حیات شورایاری‌ها ادامه پیدا می‌کند

شورایاری محلات از همان ابتدای شروع به کارش همواره با مخالفت‌هایی مواجه بوده، با این حال، اما پس از گذشت 20سال از شکل‌گیری، این نهاد محلی به‌عنوان دیده‌بان احقاق حق محلات به‌دلیل اینکه از دل مردم برآمده و بر حل مشکلات مردم از کف محلات تمرکز کرده، هنوز هم زنده است و به حیات خود ادامه می‌دهد. به گزارش همشهری،شورایاران با شناخت ریزترین مسائل و مشکلات محله‌ها، در این سال‌ها همیشه عصای دست شورای کلانشهری بوده‌اند که تعداد نمایندگانش کمتر از مناطق 22گانه شهر است؛ آن هم در شهری که برخی مناطقش به‌تنهایی به اندازه بسیاری از شهرها جمعیت دارد و با مسائل و مشکلات پیچیده‌ای روبه‌روست. رأی اخیر ‎دیوان عدالت اداری که بار دیگر گریبان کوچک‌ترین واحد مدنی شهر را گرفته، موضوع تازه‌ای نیست. آنطور که احمد مسجد‌جامعی، عضو 3دوره شورای شهرتهران می‌گوید، شورایاری‌ دوره‌های سوم و چهارم هم با مشکلات اینچنینی روبه‌رو شده‌اند اما در همه دوره‌ها مردم پیروز میدان شدند و شورایاری‌ها با وجود همه این مسائل به فعالیتشان ادامه داده‌اند و هنوز هم نسبت به ادامه کار شورایاران خوش‌بین هستیم. این عضو فرهنگی شورای شهر تهران در گفت‌وگو با همشهری اظهار کرد: «در دوره سوم، بحث غیرقانونی‌بودن انتخابات شورایاری مطرح اما با پیگیری‌های آقای چمران و بنده موضوع حل و فصل شد.» مسجد‌جامعی ادامه می‌دهد: شورایاری‌های محلات تهران در دوره چهارم شوراها هم از مانع‌تراشی‌ها بی‌نصیب نبود، اما این بار هم پیگیری مرتضی طلایی به‌عنوان مجری انتخابات دوره چهارم شورایاری‌های محلات و رایزنی او با وزارت کشور، مشکل را برطرف کرد تا این‌بار نوبت به پنجمین دوره برسد. در این دوره هم شاهد بودیم که حرف و حدیث‌هایی برای برگزاری این دوره عنوان شد که این‌بار هم رایزنی شورایاران دوره‌های گذشته با همراهی نامزدهای این دوره با وزارت کشور درنهایت با نظر مثبت فرمانداری تهران ختم به خیر شد.

موضوع را با کمیسیون شوراهای مجلس پیش خواهیم برد
 آرش حسینی‌میلانی، عضو شورای شهر تهران

دیوان عدالت اداری بر اخذ مجوز قانونی برگزاری انتخابات شورایاری‌ها تأکید دارد. در جلسه‌ای که با قضات این دیوان برگزار شد آنها تأکید دارند این انتخابات در قالب اصلاح قانون شوراها، توسط مجلس و یا وزارت کشور برگزار شود. قضات دیوان تأکید دارند که انتخابات امری سیاسی است و متولی برگزاری آن وزارت کشور است بنابراین اخذ مجوز قانونی از نهادهای بالادست لازم است. هرچند وزارت کشور در برگزاری انتخابات دوره چهارم و پنجم شورایاری‌ها همکاری کرد، اما دیوان عدالت این همکاری را کافی ندانسته و بر موافقت رسمی وزارت کشور تأکید دارد.
قضات دیوان همچنین بر ضرورت مشارکت عمومی و حضور شهروندان تأکید داشتند اما در عین حال تأکید کردند سیر قانونی اخذ مجوز انتخابات آینده طی شود که این به‌معنای انحلال یا ابطال شورایاری‌های فعلی نیست. لازم است این مجوزها با هماهنگی کمیسیون امور شوراهای مجلس پیش رود. هم‌اکنون در حال برنامه‌ریزی برای این جلسات مشترک هستیم.

ضرورت تعیین تکلیف شورایاری ها
سیدمحمود میرلوحی، رئیس کمیته اقتصاد و تنظیم مقررات شورای شهر تهران

