داروهای روانپزشکی اعتیادآور نیست

سوسن موعودی _ روانپزشک

بارها در مطب یا درمانگاه این جملات را می‌شنوم که «آیا این داروها اعتیاد‌آور هست؟» یا «فامیل‌هایم به من گفتند این داروها را دور بریز، چون همه شیمیایی هستند!» 
با توجه به شیوع اختلالات روانپزشکی در جامعه که تقریباً یک‌سوم جمعیت، مبتلا به آن هستند و با توجه به افت عملکردی که بر اثر این بیماری‌ها، گریبانگیر جامعه می‌شود، نمی‌توان اهمیت آگاهی مردم از نقش داروها در درمان این اختلالات را نادیده گرفت. باید توجه داشت که هم در سبب‌شناسی و هم در درمان بیماری‌های روانپزشکی، توجه به نقش عوامل زیستی (مانند ژنتیک، عصب رسانه و هورمون‌ها)، عوامل روانی (مانند شخصیت و افکار بیمار) و اجتماعی (مانند عوامل استرس‌زای شغلی، مالی و خانوادگی) ضروری است و انتظار می‌رود که داروها بتوانند در یک‌سوم درمان تأثیر‌گذار باشند.
توجه به این نکته حائز اهمیت است که داروهایی که برای درمان اختلالاتی مانند افسردگی و اضطراب تجویز می‌شوند، اعتیاد‌آور نیستند و درصورت پذیرش درمانی مناسب می‌توان پس از رفع کامل علائم و سپری شدن دوره درمانی مشخص، به‌تدریج کم و قطع شوند. می‌توان از همان افرادی که به جای داروهای روانپزشکی، داروهای بدون ترکیبات مشخص را توصیه می‌کنند، پرسید: «آیا شما وقتی خدایی ناکرده دچار سکته قلبی شدید، حاضرید به جای داروهای مؤثر قلبی ترکیب دیگری مصرف کنید؟» یا «آیا خود شما حاضرید فرآورده‌ای گیاهی که مشخص نیست چقدر ناخالصی دارد و مرجعی برای رسیدگی به عوارضش وجود ندارد، مصرف کنید؟»
 لازم است این نکته گوشزد شود که داروها سبب بهبود میزان عصب رسانه‌ها یا موادشیمیایی مغز می‌شوند و مصرف نکردن منظم یا طی کردن دوره درمانی مشخص باعث عود مکرر و سیر بد بیماری روانپزشکی خواهد شد. مانند بیمار دیابتی که درصورت مصرف نکردن منظم قرص‌ها یا انسولین ممکن است دچار عوارض برگشت‌ناپذیری مانند عوارض چشمی یا قطع عضو شود، بیمار مبتلا به اختلال روانپزشکی هم با عودهای مکرر، نیازمند درمان طولانی‌مدت و افت عملکرد چشمگیر می‌شود؛ مثلاً فردی که تاکنون شاغل بوده و روابط بین‌فردی مناسبی داشته، ممکن است گوشه‌گیر شود و دیگر مانند قبل، حتی به‌خودش هم رسیدگی نکند.