چراغ سبز انبوه‌سازان به خانه‌های کوچک

مجید جباری- خبر‌نگار

چراغ سبز انجمن انبوه‌سازان مسکن و ساختمان به شهرداری تهران برای ساخت خانه‌های کوچک، این طرح را یک گام دیگر به اجرا نزدیک‌تر کرد. پیشنهاد ساخت خانه‌های کوچک اندازه برای شهروندان پاییز98 برای نخستین‌بار از سوی معاون شهرداری تهران به‌عنوان یک ضرورت مطرح شد. خانه‌هایی با متراژ25 تا 40متری برای همه اقشار و در نقاط مختلف شهر بی‌آنکه نام قشر خاصی روی این خانه‌ها حک شود. حالا با گذشت بیش از 6‌ماه این طرح بیش از هرزمانی به مرحله اجرا نزدیک شده است. شهرداری تهران با تامین زمین و کاهش قیمت آن از بهای مسکن به‌عنوان تسهیل‌کننده اجرای این طرح، موفقیت این سناریوهای مختلف را بررسی کرده است. با توجه به اینکه بیش از 50درصد قیمت تمام‌شده مسکن مربوط به زمین است، شهرداری تهران قرار است با تامین زمین، نقش تسهیل‌کننده را در این طرح ایفا کند. آنطور که پیداست خانه‌های کوچک اندازه تهران قرار است با اجرای نقشه‌هایی ساخته شود که پیش‌تر در بسیاری از کشورها جواب داده است؛ نقشه‌هایی که فضا‌های غیرکاربردی را به فضای کاربردی و دردسترس تبدیل می‌کند.

برنامه شهرداری تهران برای خانه‌های کوچک
شهردار تهران در این‌باره گفت: برای شیوه‌های طراحی این واحدها برنامه داریم. با طراحی‌های فاخر می‌شود کاری کرد که با حداقل زیربنا، حداکثر بهره‌وری را در خانه‌های کوچک داشته باشیم. پیروز حناچی اضافه کرد: این طرح به‌دلیل اینکه مبنایش اجتماعی و سوبسیدی است، طبیعتا نمی‌تواند مساحت زیادی داشته باشد؛ اما می‌توان 40متر فضا را به‌گونه‌ای طراحی کرد که به اندازه یک واحد 80متری قابل استفاده باشد. او با بیان اینکه مباحث این کار آغاز شده است، اضافه کرد: شیوه‌های طراحی و میکس‌شدن با واحدهای عادی مهم است؛ یعنی واحدهای بالاتر از طبقه متوسط، طبقه متوسط و طبقه حمایتی باید در کنار هم ساخته و قرار بگیرند. بر همین اساس نباید مهر و استمپ کم‌درآمدها روی این خانه بخورد. ضمن اینکه دولت هم تمایل دارد که شهرداری‌ها وارد بحث مسکن شوند. کلیددار شهر تهران با اعلام اینکه طرح‌های کارشناسی این خانه‌ها در حال اجراست، خاطرنشان کرد: مسکن، موضوعی ملی است و شهرداری‌ها بدون حمایت‌های حاکمیتی به تنهایی نمی‌توانند این کار را انجام دهند. نقطه کلیدی و تأثیر‌گذار این طرح زمین است و حمایت‌های حاکمیتی هم برای تأمین زمین لازم است.

شهرداری باشد ما هم هستیم
رئیس انجمن انبوه‌سازان مسکن و ساختمان کشور، نقش شهرداری تهران در ساماندهی بازار مسکن در پایتخت را بسیار تأثیرگذار عنوان کرد و گفت: تقریبا همه دولت‌ها در سایر کشورها به شهرداری‌ها در حوزه مسکن اختیارات زیادی دادند و در واقع متولی مسکن در آن کشورها شهرداری‌ها هستند. انجمن انبوه‌سازان مسکن پروژه‌ای را رقم خواهد زد که شهرداری تهران هم در آن مشارکت داشته باشد و یک ریال هم از بودجه دولت در آن استفاده نشود. این پروژه می‌تواند به‌طور ۱۰۰درصد تأثیر مثبت بر بازار لجام گسیخته مسکن داشته و سبب اشتغال و کارآفرینی هم بشود. مجتبی بیگدلی تصریح کرد: از آنجا که شهرداری‌ها، مسئول مجوز، پروانه ساخت‌وساز و عوارض نوسازی و ساختمان هستند، نه‌تنها می‌توانند نقش مهمی در ساماندهی این بازار داشته باشند، بلکه می‌توانند به‌عنوان متولی، مسکن‌های حمایتی، رایگان و یا با تخفیف به شهروندان عرضه کنند. از طرف دیگر در ایران، هر گرانی از تهران آغاز می‌شود و در این میان مسکن نخستین بازار متاثر از گرانی است، بنابراین اینجاست که نقش شهرداری‌ها باید پررنگ‌تر از گذشته باشد. این استاد دانشگاه با بیان اینکه شهرداری تهران به‌دلیل مشکلاتی که در سال‌های اخیر با آن مواجه شده، نتوانسته آنطور که باید در حوزه مسکن ورود پیدا کند، گفت: انجمن انبوه‌سازان مسکن و ساختمان کشور آمادگی کامل دارد درصورتی‌که شهرداری زمین‌هایی که در اختیار دارد را از طریق سازمان سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های مردمی به این انجمن معرفی کند، در کمترین زمان ممکن برای ساخت مسکن در آن زمین‌ها به توافق برسد. البته شهرداری نباید خود وارد ساخت‌وساز شود بلکه باید از طریق انبوه‌سازان به بازار مسکن ورود پیدا کند و نقش نظارتی و راهبردی داشته باشد.

