احتکار ارزهای صادراتی با کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای

قیمت دلار دیروز در اوایل روز در شرایطی از مرز 20هزار تومان عبور کرد که رئیس‌کل بانک مرکزی و مدیر اداره صادرات بانک مرکزی اعلام کردند دست‌کم 27میلیارد دلار از ارز‌های صادراتی به کشور بازنگشته است. رئیس سازمان توسعه تجارت ایران هم معتقد است اینها کسانی هستند که با کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای درحال صادرات هستند و ارز خود را به کشور باز نمی‌گردانند. بازنگشتن ارز صادراتی این افراد که به گفته بانک مرکزی 250نفر هستند منجر به تضعیف عرضه ارز و رشد قیمت دلار شده است.

به‌گزارش همشهری، دیروز قیمت هر دلار آمریکا برای نخستین بار در تاریخ اقتصاد ایران از مرز 20هزار تومان عبور کرد اما تا بعدازظهر تحت تأثیر عرضه ارز ازسوی بانک مرکزی اندکی با نزول  مواجه شد.این موضوع واکنش شدید دولت را در پی داشته و اکنون دولت خواستار بازگشت ارز حاصل از صادرات غیرنفتی برای کنترل بازار است. آن طور که مشخص شده بخش عمده‌ای از این ارز دست عده معدودی است. ظرف چند سال گذشته و به‌دلیل اعمال تحریم‌ها ترکیب منابع ورودی ارز به کشور دستخوش تغییراتی شده است. در گذشته دولت به‌طور مستقیم از طریق فروش نفت به منابع ارزی دسترسی داشت اما بعد از آن با کاهش درآمد‌های نفتی از یک طرف میزان دسترسی دولت به منابع ارزی مستقیم کم شد و از طرف دیگر میزان وابستگی دولت به درآمد‌های غیرنفتی که در دست صادرکننده‌هاست بیشتر شد.در چنین شرایطی به‌نظر می‌رسد سطح کنترل بانک مرکزی نیز به‌عنوان مهم‌ترین دارنده منابع ارزی کشور به‌دلیل همین وابستگی به صادرات غیرنفتی دچار تغییر شده است.
بازار ارز متاثر از عرضه و تقاضاست و برای تعیین نرخ تعادلی باید میزان عرضه و تقاضا با یکدیگر تناسب داشته باشد از این‌رو هرگونه کاهش جریان ورود ارز به بازار می‌تواند قیمت‌ها را درشرایط تحریم با رشد مواجه کند. اکنون دولت تحت‌تأثیر تحریم‌ها با چالش‌های فراوانی برای آزاد‌سازی‌ منابع مسدود شده ارزی ایران در کشور‌های دیگر و همینطور نقل و انتقال ارز مواجه است ضمن اینکه شیوع کرونا هم بحث مبادله حواله‌های ارزی که 95درصد مبادلات ارزی کشور را تشکیل می‌دهد، با مشکل مواجه کرده است، در نتیجه ورود منابع ارزی صادرات غیرنفتی برای اقتصاد ایران اهمیت حیاتی پیدا کرده است. اما آنطور که دیروز رئیس‌کل بانک مرکزی و مدیر اداره صادرات بانک مرکزی اعلام کردند بیش از 27میلیارد دلار از ارز حاصل از صادرات غیرنفتی وارد چرخه اقتصادی نشده و آنطور که رئیس سازمان توسعه تجارت ایران می‌گوید مشکل از طرف افرادی است که با کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای صادرات می‌کنند و به تعهدات ارزی خود عمل نمی‌کنند. این موضوعی است که توسط رئیس کنفدراسیون صادرات ایران و مدیر اداره صادرات بانک مرکزی هم تأیید شد.آن طورکه بانک مرکزی گزارش می‌دهد تعداد این افراد دست‌کم 250نفر است.چیزی حدود ۶.۸میلیارد یورو، فقط به این ۲۵۰نفر اختصاص دارد که کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای دارند و عمدتا حق‌العمل‌کار هستند.در واقع، این افراد نه تولیدی دارند و نه صادرکننده واقعی هستند.

