فریز بازار ماهی

فرخنده رفائی_خبرنگار

ایران با دسترسی به دریای خزر در شمال و خلیج‌فارس و دریای عمان در جنوب تولید بسیار خوبی در زمینه محصولات شیلاتی دارد ولی میزان مصرف این محصولات در کشور بسیار پایین است. با اینکه گوشت سفید ماهی به ‌عنوان بهترین و سالم‌ترین پروتئین شناخته می‌شود، بسیاری از مردم کشور میزان بسیار کمی از آبزیان را در برنامه غذایی خود دارند و تنها شب عید به یاد مصرف ماهی می‌افتند. قیمت نسبتا بالای این محصولات و کاهش روزبه‌روز قدرت خرید مردم نقش بسیار مهمی در پایین بودن سرانه مصرف دارد، اما این تنها عامل تأثیرگذار نیست.

آمارها نشان می‌دهد با وجود گذشتن میزان تولید آبزیان از مرز یک میلیون تن در سال گذشته، مصرف سرانه ماهی در کشور تنها 12کیلوگرم است و این میزان مصرف با توجه به خواص فراوان تغذیه‌ای آبزیان بسیار پایین است. میانگین مصرف جهانی آبزیان بیش از دوبرابر مصرف در ایران یعنی 26کیلوگرم اعلام شده است. البته سرانه مصرف محصولات شیلاتی در استان‌های شمالی و جنوبی ایران بالاتر است و این مناطق وضعیت بهتری از این لحاظ دارند ولی در سبد غذایی مردم سایر استان‌ها و به‌ویژه استان‌هایی که از لحاظ اقتصادی سطح پایین‌‌‌تری دارند، ماهی و میگو یا اصلا جایی ندارند یا سهم بسیار کمی به این اقلام اختصاص یافته است.

افت قیمت آبزیان با کاهش تقاضا 
رئیس اتحادیه فروشندگان پرنده و ماهی تهران در گفت‌وگو با همشهری درباره وضعیت بازار آبزیان می‌گوید: مصرف آبزیان در فصل گرما کاهش می‌یابد و به‌ دلیل همین کاهش تقاضا، نه‌تنها افزایش نرخ نداریم، بلکه قیمت‌ها تاحدودی کاهش می‌یابد، اما بازار در مجموع نسبت به ‌مدت‌ مشابه سال قبل ضعیف‌تر است. مهدی‌یوسفخانی ادامه می‌دهد: مصرف ماهی معمولا در نیمه دوم سال بیشتر است، به این شکل که از پاییز تقاضا رو به افزایش می‌گذارد و شب عید به اوج می‌رسد، اما پاییز گذشته و حتی قبل از شیوع کرونا و مشکلات بهداشتی و اقتصادی ناشی از آن هم، تقاضا برای ماهی نسبت به‌مدت مشابه سال قبل از آن کمتر بود و بین 20تا 25درصد کاهش قیمت داشتیم. به اعتقاد وی، به‌دلیل افت فصلی تقاضا در بهار و تابستان، روند کاهش قیمت آبزیان بعد از این هم ادامه خواهد داشت و همانطور که قیمت‌های سال98 نسبت به 97 روند کاهشی داشت، امسال هم نرخ محصولات شیلاتی نسبت به سال قبل افت خواهد کرد.

