گزارش سقوط ریال

مائده امینی_روزنامه نگار

همه‌‌چیز از خروج ترامپ از برجام آغاز شد. برجام؛ فرصت کوتاهی که بر باد رفت و استفاده درستی هم از آن نشد. در همان سال که توافق تاریخی ایران و آمریکا به‌هم خورد تا 6‌ماه پس از خروج ترامپ از برجام، تغییر خاصی در درآمدهای ارزی ایران ایجاده نشده بود، متغیرهای واقعی اقتصاد تغییر خاصی نکرده بودند و هرچه نوسان در بازارهای مختلف ایجاد شده بود، برچسب «تنش‌های روانی» گرفته بود. برای مثال در همان چند‌ماه حتی برخی کشورها تا قبل از اتمام مهلت آمریکا به آنها برای قطع خرید نفت از ایران، حجم خرید نفت خود را افزایش دادند. اما ثبات‌های دست‌وپا شکسته چندان دوام نیاوردند. دلاری که مدت‌ها در مدار 13 هزار تومانی جاخوش کرده بود، روزبه‌روز گران‌تر شد و در سال 98 حتی در ساعاتی از روز، نرخ 18هزار تومان را در کف بازار به‌خود دید؛ نرخ‌هایی که اگرچه مراجع رسمی کشور آنها را قبول نداشتند و بیشتر از چند ساعت دوام نیاوردند، اما سر زبان مردم و دلال‌های سبزه‌میدان افتاد.
اما مدتی بعد  با برکناری ولی‌الله سیف و روی کار آمدن عبدالناصر همتی برای ریاست بانک مرکزی، کم‌کم مباحثی مثل بازار متشکل ارزی، بازار آزاد و... مطرح شد و موجب شد که ترمز ارز کشیده شود؛ دلار در ماه‌هایی از سال98، بر مدار 11 تا 13هزار تومان به ثبات نسبی رسید. اما این ثبات چندان دوام نیاورد و آثار تورمی گرانی بنزین، قرار گرفتن دوباره ایران در لیست سیاه FATF، سقوط هواپیمای اوکراینی و تحریم‌های هوایی علیه ایران، شیوع ویروس کرونا، تحدید صادرات، سقوط قیمت نفت به زیر 50دلار و... دست‌به‌دست هم دادند و دلار را از مرز 20هزار تومان عبور دادند.
در همان روزگار ثبات، بعضی از اقتصاددانان مانند فرشاد مومنی اعلام کردند که آرامش بازار ارز موقتی است و اگر به همه مسائل مربوط به این حیطه توجه نشود، این آرامش، هم خصلت گورستانی پیدا می‌کند و هم آرامش قبل از توفان خواهد بود. یا اقتصاددانی مانند حسین راغفر گفت: اینکه نرخ دلار ۳۰۰ تا ۴۰۰درصد افزایش و سپس ۱۵درصد کاهش یابد و ما آن را تثبیت بگوییم، بسیار غم‌انگیز است. او همچنین در اظهارنظری در روزهای التهاب بازار ارز و طلا اعلام کرد: برخی از دولتی‌ها سیگنال دلار 25هزار تومانی می‌دهند.
حالا دلار دوباره به روزهای سرسام‌آورش برگشته است. سکه، روزهای 9میلیون تومانی را در کارنامه خود به ثبت رسانده و بانک مرکزی و رئیس‌جمهور مدام تأکید می‌کنند این قیمت‌ها موقتی‌اند و ارز و طلا دوباره سرجای خود بازمی‌گردند. اما آیا دلار بیست‌و‌چندهزار تومانی با عرضه‌های ناچیزی مثل 45میلیون دلار در یک روز یا اظهارات مسئولان، دوباره به مدار 11هزار تومانی برمی‌گردد؟ 

آذر 96
نرخ دلار 4100تومان 
دلار در تاریخ 16مهر 1396 وارد کانال 4هزار تومان شد. سیف، رئیس بانک مرکزی، در همان روزهای شروع روند افزایش قیمت، گفته بود: افزایش قیمت ارز به‌دلیل نزدیک شدن به پایان سال میلادی است؛ قیمت‌ها کاهش پیدا خواهد کرد. او تأکید کرده بود: بانک مرکزی بازار ارز را زیرنظر دارد و در تحولات اخیر موضوع خاصی را مشاهده نکرده است و خوشبختانه بازار از ثباتی برخوردار است که تحت‌تأثیر هیچ التهاب و هیجانی قرار نمی‌گیرد.

