرتبط با آلودگی‌های نفتی در خلیج‌فارس، تجهیز ایران به تجهیزات پیشرفته در امر حفاظت از محیط‌زیست و حتی تجهیز جنگل‌های کشور به سنسورهای پیشرفته اعلام حریق، حفظ منابع آبی ایران در خلیج‌فارس و حفاظت از آبزیان و حتی تلاش برای نجات مرجان‌های خلیج‌فارس و... طی 25سال فعالیت مشترک 2کشور در قالب برنامه جامع همکاری‌های مشترک ایران و چین با هدف احیای جاده ابریشم اقدام جدیتر کند؟ جالب آنکه هیچ‌یک از مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور در تنظیم این گزارش حاضر به گفت‌وگو با روزنامه همشهری نشده‌اند.
تأکید بر آموزش و سرمایه‌گذاری
اسماعیل کهرم، بوم‌شناس
همکاری ایران و چین می‌تواند فصل مشترک بزرگی در توسعه محیط‌زیست کشور باشد. اما کشتی‌های چینی در خلیج‌فارس اقدام به کف‌روبی دریا و صید‌های ترال داشتند که علاوه بر نابودی آبزیان خلیج‌فارس، 400هزار ماهیگیر بومی را نیز بیکار کرده‌اند. از این‌رو باید دقت بسیاری در همکاری با چین به‌ویژه در بحث محیط‌زیست داشت. چین باید به‌عنوان یک کشور صاحب فن و ثروتمند، مطالبی را در زمینه محیط‌زیست به ایران ارائه کند. برای نمونه، باید در زمینه سرمایه‌گذاری و ایجاد سازمان‌هایی برای بهبود محیط‌زیست در ایران اقدام کند. آموزشی که چینی‌ها با تکیه بر تجربه خوب خود می‌توانند به محیط‌بانان ایرانی بدهند، بسیار مهم است. همچنین می‌توان چین را متعهد به حفاظت از خلیج‌فارس و منابع دریایی کرد. همچنان انواع آلاینده‌ها به خلیج‌فارس وارد می‌شوند. کشتی‌های نفتکش برای بردن نفت از نقاط مختلف جهان به این منطقه می‌آیند که مخازن آنها مملو از میلیون‌ها لیتر آب اقیانوس‌های دیگر است. اینها علاوه بر آنکه مخازن آب آلوده به نفت را در خلیج‌فارس تخلیه می‌کنند، آبزیان مهاجم را نیز در آب‌های خلیج‌فارس رها می‌کنند. در نتیجه صدمات زیادی به جزیره‌های ایرانی وارد شده است و رنگ سفید سواحل و جزیره‌های ایران سیاه شده است. حوزه دیگری که چین می‌تواند درصورت وجود بندهای جدیتر محیط‌زیستی در قرارداد 25ساله با ایران به یاری محیط‌زیست ایران بشتابد، ارائه تجهیزات اطفای حریق ازجمله نصب سنسورهای آنلاین تشخیص آتش و تجهیز ایران به بالگردهای اطفای حریق برای صیانت از جنگل‌ها‌ست. نجات مرجان‌های خلیج‌فارس از نابودی و مرگ هم از دیگر موارد مهمی است که درصورت جدی‌بودن موضوع محیط‌زیست در قرارداد 25ساله با چین می‌تواند به همراه دیگر موضوعات حفاظت از محیط‌زیست ایران را متحول کند و بهره‌برداری آنها از منابع ایران یکسویه‌نشود.