از قزل 35هزارتومانی تا سالمون250هزارتومانی
با اینکه بازار ماهی شاهد روند کاهش قیمت است، اما قیمت برخی انواع ماهی و البته میگو، هنوز برای بسیاری از مردم بالاست. قیمت هر کیلو ماهی قزل‌آلا در فروشگاه‌های مرغ و ماهی تهران 23هزار و 500تومان است و هرکیلو ماهی سفید پرورشی نیز 35هزار تومان فروخته می‌شود. تیلاپیا نیز که با وجود تمام حواشی که درباره ارزش غذایی آن وجود دارد از ماهی‌هایی است که به‌دلیل مزه خوبش با ذائقه مردم به‌خصوص کودکان سازگار و به همین دلیل پرطرفدار است. هر کیلو از این ماهی اکنون به قیمت 60هزار تومان به فروش می‌رسد. در میان ماهی‌های جنوب، ماهی حلوا هم ‌قیمت تیلاپیاست و هرکیلو از آن 60هزار تومان قیمت دارد و هر کیلو ماهی شیر جنوب هم در فروشگاه‌های مرغ و ماهی 80هزار تومان قیمت خورده است. ماهی قزل سالمون ایرانی تا پایان هفته گذشته هر کیلو 140هزار تومان قیمت خورده بود، اما سالمون نروژ، قیمتی بسیار بالا و طبیعتا مشتری‌های خاصی دارد. براساس فهرست قیمت اتحادیه فروشندگان پرنده و ماهی، هر کیلو سالمون نروژ در فروشگاه‌ها 250هزار تومان فروخته می‌شود. میگو به ‌دلیل طعم خاص و البته نبود آموزش و فرهنگسازی برای مصرف این ماده غذایی باارزش، به اندازه ماهی پرطرفدار نیست اما با وجود پایین‌بودن نسبی تقاضا قیمت بسیار بالایی دارد. مشتری‌های میگو این روزها باید برای خرید هر کیلو میگوی شیلات 183هزار تومان بپردازند. میگوی رگ‌گیری شده هم تقریبا همین قیمت را دارد و هر نیم‌کیلو از آن 92هزار و 200تومان فروخته می‌شود.

سهم اندک میگو در سبد غذایی ایرانی‌ها
 رئیس اتحادیه فروشندگان پرنده و ماهی میزان تقاضا برای میگو را نسبت به سال قبل بدون تغییر عنوان می‌کند و می‌گوید: تقاضا برای میگو به‌ طور معمول یک‌دهم میزان تقاضا برای ماهی است. یوسف‌خانی یکی ‌از دلایل مهم این امر را قیمت بسیار بالای این محصول و کاهش قدرت خرید مردم عنوان می‌کند، اما به ‌نظر می‌رسد برای افزایش سرانه مصرف آبزیان به ‌طور عام و میگو به‌ طور خاص، فرهنگسازی مناسبی صورت نگرفته است. بیشتر خانواده‌ها حاضر نیستند برای یک کیلو میگو 200هزار تومان بپردازند اما همین خانواده‌ها برای خرید 2 عدد پیتزا که تنها یک وعده غذا را تشکیل می‌دهد، همین مبلغ را می‌پردازند. با توجه به خواص فراوان این گروه غذایی، ارائه برنامه‌های آموزش پخت با هدف تغییر ذائقه خانواده‌ها می‌تواند گامی در جهت فرهنگسازی برای افزایش مصرف آبزیان باشد.

میزان تولید آبزیان در کشور
ایران 5800کیلومتر خط ساحلی دارد که 900کیلومتر آن در شمال و 4900کیلومتر آن در جنوب کشور قرار دارد که در کل این نوار ساحلی تولید و برداشت ماهی انجام می‌شود. طبق آخرین آمار سازمان جهانی فائو، تولید جهانی آبزیان 212میلیون تن است که از این مقدار، 112میلیون تن به‌ صورت آبزی‌پروری، یعنی پرورش ماهی در آب‌های محدود و پشت سد و مابقی آن به‌ صورت صید است. در ایران براساس آخرین آمار سال1398، تولید آبزیان یک میلیون تن را پشت سرگذاشته و به یک میلیون و 285هزار تن رسیده است که از این میزان آبزی تولید شده، 570هزار تن به ‌صورت آبزی‌پروری و 750هزار تن به‌ صورت صید در دریاهای شمال و جنوب کشوربوده است. اما تولیدکنندگان محصولات شیلاتی چه آبزی‌پروران و چه صیادان با مشکلاتی مواجهند. افت تقاضا و کاهش مصرف، قیمت آبزیان را کاهش داده و بخش زیادی از تولیدات روی دست تولیدکنندگان مانده است. شرایط کنونی تولیدکنندگان، دولت را به فکر اجرای سیاست‌های حمایتی از این صنف انداخته و رئیس سازمان شیلات چندی پیش اعلام کرد که قرار است بخشی از تولید با هماهنگی سازمان تعاون روستایی و اتحادیه‌های تولیدی استانی و کشوری، به ‌صورت توافقی خریداری شود. نبی‌الله خون‌میرزایی افزود: افت قیمت این محصولات در کشور در کوتاه‌مدت موجب رضایت مصرف‌کنندگان می‌شود، اما این اتفاق در ماه‌های بعد و سال آینده می‌تواند موجب کاهش تولید و بروز مشکل در عرضه و همچنین افزایش قیمت این محصولات در داخل شود.