 بهمن 96
نرخ دلار 4800تومان 
سیف دوم بهمن 96 با بیان اینکه بانک مرکزی به‌طور طبیعی فضای موجود و نوسان بازار را کنترل می‌کند، اظهار کرده بود: قیمت ارز در 2ماه پایانی سال که اکنون وارد آن شده‌ایم، روندی کاهشی درپیش می‌گیرد. او همچنین تأکید کرده بود: سرمایه‌گذاری در نرخ ارز به هیچ عنوان نمی‌تواند توجیه اقتصادی داشته باشد. کسی که منابع خود را به ارز تبدیل می‌کند، ضرر خواهد کرد. او همچنین توضیح داده بود: در حدود 4 تا 5سال گذشته کسی که سرمایه خود را در بانک‌ها سپرده کرده، حداقل تاکنون منابع او ۸۰ درصد رشد داشته، در حالی ‌که اگر در همین مدت سرمایه‌گذاری را در ارز انجام داده بود، ‌حداکثر 50درصد متنفع می‌شد.

 اردیبهشت 97
نرخ دلار 6500تومان
نهم اردیبهشت‌ماه، نرخ دلار به 5هزار و 800تومان رسید که این رقم تا پایان اردیبهشت تا 6500تومان هم افزایش پیدا کرد. اما رئیس‌کل بانک مرکزی همچنان نوسانات بازار را طبیعی نمی‌دانست. سیف در این‌باره گفته بود: افزایش قیمت دلار ریشه در مشکلات اقتصادی ندارد و نشأت گرفته از التهابات سیاسی است. دیدیم که در همان چند روز آغازین سال، التهابات غیرمنتظره و فاقد توجیه اقتصادی در این بازار ایجاد شد؛ «از نظر من عواملی که به چنین نوسانی منجر شده کاملا هدفمند بوده؛ یعنی چنین شرایطی را به هیچ عنوان طبیعی تلقی نمی‌کنم. 4200تومان در شرایط فعلی قیمت واقعی دلار است.»

23اردیبهشت 97
نرخ دلار  7000  تومان
در حالی ‌که دلار روزبه‌روز گران‌تر می‌شد، در بیست‌وسوم اردیبهشت، سیف در توضیح نرخ‌های بالا برای مبادله دلار گفته بود: صحبت‌هایی درخصوص دلار ۷هزار تومانی شنیده می‌شود که رقم آن ناچیز است و در پستو‌ها مبادله می‌شود.

 13تیر 97
نرخ دلار 8000تومان
ماه‌ها با همان روند سپری شدند. دلار هر روز گران و گران‌تر می‌شد. سیزدهم تیرماه، قوه قضاییه اعلام کرد که در راستای برگرداندن نظم به بازار ارز، وحید مظلومین و 18نفر دیگر بازداشت شده‌اند. دلار در آن مقطع زمانی 8هزار تومان بود که البته دستگیری سلاطین نتوانست نرخ آن را کاهش دهد، چراکه تا شهریور به کانال 13هزار تومان وارد شد.

مرداد 97
نرخ دلار 11650تومان 
بگیر و ببندها و دلار 4200تومانی با روی کار آمدن همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی، متوقف شد. همتی پانزدهم مردادماه با بسته‌های جدید هدایت بازار ارز، کار رسمی خود را آغاز کرد و گفت: دولت نرخ ارز را اعلام نمی‌کند و نخواهد کرد و تصمیم گرفته است ارز را 3نرخی کند! او خرید و فروش ارز را آزاد کرد و گفت: بازار صرافی‌ها، خرید و فروش خرد انجام می‌دهند، خرید و فروش تا 10هزار دلار نیز مجاز است. به این ترتیب دولت نرخ ارز آزاد را در صرافی‌ها و کوچه‌ و بازار به رسمیت خواهد شناخت.