 کشمکش بین بازرسی کل کشور و شورای شهر از دوره‌های قبل هم وجود داشت. در سال93 هم برای برگزاری دوره چهارم شورایاری‌ها همین مباحث مطرح شد. بازرسی کل کشور هزینه و بودجه این کار را دلیلی برای ضرورت داشتن مجوز آن می‌دانست که آن زمان این موضوع حل شد، اما این چالش بار دیگر برای دوره پنجم هم رخ داد. در آن زمان آقای سراج، رئیس بازرسی کل کشور اظهارنظری کردند که ما بعد از آن در نشستی که آقای هاشمی، آقای مسجد‌جامعی و من با ایشان داشتیم، مشخص شد که آنها هم مشکلی در اصل شورایاری‌ها ندارند و صرفا به‌دلیل اینکه قرار بوده مصوبه قانونی برای آن گرفته شود، آن‌را مطرح کردند. بعد از این جلسه، اتفاقا آقای سراج از طریق دفتر حقوقی بازرسی کل همکاری کرد و شورای شهر تهران هم نامه‌ای را برای سران قوا نوشت که موضوع حل شود. ازطرف دیگر شورای‌عالی استان‌ها هم طرحی را به مجلس دهم دادند. متأسفانه بعد از مدتی و در آستانه انتخابات شورایاری باز هم به موضوع اولیه‌شان برگشتند‌ که ما از دولت مصوبه گرفتیم و انتخابات برگزار شد. اما بازرسی کل کشور شکایتش را به دیوان عدالت اداری برد ‌که هیأت عمومی دیوان هم روز سه‌شنبه انتخابات دوره بعد را ابطال کرد. مستمسک نظرشان هم این است که قانون در این زمینه‌ سکوت کرده و باید قانون در این زمینه صراحت داشته باشد. ما الان برای دوره بعدی نزدیک به 2سال وقت داریم، بنابراین باید تلاش کنیم که از طریق طرح و لایحه به مجلس و دولت، این موضوع را تعیین تکلیف کنیم. البته باید بگویم که شورایاری‌ها با استفاده از ظرفیت‌های بالایی که دارند، در خیلی موارد می‌توانند کمکی برای رفع مشکلات محله‌ها و شهر باشند. به عقیده من، وجود این نهاد محلی که 5دوره هم فعالیت کرده، لازم است. در شهری به وسعت تهران با جمعیت 10میلیونی، 352محله وجود دارد که هر یک از این محلات با مسائل مختلف و متنوعی مواجهند. در عین حال همه بر این باورند که 21عضو شورای شهر تهران متناسب با مشکلات و جمعیت شهر نیست. ما چنین موضوعی را در هیچ یک از پایتخت‌ها نمی‌بینیم. در بسیاری از کشور‌ها شوراها ساختار پلکانی دارند و انتخابات پارلمان‌های محلی‌شان از محلات و مناطق شکل می‌گیرد تا به پارلمان مرکز می‌رسد. یا مثلا شهری مثل لندن بیش از 200نفر در پارلمان محلی‌اش عضو دارد. به هر حال امیدواریم به سمت تقویت شوراها حرکت کنیم. شورایاری‌ها ابزار موقتی برای حل بسیاری از مشکلات کلانشهر تهران هستند. با این سازوکار مشارکت مردم را بیشتر شاهد بودیم و همچنین نظرات و مطالبات مردم از طریق شورایاری‌ها بسیار راحت‌تر به مدیریت شهری منتقل می‌شود. ضمن اینکه شورایاری‌ها می‌توانند با مشارکت‌دادن جوانان، زنان و نخبگان محله‌ها مشکلات و مسائل مختلف محله‌ها را از طریق انتقال به شورای شهر، برطرف کنند. به هرحال سازوکار مؤثری برای محلات و شهر به‌حساب می‌آیند که نبود آن قطعا شهر را با خلأ روبه‌رو می‌کند.

شورایاری‌ها، نیازمند حمایت قانون
مهدی چمران،رئیس سابق شورای شهر تهران

رئیس پیشین شورای شهر با اشاره به سابقه مخالفت با شورایاری‌ها می‌گوید: به جز نخستین دوره‌ای که انتخابات شورای شهر برگزار شد و شامل تمام محلات تهران نبود، در همه دوره‌های دیگر با مخالفت مجلس، مراجع قضایی و دولت روبه‌رو شدیم که از طریق وزارت کشور و فرمانداری‌ها ابراز می‌شد. هر بار هم از طریق هیأت دولت و رئیس‌جمهور وقت مشکل را حل کردیم و دستور دادند که اجرا شود. مهدی چمران می‌افزاید: این‌بار دیوان عدالت اداری رأی داده است و دیوان یک مرجع قضایی است بنابراین شرایط تفاوت دارد. قبلا سازمان بازرسی کل کشور هم مغایر تشخیص داده بود گویا شورای نگهبان هم مخالف است. تا جایی که یادم هست قبلا از شورای نگهبان استمزاج شده بود و مخالفت خود را اعلام کرده بودند. او تأکید می‌کند: به عقیده من شورایاری در قانون جایگاه دارد و انتخابات و فعالیت آن هم غیرقانونی نیست. در قانون اسم این نهاد «انجمن محلی» است. ما با هماهنگی وزارت کشور نام آن را انجمن‌های محلی شورایاری می‌نوشتیم.
ماده 9قانون شورا‌ها اسم شورایاری را نیاورده ولی گفته که شورا می‌تواند برای مسائل اقتصادی و فرهنگی انجمن‌های محلی تشکیل دهند. اما همین مصوبه را هم ما به شورای نگهبان نمی‌بردیم چون احتمال می‌رفت که آن را رد کند. دنبال این بودیم که از طریق مجمع تشخیص مصلحت نظام موضوع را دنبال کنیم. رئیس سابق شورای شهر تهران با ذکر مثالی می‌گوید: در قانون «باغات» هم شورای نگهبان مخالف بود که شورای شهر بتواند به‌عنوان مرجع تشخیص بدهد که جایی باغ است یا خیر. از طریق شورای‌عالی استان‌ها از مجلس درخواست کردیم و تصویب شد. بعد از مخالفت شورای نگهبان این قانون باغات به مجمع تشخیص مصلحت فرستاده و در آنجا تأیید شد. اکنون هم می‌توان درباره شورایاری‌ها همین روش را در پیش گرفت. شورای نگهبان براساس قانون آن را رد می‌کند و مجمع براساس مصلحت ضرورت آن را برای شهر‌ها و مخصوصا شهر‌های بزرگ تشخیص می‌دهد.

