چای بر آتش نوسان قیمت

فرخنده رفائی_خبرنگار

قیمت چای در بازار کشور طی روزهای اخیر دوباره رو به افزایش گذاشته و این رشد قیمت، هم چای ایرانی و هم انواع وارداتی را شامل می‌شود اردیبهشت سال گذشته، بعد از خروج چای از فهرست دریافت‌کنندگان ارز دولتی و تغییر ارز تخصیصی به نیمایی، این محصول افزایش شدید قیمت را تجربه کرد تا جایی که نرخ برخی اقلام آن به دو برابر رسید. رشد قیمت چای خارجی، از آنجا که نزدیک به 80درصد بازار چای کشور با واردات تامین می‌شود، قابل‌پیش‌بینی بود؛ اتفاقی که امسال نیز با افزایش نرخ ارز در حال تکرار است. اما این روزها قیمت چای تولید داخل هم افزایش قابل‌ملاحظه‌ای داشته است که دلیل آن رشد هزینه تولید عنوان می‌شود. از سال گذشته تاکنون بازار چای کشور تحت‌تأثیر عوامل مختلف روزهای بی‌ثباتی را پشت‌سر گذاشته که مهم‌ترین آنها کرونا و رشد نرخ ارز بوده است.

بعد از حذف ارز دولتی واردات چای، سازوکار قیمت‌گذاری این محصول تغییر کرد و تشکل‌های مرتبط با توجه به هزینه‌های تولید و واردات، در چارچوب ضوابطی، قیمت‌گذاری این محصول را عهده‌دار شدند. سازمان حمایت در زمینه قیمت‌گذاری این کالاها دخالتی ندارد و تغییرات شدید قیمتی این کالا نیز به‌دلیل  تغییر ارز مرجع واردات با واکنش این سازمان مواجه نمی‌شود. اکنون نیز با افزایش نرخ ارز نیمایی، دوباره زمزمه‌های افزایش قیمت چای بسته‌بندی مطرح شده است. مشکلات خرید و واردات چای نیز از سوی دیگر بر اوج‌گیری قیمت‌ها در بازار تأثیرگذار بوده است.

کرونا و کاهش واردات
شیوع کرونا و الزامات قرنطینه، علاوه بر مشکلاتی که برای برداشت چای تولید داخلی ایجاد کرد، واردات را نیز تحت‌تأثیر قرار داد. شیوع کرونا در هند و سریلانکا که صادرکننده عمده چای هستند، باعث شد چایکاران به قرنطینه طولانی مدت بروند و برداشت فصل اول خود را از دست بدهند و همین عامل قیمت چای را در این دو کشور افزایش داد. از سوی دیگر اتخاذ سیاست تامین بازار داخلی در هند و سریلانکا منجر به این شد که بازرگانان این دو کشور کمتر به صادرات بیندیشند و درنهایت با بسته‌شدن مرزها روی صادرات و واردات، مخصوصا روی ایران به‌عنوان کانون کرونا در منطقه پس از چین، واردات چای از این دو کشور متوقف شد. با این حال امروز به‌نظر می‌رسد مشکلی از لحاظ واردات چای وجود ندارد.