شهرداری تسهیلگر است
عبدالرضا گلپایگانی- معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران

طرح خانه‌های کوچک‌اندازه از این بابت مطرح شده که شهرهای نوساز، از منظر تامین خدمات شهری وضعیت خوبی ندارند و سرانه خدماتی در این شهرها از استانداردهای کشوری هم پایین‌تر است. شاید جالب باشد بدانیم که تهران تقریبا از نظر تامین فضای آموزشی بدترین وضعیت را میان استان‌ها و شهرهای کشور دارد. از سوی دیگر مشکلات و معضلات حوزه‌های بهداشت و درمان، امنیت و تاسیسات شهری همیشه برای شهرهای حومه‌ای مطرح بوده و هست و چنین شهرهایی، ساختار اجتماعی مناسبی هم ندارند. نکته ریز ماجرا این است که سرپرست‌های خانوار شهرهای پیرامونی تعلق خاطر بسیار کمی به محیط و محله خودشان دارند؛ مگر جاهایی که قدمت بیشتری دارند. در این میان در محله‌های پرجمعیت و مرکزی تهران نیز امکان احداث خانه‌های تازه وجود ندارد، چون زمینی برای ساخت نیست. وجه دیگر قضیه به آمار خانه‌های خالی برمی‌گردد. طبق آمار سال1395 حدود 300هزار واحد مسکن خالی و بدون استفاده با هزینه‌ای بالغ بر 500هزار میلیارد تومان وجود دارد که یعنی توسعه نامتوازن سرمایه و ثروت در شهر. بنابراین برای مهار سوداگری زمین و مسکن و خانه‌دارشدن افراد خاصی مثل زوج‌های جوان و سالمندان باید به‌سمت خانه‌های کوچک‌اندازه رفت. حال در طرحی که شهرداری ارائه کرده این نهاد تسهیلگر این راه است و برای خانه‌های کوچک‌اندازه سقف حداکثر ۲۰درصد مساحت زیربنا و ۴۰درصد تعداد واحدها را درنظر گرفته است؛ یعنی اساسا قرار نیست شهرداری بودجه‌ای برای این کار اختصاص دهد. طبق ضوابط طرح تفصیلی، امکان ساخت واحد ۳۵متری وجود دارد، اما ضوابط سختگیرانه به‌ویژه در تأمین پارکینگ برای هر واحد و در همه جای شهر به‌صورت یکسان، برای سازنده   خانه کوچک‌اندازه صرفه ندارد. مطالعات مشاوران شهرساز نشان می‌دهد الگوی کالبدی خانه و اندازه و کیفیت فضای سکونت وابسته به محل کار، رفت‌وآمد و تأمین شرایط آسایش و آرامش شهروندان هم هست و صرفاً اندازه خانه به تنهایی شرایط آسایش مردم را فراهم نمی‌کند. ضمن اینکه برای ایجاد امکان استفاده از وام مسکن برای این واحدها به تأیید سایر دستگاه‌ها نیاز است. همچنین بهتر این است مردم و صاحب‌نظران در اینباره نظر بدهند.

بهینه‌سازی فضا‌های غیرکاربردی به فضاهای کاربردی
محمد محب‌خدایی- علی متذکر- کارشناس شهرسازی و معماری
در طراحی خانه‌هایی که تا به امروز ساخته شده‌اند، فضاهای مشترک به‌گونه‌ای طراحی شده‌ که خدمات مورد نیاز تک‌تک اعضای خانواده کمتر مورد توجه قرار گرفته؛ از طرفی با تعطیلی مدارس و کم‌شدن زمان کاری کارمندان، اعضای خانه با محدودیت فضاهای مختلفی مواجه شده‌اند. لذا تغییر طراحی فضاها به جهت افزایش فضای مفید جزو ضرورت‌ها قرار گرفته است. بنابراین، راه‌حل در ترکیب معماری، طراحی صنعتی و گردشگری در خانه است.
 تبدیل پنجره‌هایی که تا امروز محدود به یک چهارچوب بود به بالکنی با صفا.
  افزایش متراژ خانه درصورت نیاز.
  تغییر کاربری پنجره به جهت تجدید هوای خانه و فرد
  تعبیه باربکیو و چوب‌رختی متحرک
  فضای جدیدی برای خانه

مدولار کردن فضای پارتیشن‌بندی خانه
  به‌صورتی که فضای آشپزخانه در هنگام مهمانی کوچک‌تر شده و به فضای اتاق مهمانی افزایش پیدا کند
  در دوران کرونا، کودکان به‌دنبال فضای دوچرخه‌سواری و بازی‌های تحرکی هستند و با سیستم آپارتمان‌نشینی ممکن نیست. البته اگر چند دیوار حذف شوند شاید فضا باز‌تر شود. دیوار‌ها در لحظه قابل حذف نیستند. اما قابل جابه‌جایی هستند.

 استفاده از فضاهای غیرقابل دسترس و کور خانه برای چندین کاربرد
بهینه‌سازی‌ فضاهایی که اغلب وسیله‌ها اشغال کردند و عملاً فضای بالا و پایین آنها بی‌مصرف است. این فضا‌ها می‌تواند به فضای مفید تبدیل شود.