۲۷ میلیارد دلار ارز باز نگشته است
آن‌طور که رئیس‌کل بانک مرکزی می‌گوید: سال گذشته چیزی نزدیک به ۴۲میلیارد دلار واردات داشتیم و این واردات بخشی از آن از طریق بانک مرکزی و ذخایر و درآمدهای نفتی که داریم، تأمین می‌‌شود ولی بخش عمده از طریق صادرات غیرنفتی تأمین می‌شود و باید صادرکنندگان غیرنفتی به تعهدات خود عمل کنند. عبدالناصر همتی تأکید می‌کند: صادرات غیرنفتی ایران ظرف 2سال گذشته چیزی نزدیک به ۷۲میلیارد دلار بوده است که باید ارز حاصل از این صادرات به کشور باز می‌گشته است و از این میزان در حدود ۴۵میلیارد دلار بازگشته است. یعنی ۲۷میلیارد دلار بازنگشته است. البته صادرکنندگان تا پایان تیر فرصت دارند ارزهای صادراتی را برگردانند.
رئیس‌کل بانک مرکزی درباره اعلام اسامی متخلفان ارزی می‌گوید: طبق اعلام وزارت صنعت، کارت بازرگانی افرادی که ارز خود را بازنگردانند، باطل می‌شود، ضمن اینکه بانک مرکزی هم اسامی برخی را به قوه قضاییه ارجاع داده است و اعلام هم می‌کند. صمد کریمی، مدیر اداره صادرات بانک مرکزی هم در سخنان جداگانه‌ای با بیان اینکه حدود ۲۷.۵میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات به چرخه اصلی اقتصاد کشور بازنگشته است و این رقم می‌تواند کل مصارف ارزی یک سال کشور را تأمین کند تأکید می‌کند: از این رقم حدود ۲۵میلیارد دلار مربوط به سال۹۷ و 2.5میلیارد دلار مربوط به 3‌ماه نخست امسال و بیشتر آن مربوط به بخش خصوصی است.
او می‌افزاید: حدود ۶.۸میلیارد یورو ارزی که به کشور بازنگشته مربوط به ۲۵۰صادر‌کننده از ۱۶هزارو۴۳۵ صادرکننده‌ای است که ارز خود را به کشور باز نگردانده‌اند.
او ادامه می‌دهد: یک سال است اطلاعات ۲۵۰صادرکننده متخلف را به نهادهای ذیربط داده‌ایم و بانک مرکزی ماهانه اطلاعات بازگشت ارز یا عکس آن را به سازمان امور مالیاتی، گمرک و اتاق بازرگانی اعلام می‌کند.
مدیر اداره صادرات بانک مرکزی درباره بخشی از ارز‌هایی که به کشور باز نگشته است می‌گوید: ۲۲میلیارد یورویی که بازنگشته برای حق‌العمل‌کارهایی است که کارت بازرگانی دارند و هرکدام به ۱۰۰ تا ۲۰۰صادر‌کننده بزرگ وصل هستند و نمی‌خواهند شناسایی شوند و ارزشان به چرخه اقتصادی باز گردد.
کریمی اضافه می‌کند: آن‌ها مشتریان خاص خود را دارند و برای قاچاق کالا، واردات کالاهایی که مشابه آنها در فروشگاه‌ها وجود دارد یا برای خروج سرمایه از این ارز استفاده می‌کنند.
او با بیان اینکه چرا موقعی که تعهدات ارزی وضع می‌شود تعداد کارت‌های بازرگانی افزایش می‌یابد ادامه می‌دهد: دلیل افزایش صدور کارت‌های بازرگانی دیده نشدن صادرکنندگان اصلی و فرار مالیاتی آنهاست.
به گفته مدیر اداره صادرات بانک مرکزی با برنامه‌های بانک مرکزی و با تعاملی که با وزارت صنعت، معدن و تجارت دارد بخشی از 27.5میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات به کشور بازمی‌گردد و اثر خود را روی نرخ ارز می‌گذارد.