مشکلی در زمینه واردات چای وجود ندارد
رئیس اتحادیه بازرگانان و صنایع بسته‌بندی چای کشور در گفت‌وگو با همشهری افزایش قیمت چای خارجی را با توجه به رشد نرخ ارز طبیعی می‌داند و می‌گوید: تامین ارز برای واردات چای مثل دیگر کالاها با مشکل مواجه است. به‌دلیل اینکه بانک‌ها نمی‌توانند به تعهدات خود عمل کنند و تامین ارز با تأخیر انجام می‌شود. حمیدرضا موثقی با بیان اینکه تنها چند روزی است که تخصیص ارز دچار مشکل شده، ادامه‌ می‌دهد: از ابتدای امسال مشکلی برای تامین ارز نداشتیم و واردات بدون هیچ مشکلی انجام شده و بعد از این نیز انجام خواهد شد، تنها چند روزی است که به‌دلیل نوسانات بازار ارز، تخصیص با مشکلاتی موقتی مواجه شده که این مشکل گذراست. وی با تأکید بر اینکه رسانه‌ها نباید با پرداختن به این موضوع حساسیت ایجاد کنند، می‌افزاید: دلار نیمایی از 12- 11هزار تومان به بیشتر از 16هزار تومان رسیده و این تغییر قیمت قطعا بازار همه کالاهای وارداتی را دچار افزایش نرخ خواهد کرد. با این حال آنچه از ابتدای امسال و سال قبل با دلار ارزان‌تر به کشور وارد شده، در بازار نیز با قیمت ارزان‌تر به فروش رسیده و اگر کسی چای را با ارز پایین‌تر وارد کرده باشد، نمی‌تواند گران بفروشد چون سازمان‌های نظارتی بر این حوزه نظارت دارند. موثقی با بیان اینکه بازار داخلی به 180هزار تن چای در سال نیاز دارد، بر این نکته تأکید می‌کند که در زمینه تامین بازار چای کوچک‌ترین مشکلی وجود ندارد.

چای داخلی؛ افزایش تولید، افزایش قیمت
چایکاران داخلی هم با شیوع کرونا با مشکلات متعددی در فصل اول برداشت مواجه شدند اما با این حال به گفته فعالان این صنف، با تمهیدات سازمان چای و وزارت جهادکشاورزی و به کمک دوره‌های آموزشی خاصی که سازمان چای برای برداشت محصول در زمان شیوع کرونا برگزار کرد، برداشت اول با موفقیت به پایان رسید و حتی میزان برگ سبز برداشت شده نسبت به سال گذشته 10تا 15درصد بیشتر بود. اما به‌نظر می‌رسد داستان افزایش قیمت چای داخلی هم از همین جا آغاز می‌شود؛ جایی که به گفته رئیس سازمان چای کشور قیمت خرید برگ سبز چای درجه یک و 2بین 23تا50درصد افزایش یافته است. حبیب جهانساز در گفت‌وگو با همشهری با اشاره  به غیرمنطقی‌بودن اختلاف قیمت بین برگ سبز درجه یک و 2 می‌گوید: تفاوت قیمت بین این دو محصول لزوما به معنی تفاوت کیفیت نیست و برگ سبز درجه2، چای بسیار باکیفیتی تولید می‌کند اما به‌دلیل اختلاف قیمت زیاد بین این دو محصول و نبود صرفه اقتصادی در گذشته چایکاران حتی از چیدن آن هم منصرف می‌شدند. به همین دلیل و برای نزدیک‌ترشدن این دو محصول، امسال قیمت خرید برگ سبز درجه یک 23درصد و قیمت برگ سبز درجه2، 50درصد افزایش یافت. بر این اساس، هر کیلوگرم برگ سبز درجه یک که تا سال گذشته 3هزار و600تومان قیمت داشت امسال با نرخ 4هزار و 600تومان خریداری شد و نرخ برگ سبز درجه2 از 2هزار و200تومان به 3هزار و 300تومان رسید. همچنین به گفته رئیس سازمان چای کشور تا تاریخ 6تیرماه امسال، 63هزار و 349تن برگ سبز چای از چایکاران خریداری شده که ارزش ریالی آن تقریبا 274میلیارد تومان بوده است. به گفته جهانساز از مجموع این رقم، 217میلیارد تومان یعنی چیزی حدود 79درصد مبلغ برگ سبز دریافتی، به چایکاران پرداخت شده و تاکنون 14هزار و 253تن چای خشک نیز از این محل تولید شده است. تولید سالانه چای داخلی چیزی بین 25تا30هزار تن برآورد می‌شود و امسال نیز با توجه به شرایط مناسب اقلیمی پیش‌بینی می‌شود تولید چای خشک کشور به ۳۰ هزار تن برسد. این میزان البته تنها بین 25تا 30درصد از نیاز بازار کشور را تامین می‌کند و 70تا 80درصد بازار با واردات تامین می‌شود.