فعالیت شورایاری‌ها منع قانونی ندارد
اقبال شاکری، نماینده تهران در مجلس یازدهم شورای اسلامی و عضو شورای شهر تهران در دوره چهارم

شورای شهر براساس قانون شوراها، می‌تواند برای انجام فعالیت‌هایش انجمن، تشکیلات، کارگروه و... تشکیل دهد و این اقدام هیچ منع قانونی ندارد. اگر انتخابات شورایاران را به حاکمیت وصل کرده و آن را یک مرحله بعد از انتخابات شورای شهر که انتخاباتی رسمی است قلمداد کنیم، می‌تواند جای اشکال داشته باشد. اما انتخابات شورایاران به این شکل نیست و تنها، تشکیلاتی است که شورای شهر آن را برای انجام ماموریت‌هایش و خدمت به شهروندان به رسمیت می‌شناسد. این نهاد واسط که برای دسترسی راحت‌تر شهروندان به منتخبان شورای شهر تشکیل شده، متشکل از اقشار مختلف است و بنابراین بهتر است توسط خود شهروندان انتخاب شوند؛ در تمام این سال‌ها نیز روال به همین صورت بوده و استانداری و فرمانداری نیز در این انتخابات، به یاری شورای شهر آمده‌اند. دیوان عدالت اداری در رأی خود به برگزاری انتخابات توسط وزارت کشور تأکید کرده و اجرای این انتخابات توسط شورای شهر را جای اشکال دانسته این در حالی است که هیچ مسئولیت حاکمیتی به شورایاران واگذار نمی‌شود، آنها اختیار تصویب یا نقض قانون را ندارند و فقط با هدف اجرای بهتر وظایف مدیریت شهری، به شورای شهر کمک می‌کنند.
 انتخابات شورایاری‌ها فقط به این منتخبان اختیار می‌دهد که در انجام امور مدیریت شهری نقش داشته باشند، هرچند در این اواخر فعالیتشان تضعیف شده است. شورای شهر برای انتخاب شورایاران می‌تواند خودش افرادی را از محله‌های تهران به مردم معرفی کند اما انتخاب آنها به‌خود مردم واگذار شده و این عمل، احترام به شهروندان بوده و نمونه توسعه مردم‌سالاری دینی تا محله است. معتقدم فعالیت در شورایاری‌ها کارورزی بسیار خوبی است و افراد را برای حضور و به‌عهده داشتن مسئولیت در شورای شهر و مجلس آماده می‌کند. من به‌عنوان نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی به‌طور حتم این موضوع را در مجمع نمایندگان تهران مطرح کرده و آن را پیگیری خواهیم کرد.

شورای‌عالی استان‌ها لایحه شورایاری‌ها را ارائه کند
رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس از شورای‌عالی استان‌ها درخواست کرد که هرچه سریع‌تر، طرح یا لایحه‌ای را از شورایاری‌ها به کمیسیون شوراهای مجلس ارائه دهد تا خلأ قانونی موجود در انتخابات شورایاری‌ها لغو شود و این قانون به‌صورت یک شکل در همه کشور اجرایی شود. محمد صالح جوکار، رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس در گفت‌وگو با شهر درباره لغو انتخابات شورایاری‌های تهران با رأی هیأت عمومی دیوان عدالت گفت: اگر قرار است شورایاری‌ها در کشور وجود داشته باشد باید شورای‌عالی استان‌ها لایحه آن را به مجلس ارسال کند تا در کمیسیون شوراها این موضوع بررسی و تبدیل به قانون شود. مشکل امروز این است که موضوع قانونمند نشده و بدون تبدیل شدن به قانون در تهران اجرا شده بود. به همین دلیل به‌عنوان رئیس کمیسیون شوراها از شهرداری و شوراهای شهر و همینطور شورای‌عالی استان‌ها انتظار داریم که موارد مدنظر را برای کمیسیون شوراها ارسال کنند تا بتوانیم همه موارد را بررسی کنیم و به یک قانون جامع دست یابیم.