فروردین 98
نرخ دلار 13500تومان 
وحید مظلومین در آبان سال97 اعدام شد؛ وقتی دلار حوالی 11هزارتومان نوسان می‌کرد. روند افزایش قیمت دلار با اعدام او متوقف نشد تا جایی که نرخ اسکناس آمریکایی در فروردین‌ماه به 13هزار و 500تومان رسید. در همین بازه زمانی عبدالناصر همتی اعلام کرد: اگر مردم ارز نخرند، به سرعت ارزان می‌شود. او سود دولت از افزایش تعمدی قیمت ارز را رد کرده و گفته بود قیمت کنونی ارز غیرواقعی است.


اردیبهشت 98
نرخ دلار 15350تومان
25اردیبهشت 98، رئیس‌کل بانک مرکزی با تأکید بر پایدار نبودن نرخ‌های فعلی ارز، به مردم توصیه کرد که در این بازار سرمایه‌گذاری نکنند. او با بیان اینکه در شرایط فعلی متغیرهای سیاسی بر نرخ ارز تأثیر می‌گذارد که به هیچ وجه مبنای اقتصادی ندارد، تأکید کرد: دشمن هر روز برای برهم زدن بازار ارز یک شایعه ایجاد می‌کند و نوسان‌گیران نیز در پی سوءاستفاده هستند تا با ایجاد جو روانی، نرخ ارز را تحت‌تأثیر قرار دهند.


تیر 98
نرخ دلار 11100تومان 
چند‌ماه بعد نرخ دلار دوباره به 11هزار تومان برگشت. عبدالناصر همتی در 25تیرماه اعلام کرد: هم‌اکنون بازار ارز به ثبات رسیده و هیچ‌گونه نگرانی در این زمینه وجود ندارد. او تأکید کرد بانک مرکزی دیگر اجازه نمی‌دهد نرخ ارز افزایش پیدا کند و گفت: گفته بودم سرمایه‌گذاری در این بازار غلط است!


6شهریور 98
نرخ دلار 11400تومان
همتی درباره سرمایه‌گذاری در بازار سکه و ارز در این ایام گفت: بازار ارز و سکه نوسان و ریسک دارد و تقریبا ثابت شده است نکاتی که درباره سرمایه‌گذاری در این بازار گفتم از سر دلسوزی بود تا سرمایه مردم به ضرر بدل نشود. 
مردم اگر در بازار سرمایه یا در بانک سرمایه‌گذاری کنند ضررشان خیلی کمتر خواهد بود. ذخایر اسکناس‌مان هم خیلی خوب است، به‌طوری که وضع امروز در 6سال گذشته بی‌سابقه بوده است و ما هیچ مشکلی در این زمینه نداریم.


آذر‌ماه 98
نرخ دلار 13500تومان 
پانزدهم آذر‌ماه سال گذشته، همتی در اینستاگرام خود نوشت: همچون گذشته بانک مرکزی تمام تلاش خود را برای برگرداندن ثبات لازم به بازار ارز به‌کار خواهد گرفت و هموطنان عزیز ریسک سرمایه‌گذاری در بازار ارز را همواره مدنظر داشته باشند.

اردیبهشت 99
نرخ دلار 17500تومان 
همزمان با نزدیک شدن نرخ آزاد فروش دلار به ۱۸هزار تومان، عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی ایران، ضمن تأکید بر دشواربودن شرایط اقتصاد ایران، به مردم وعده داد که ثبات نرخ ارز قابل بازگشت است.


دوم تیر 99
نرخ دلار 18800تومان 
همتی نوسانات نرخ ارز را موقتی و کوتاه‌مدت خواند و با تأکید بر لزوم حفظ ذخایر ارزی کشور گفت: درصورتی که نوسان ماندگار باشد، قطعا در بازار مداخله خواهیم کرد.


سوم تیر 99
نرخ دلار 19600تومان 
روحانی: بدون شک افزایش قیمت ارز موقتی است و تعادل به‌زودی به بازار برمی‌گردد.