کارت‌های اجاره‌ای
حمید زادبوم، رئیس سازمان توسعه تجارت ایران نیز سخنان مدیر اداره صادرات بانک مرکزی را در مورد کارت‌های اجاره‌ای تأیید می‌کند و می‌گوید: براساس آمار بانک مرکزی ۲۰هزار کارت بازرگانی از فروردین۹۷ تا پایان اردیبهشت امسال صادرات داشته‌اند. از این تعداد ۱۵هزارو۳۶۸ کارت بازرگانی به تعهدات ارزی خود عمل نکرده‌اند و میزان تعهداتشان صفر بوده که حدود ۲۰ تا ۲۵درصد کل صادرات کشور و حدود 8 میلیارد دلار است. او تأیید می‌کند: بسیاری از کسانی که تعهد ارزی آنها صفر درصد است کارت‌های اجاره‌ای دارند. رئیس کنفدراسیون صادرات ایران معتقد است: برخی کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای است و با آنها کالا صادر می‌شود، اما استفاده‌کنندگان از این کارت‌ها هیچ وجود خارجی برای بازگرداندن ارز ندارند. محمد لاهوتی با بیان اینکه ما قدرت نظارتی یا اعمال نظر برای صدور این کارت‌ها را نداریم می‌گوید: در یک سال‌ونیم گذشته حدود 7هزار کارت بازرگانی صادر و مبالغ هنگفتی صادرات انجام شده است درحالی‌که باید برای کارت اولی‌ها سقفی برای صادرات مشخص شود. او اما گلایه می‌کند که چرا پس از یک سال و نیم اعلام می‌شود ۲۵۰نفر 7/6 دهم میلیارد یورو تخلف کرده‌اند و زودتر با آنها برخورد نشده است. 

    روحانی: نوسان بازار ارز موقتی و گذراست

حسن روحانی، رئیس‌جمهور با بیان اینکه بازگشت درآمدهای ارزی به کشور، بازار ارز را متعادل خواهد کرد، گفت: شوک ایجاد شده در بازار ارز موقت و گذرا بوده و ریشه و دلیل بنیادی اقتصادی ندارد و باید تعادل به بازار ارز برگردد. روحانی با تأکید بر اینکه نوسانات اخیر در بازار ارز و شوک ایجاد شده دلیل و ریشه بنیادی اقتصادی ندارد، افزود: برخی تحرکات و عملیات روانی در عرصه بین‌المللی علیه ایران و همچنین ایجاد یک نگرانی غیرواقعی در بین مردم از عوامل اصلی آشفتگی و نوسانات اخیر در بازار ارز است.رئیس‌جمهوری با بیان اینکه مسئولان اقتصادی کشور به‌ویژه دست‌اندرکاران اصلی بازارهای مالی باید با قوت و جدیت اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های تصویب شده برای کنترل و مدیریت این بازار را در دستور کار داشته باشند، گفت: همه باید تلاش کنیم تا مانع از ایجاد بار روانی تأثیر افزایش قیمت ارز بر قیمت سایر اقلام و کالاها شویم و مراقبت کنیم که نوسانات کوتاه‌مدت و گذرای ارز کنترل شود. روحانی با بیان اینکه همه دستگاه‌های نظارتی و انتظامی در کنار بانک مرکزی و با همکاری مؤثر خود مانع از برخی فعالیت‌های سودجویانه از سوی سوداگران شوند، تأکید کرد: مطمئن‌ترین راه برای آرامش بازار، ایفای تعهد صادرکنندگان برای برگشت ارز به چرخه اقتصاد و مدیریت بانک مرکزی در فضای آرام و باثبات بازارهاست.