چای 200هزار تومانی نداریم
افزایش قیمت خرید برگ سبز یکی از عوامل رشد قیمت چای تولید داخل در بازار کشور بوده اما قطعا تمام آن نیست. مثل دیگر بخش‌های تولیدی کشور، هزینه‌های تولید در بخش کشاورزی نیز در2 سال اخیر به شدت افزایش یافته و این بر قیمت تمام‌شده تولید تأثیرگذار بوده است. براساس آمار بانک مرکزی، چای طی یک سال گذشته بین 40تا50درصد افزایش قیمت داشته است. رئیس سازمان چای کشور در این زمینه می‌گوید: هزینه تولید در بخش کشاورزی، هزینه حمل‌ونقل، نرخ دستمزد کارگران و قدرالسهم کارخانه‌ها از خرید برگ سبز افزایش چشمگیری داشته است و طبیعتا محصول نهایی نیز تحت‌تأثیر این عوامل، گران‌تر خواهد بود. جهانساز، یکی دیگر از عوامل رشد قیمت چای را منطقی‌کردن قیمت این محصول و ایجاد انگیزه برای تولید عنوان می‌کند و می‌افزاید: در سال‌های گذشته با مشکل ارزان‌فروشی چای خشک مواجه بودیم که باعث می‌شد نتوانیم برگ سبز را با قیمت مناسب از چایکار خریداری کنیم. به همین دلیل بخشی از باغات چای رها شده بود اما با افزایش قیمت خرید، کشاورزان به اصلاح باغ‌ها روی آورده‌اند و با به‌زراعی و مکانیزاسیون، تولید چای در کشور رو به افزایش است. با این حال وی قیمت‌های بعضا غیرقابل باور 150تا 200هزار تومانی برخی ارقام چای داخلی را بی‌ارتباط با بخش تولید و ناشی از هزینه‌های بازاررسانی ، بسته‌بندی و سود خرده‌فروشی می‌داند و می‌گوید: رده‌های مختلف چای تولیدی قیمت‌های متفاوتی دارد. چای ممتازی که با قیمت بالا فروخته می‌شود تنها 18تا 20درصد از چای تولیدی کشور را تشکیل می‌دهد و مابقی تولید را انواع چای قلمی، شکسته، باروتی و خاک تشکیل می‌دهند که ممکن است قیمت برخی انواع آن حتی کمتر از 10هزار تومان باشد اما به‌طورمیانگین، قیمت چای داخلی در بازار بسیار کمتر از این قیمت‌ها و نهایتا چیزی حدود 70تا 80هزار تومان است.
افزایش قیمت چای ایرانی درحالی صورت گرفته که ایران یکی از قطب‌های تولید چای در دنیا محسوب می‌شود و تولید آن می‌تواند بخش اعظمی از نیاز بازار داخلی را تامین کند.

نبض بازار
رئیس اتحادیه بازرگانان چای: از ابتدای امسال مشکلی برای تامین ارز نداشتیم و واردات بدون هیچ مشکلی انجام شده و بعد از این نیز انجام خواهد شد، تنها چند روزی است که به‌دلیل نوسانات بازار ارز، تخصیص با مشکل مواجه شده که این مشکل موقتی  و گذراست. واردات چای بدون هیچ مشکلی ادامه دارد و در تامین بازار مشکلی وجود ندارد

سهم هزینه‌های سربار
رئیس سازمان چای کشور: قیمت‌های بعضا غیرقابل‌باور 150تا 200هزار تومانی برخی ارقام چای داخلی بی‌ارتباط با بخش تولید و ناشی از هزینه‌های بازاررسانی و بسته‌بندی و سود خرده‌فروشی است. برخی انواع ممتاز چای قیمت بالاتری دارد اما به‌طورمیانگین، قیمت چای داخلی در بازار بسیار کمتر از این و نهایتا چیزی حدود 70تا 80هزار تومان است