محیط‌زیست قربانی توسعه نشود
محمد درویش، کارشناس محیط‌زیست
چین برخی از مشهورترین بیابان‌های جهان را دارد و به همین دلیل شباهت اقلیمی زیادی با ایران دارد. مشکلات ایران در حوزه بیابان‌زایی مشابه چین است اما آنها اقدامات زیادی برای مقابله با بیابان‌زایی و شن‌های روان داشتند و توانستند با افزایش پوشش گیاهی در کشورشان اقدام به بیابان‌زدایی کنند. از این منظر اگر قرارداد 25ساله ایران و چین دارای بندهای محکم محیط‌زیستی باشد، می‌تواند برای محیط‌زیست ایران مفید باشد. چین در توسعه گردشگری بر ناهمواری‌های ماسه‌ای هم تجربیات خوبی داشته که می‌تواند فصل جدیدی در این موضوع روابط با ایران بگشاید. آنها کارنامه مفیدی در مهار ریزگردها پیش از المپیک پکن داشتند و با توجه به مشکلاتی که ریزگردها در ایران ایجاد کرده است، می‌توانند با تجربه خوبی که در مهار این معضل داشتند، کمک خوبی برای ایران باشند. چین همچنین در ترویج دوچرخه‌سواری و تغییر الگوی شهری به پیاده‌محوری اقدامات جدی داشت که باید این تجربیات را به‌صورت عملی با ایران به اشتراک بگذارد تا آلودگی هوا نیز کنترل شود. پس از این منظر روابط ایران با چین باید تحکیم شود. درعین حال چین کارنامه ناموفقی در توسعه دارد که منجر به تخریب زیرساخت‌های محیط‌زیستی آن کشور شده است و 3500دریاچه را در چین نابود کرد. آنها سیل‌های ویرانگر به‌دلیل سدسازی‌های افراطی نیز داشته‌اند و وزیر محیط‌زیست چین اعتراف کرده که به بهانه توسعه، حق محیط‌زیست در آن کشور از بین رفته است. بنابراین در قرارداد 25ساله با چین باید به این ظرافت‌ها نیز توجه کرد تا در قرارداد 25ساله ایران و چین نقشه راه آینده محیط‌زیست ایران با توجه به تجربیات چین در حوزه محیط‌زیست به‌خوبی و با دقت ترسیم شود.
لزوم بازبینی همکای‌های محیط‌زیستی در قرارداد 25ساله
سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس
کشور چین رویکرد خصمانه‌ای علیه ایران ندارد. بنابراین می‌توان قرارداد اقتصادی - تجاری با این کشور را در قالب یک راهبرد کلی پیش برد. اما باید بدانیم که چین به‌شدت به‌دنبال تامین منافع داخلی خود است و نباید از این منظر به محیط‌زیست کشور صدمه وارد شود. برنامه همکاری ٢٥ساله بین ایران و چین نیز بی‌شک باید مانند تمام معاهدات بین‌المللی به تصویب مجلس برسد. بنابراین وقتی به مجلس ارائه شد، حوزه مهم محیط‌زیستی این معاهده قطعا مورد بررسی و بازبینی کارشناسی قرار خواهد گرفت. بر این اساس، در مورد بازبینی محیط‌زیستی قرارداد 2کشور، مشی ما توسعه پایدار کشور است و این زمانی رخ می‌دهد که منافع ملی کشور به‌صورت همه‌جانبه تامین شود. در این رویکرد حفاظت از ثروت‌های طبیعی و سرمایه‌های ملی که حق عامه است، باید با جدیت انجام شود.
6محور در همکاری محیط‌زیستی قرارداد ایران و چین
نسخه نهایی «برنامه همکاری ٢٥ساله بین ایران و چین»، 6محور همکاری میان 2کشور را در حوزه محیط‌زیست تعیین کرده است که می‌تواند زمینه‌ساز توسعه محیط‌زیست و منابع طبیعی باشد، اما به گفته کارشناسان محیط‌زیست، نیازمند بندهای تکمیلی‌تر است. آنچه در نسخه نهایی همکاری 25ساله ایران و چین در بخش محیط‌زیست آمده، بدین شرح است:
همکاری محیط‌زیستی در بخش توسعه سواحل مکران و زیرساخت زیست‌بوم این سواحل
همکاری درباره تولید برق و کود از زباله‌های شهری
طراحی شهرهای جدید هوشمند با محیط‌زیست در بخش زیرساخت
همکاری در راه مقابله و تثبیت گردوغبار در ایران
همکاری برای توسعه سبز در بحث کمربند راه
تحقیق مشترک در حوزه جنگل‌کاری، توسعه مراتع، بیابان‌زدایی و بهبود محیط‌زیست