برای مدیریت هزینه‌ها، ماهی فله بخرید
آبزیان به ‌طور معمول نسبت به مرغ و حتی نسبت به گوشت قرمز با توجه به وسیع‌تر بودن دایره مصرف آن، گران محسوب می‌شوند اما در فروشگاه‌های تخصصی و به‌ صورت خرید فله می‌توان این محصولات را با قیمت مناسب‌تری تهیه کرد. در فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای و حتی در فروشگاه‌های مجازی و آنلاین، انواع بسته‌بندی شده آبزیان قیمت خیلی بالاتری دارند. رئیس اتحادیه فروشندگان پرنده و ماهی در این زمینه می‌گوید: محصولات بسته‌بندی‌شده با قیمتی 1.5برابر بالاتر از قیمت فله در فروشگاه‌های بزرگ عرضه می‌شود و اگر مردم اقلام شیلاتی را از فروشگاه‌های مطمئن و معتبر تحت پوشش اتحادیه خریداری کنند، حداقل تا 50درصد در هزینه‌های خود صرفه‌جویی کرده‌اند.

ماهی و میگوی خام نخورید 
علاوه بر شروع فصل گرما که درکاهش مصرف آبزیان مؤثر بوده، قرار گرفتن استان‌های جنوبی تولیدکننده ماهی و میگو در فهرست قرمز شیوع کرونا نیز قطعا به دغدغه‌های مصرف‌کنندگان این اقلام افزوده است. با توجه به اینکه محصولات شیلاتی در کشور ما عمدتا به شکل پخته، کبابی یا سرخ‌شده مصرف می‌شوند، می‌توان این اطمینان را داشت که آلودگی میکروبی و ویروسی نمی‌تواند از این طریق منتقل شود. از سوی دیگر پزشکان اعلام کرده‌اند که آنزیم‌های گوارشی این ویروس را از بین می‌برد اما از آنجایی که شکل بروز بیماری کرونا و علائم آن پس از ماه‌های ابتدایی بروز این بیماری تفاوت زیادی پیدا کرده و مواردی از علائم گوارشی ناشی از بروز این بیماری نیز گزارش شده است، بهتر است کسانی که میگوی خام را در انواع سالاد و پیش‌غذا و ماهی خام را به شکل سوشی مصرف می‌کنند، تا اطلاع ثانوی از این کار خودداری کنند.

نبض بازار
در میان ماهی‌های جنوب، هرکیلو ماهی حلوا 60هزار تومان قیمت دارد و ماهی شیر جنوب هم در فروشگاه‌های مرغ و ماهی 80هزار تومان قیمت خورده است، ماهی قزل سالمون ایرانی 140هزار تومان و سالمون نروژ نیز 250هزار تومان فروخته می‌شوند

زیان افزوده
رئیس اتحادیه فروشندگان پرنده و ماهی: مصرف ماهی معمولا در نیمه دوم سال بیشتر است، به این شکل که از پاییز تقاضا رو به افزایش می‌گذارد و شب عید به اوج می‌رسد، اما پاییز گذشته و حتی قبل از شیوع کرونا نیز تقاضا برای ماهی نسبت به‌ مدت مشابه سال قبل از آن کمتر بود و بین 20تا 25درصد کاهش قیمت داشتیم